کرونا ویروس تهدیدی برای جوامع بشری نیست
خبرهای فوری: جهان هر چند‌سال یک‌بار میزبان بیماری‌ای میشود که ترس از همه‌گیر شدنش خیلی سریع بسیاری از مردم را درگیر می‌کند. «کرونا ویروس جدید» از همین بیماری‌هاست؛ ویروسی که این روزها همه در مورد آن حرف می‌زنند. بیماری‌ای تنفسی که از چین آغاز شد و هر روز خبرهای جدیدی از آن منتشر میشود؛ ویروسی که تا روز جمعه هنوز موردی از ابتلا به آن در ایران گزارش نشده‌است، با این‌حال مردم نگرانی‌های بسیاری درباره این بیماری دارند. نگرانی‌ها و ابهاماتی که در مورد این ویروس وجود دارد، بهانه‌ای شد تا به سراغ دکتر فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی و کارشناس بیماری‌های نوپدید در مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برویم و از او سوالاتی بپرسیم که این روزها درباره ویروس جدید کرونا وجود دارد. مطلب زیر همه آن چیزی است که این کارشناس مسئول به «شهروند» درباره کرونا گفته است.
به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرهای فوری، جهان هر چند‌سال یک‌بار میزبان بیماری‌ای میشود که ترس از همه‌گیر شدنش خیلی سریع بسیاری از مردم را درگیر می‌کند. «کرونا ویروس جدید» از همین بیماری‌هاست؛ ویروسی که این روزها همه در مورد آن حرف می‌زنند. بیماری‌ای تنفسی که از چین آغاز شد و هر روز خبرهای جدیدی از آن منتشر میشود؛ ویروسی که تا روز جمعه هنوز موردی از ابتلا به آن در ایران گزارش نشده‌است، با این‌حال مردم نگرانی‌های بسیاری درباره این بیماری دارند. نگرانی‌ها و ابهاماتی که در مورد این ویروس وجود دارد، بهانه‌ای شد تا به سراغ دکتر فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی و کارشناس بیماری‌های نوپدید در مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برویم و از او سوالاتی بپرسیم که این روزها درباره ویروس جدید کرونا وجود دارد. مطلب زیر همه آن چیزی است که این کارشناس مسئول درباره کرونا گفته است.
پیشینه کرونا ویروس‌ها
خانواده کرونا، ویروس‌هایی متنوع با مخازن حیوانی مختلف هستند. انواع کرونا تا پیش از این شامل ۶ ویروس بود و این قابلیت را داشت که انسان را بیمار کند. نوع جدیدی که کشف شده، هفتمین نوع آن است. تا سال ٢٠٠٢ کرونا ویروس‌ها را به عنوان ویروس‌هایی که عامل سرماخوردگی معمولی هستند می‌شناختند، سال ٢٠٠٢ کرونا ویروس هیاهوی زیادی به پا کرد و دلیلش هم این بود که باعث مرگ یک سری افراد و بیشتر سالمندان شد. تا پیش از این، کرونا ویروس‌هایی که عامل سرماخوردگی بودند، معروف نشده بودند چرا که سرماخوردگی بیماری‌ای بود که معمولا با درمان‌های خانگی حل می‌شد، اما کرونا ویروسی که اسمش را «سارس» گذاشتند به معنای بیماری تنفسی شدید، سال ٢٠٠٢ در چین افراد را مبتلا کرد؛ این ویروس معمولا باعث مرگ سالمندان می‌شد. این بیماری به‌طور میانگین در کل رده‌های سنی ١٠درصد مرگ‌ومیر داشت. هر چند این تعداد نسبت به بسیاری از بیماری‌های مرگبار مانند ابولا، که ٨٠درصد مرگ در پی داشت، عدد بالایی نبود اما برای کرونا ویروس‌ها عجیب بود، چون معمولا این ویروس‌ها خیلی خفیف بودند و همین باعث شد مطالعه در مورد کرونا ویروس‌ها بیشتر شود. این امر همیشگی نیست، اما معمولا مخزن این ویروس خفاش است، به همین دلیل از سال ٢٠٠٢ میلادی در دنیا تحقیق روی خفاش افزایش یافت تا اگر کرونا ویروس جدید دیگری هست آن را پیدا کنند.
«سارس» در چین بود و به چندین کشور دنیا رفت؛ هوا که گرم میشود ویروس‌های جدید گاهی اوقات شدیدتر می‌شوند و گاهی نمی‌توانند در جامعه انسانی خود را نگه دارند و حذف می‌شوند. «سارس» تابستان ٢٠٠٣ حذف شد. این همان ماجرایی است که در مورد ویروس جدید یعنی «کرونا ویروس ٢٠١٩» می‌گویند؛ ممکن است این هم مانند ویروس «سارس» با گرم‌شدن هوا از بین برود یا مانند کرونا ویروس «مرس» بماند. ١٠سال بعد از «سارس» یعنی سال ٢٠١٢ ویروس دیگری پیدا شد که اسم آن را کرونا ویروس «خاورمیانه» یا «مرس» گذاشتند. مخزن اصلی این ویروس خفاش، مخزن میزبان شتر و میزبان نهایی انسان بود. این ویروس هفت سال است که هست، سه برابر «سارس» کشنده بود اما واگیر انسان به انسان آن خیلی بالا نبود. ایران از سال ٢٠١٢ برنامه مراقبتهای بهداشتی مرزی و فرامرزی دارد؛ فرامرزی به این معنا که در زمان حج تیم‌های بهداشتی وضع بیماری‌ها را رصد می‌کردند و به محض شناخت و شناسایی رد پای بیماری اقدامات بهداشتی تشدید می‌شد و هماهنگی‌های کاملی وجود داشت، لذا می‌توان گفت تیم‌های پزشکی کشور ما با کرونا ویروس‌ها غریبه نیستند.
باید کرونا ویروس را بیشتر بشناسیم
کرونا ویروس جدید در چین پیدا شده است. چون اسمش کروناست همه به آن حساس شده‌اند و اینکه چقدر مرگ‌ومیر دارد. در یک ماه گذشته چین ۴٠ بستری داشت. بعد از اینکه یکی از بیماران فوت کرد، مطالعات شروع شد. مطالعات اول ژانویه آغاز شد و از پانزدهم ژانویه جدی‌تر ادامه پیدا کرد و چین مراقبت بهداشتی مرزی را هنگام خروج مسافران آغاز کرد. در این دو هفته که مطالعه جدی در مورد این ویروس آغاز شده است به این نتیجه رسیده‌اند که مرگ‌ومیر در آن کمتر از ٣درصد است، واگیری آن از «مرس» و «سارس» کمی بیشتر است و می‌تواند فرد به فرد انتقال پیدا کند، اما واگیردارترین بیماری عفونی نیست. اما بدی هیاهو چیست؟ شاید مانند هر شایعه‌ای در هیاهو هم حرف‌های درستی پیدا شود، اما ایجاد اضطراب می‌کند و درنهایت گرهی که می‌توان آن را با دست باز کرد کارش به دندان می‌رسد. در حال حاضر در آلمان، آمریکا یا استرالیا هم مورد ابتلا به این ویروس را داریم، اما اتفاقی که در چین افتاد با همه کشورها فرق دارد؛ این کشور در حال‌حاضر در اوج فصل آنفلوآنزاست و مردم چند شهر گرفتار ترس از ابتلا به این بیماری هستند؛ همین هرج و مرج باعث اضطراب و رفتارهای خارج از کنترل شده است.
راه پیشگیری از انتقال کرونا
راه پیشگیری از انتقال بیماری مانند بیماری‌های تنفسیِ عفونی دیگر است؛ یعنی ترشحات تنفسی فرد بیمار نباید در محیط پخش شود، فرد بیمار باید ماسک بزند، اگر دستش را به ترشحات دهان و بینی می‌زند نباید دست آلوده را به قسمت‌های مشترک خانه مانند کنترل تلویزیون، دستگیره در و … بزند، دست‌ها را باید مکرر بشوید، چرا که دست‌ها هم ترشحات تنفسی را انتقال می‌دهند. اما افراد دیگر خانه یا جامعه باید چه کاری انجام دهند؟ اگر کسی را دیدید که بیماری تنفسی دارد از او بخواهید در جاهای شلوغ و عمومی حضور پیدا نکند. اگر فردی بیماری تنفسی دارد باید یک تا دو متر از دیگران فاصله بگیرد و البته این توصیه برای همه بیماری‌های تنفسی است، چرا که قطرات آلوده تنفسی در این شعاع امکان انتقال بیماری دارند و به این موضوع بهداشت تنفسی می‌گویند. دیگر موارد توصیه‌هایی است که برای پیشگیری از بیماری‌های تنفسی داریم؛ مثلا خواب کافی داشته باشید یا مایعات فراوان مصرف شود. این ویروس‌ها عموما در دستگاه‌های تنفسی به حالت اسیدی و گرما حساس و سرمادوست هستند، به همین دلیل خوردن غذاهای گرم و مایعات فراوان توصیه میشود. لیمو شیرین، لیمو ترش یا پرتقال که خاصیت اسیدی دارند ماندگاری ویروس را در گلو کم می‌کنند.
چه زمانی باید از ابتلا به ویروس کرونا نگران شد؟
اگر فردی بیماری تنفسی گرفت، معمولا نیازی نیست همان روز اول پیش پزشک برود بلکه باید از همان روز نخست رعایت کند تا کسی را مریض نکند و درمان‌ها خانگی خودش را داشته باشد. ابتلا به سرما خوردگی در این روزها لزوما به معنای ابتلا به کرونا، ویروس جدید نیست، بلکه حدود گونه ویروس می‌تواند باعث بیماری‌های تنفسی برای شخص شود و فرد بیمار نباید استرس داشته باشد. درحال حاضر در چین فصل همه‌گیری آنفلوآنزاست، اما مردم ترس از ابتلا به این بیماری را هم دارند، از بین میلیون‌ها نفر جمعیت ساکن در شهرهای درگیر در چین نزدیک به ١٠هزار نفر بستری و ٢درصد از مبتلایان هم فوت شده‌اند و بقیه یکی پس از دیگری بهبود یافته و ترخیص می‌شوند و این به این معناست که ٩٨درصد افراد خوب می‌شوند. مانند هر بیماری دیگری بیمار باید آرامش داشته باشد و زمانی به پزشک مراجعه کند که علایمش شدیدتر شده باشد(معمولا چهار روز پس از شروع بیماری) چرا که بیشتر سرما‌خوردگی‌ها از روز چهارم کم‌کم بهبود پیدا می‌کند. اگر کسی بعد از چهار روز تنگی نفس و خس‌خس سینه دارد یا از حالت یک سرماخوردگی معمولی کسل‌تر است باید به پزشک مراجعه کند تا در صورت ابتلا به عوارض یک بیماری ویروسی درمان لازم را دریافت کند.
این ویروس تهدیدی برای جوامع بشری نیست
این ویروس تهدیدی برای جوامع بشری نیست. اگر این ویروس کشندگی «ابولا» را داشت چنین نگرانی‌ای وجود داشت، اما با اطلاعاتی که امروز داریم ٩٨درصد مبتلایان به این ویروس بهبود پیدا می‌کنند. معمولا همه‌گیری‌ها تمام آحاد جهان را مبتلا نمی‌کند، بلکه بخش‌هایی از یک جامعه یا تعدادی از کشورها در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند و همه جهان را در برنمی‌گیرد. بیشتر کشورهایی درگیر می‌شوند که با جامعه پرخطر، تردد زیادی دارند. چون میزان کشندگی این بیماری درحال حاضر کم است آنچه برای یک کشور تعیین تکلیف می‌کند که چه اتفاقی در آن می‌افتد بیش از آنکه در آی‌سی‌یوها و مراکز درمانی پیشرفته باشد در همکاری میان مردم و سیستم درمانی و بهداشتی است؛ در این بیماری کنترل شایعات و خبرهای نادرست اهمیت ویژه‌ای دارد. در کنار اپیدمی‌ها (همه‌گیری‌های بیماری‌های میکروبی) اصطلاحی به نام «اینفودمی» داریم که به معنای همه‌گیری و گسترش خبرهای کذب و نادرست است، لذا همان‌طور که برای کنترل اپیدمی‌ها دستورات بهداشتی، درمانی و واکسن نیاز است و ترویج رفتارهای بهداشتی در مردم صورت می‌گیرد برای پیشگیری از اینفودمی‌ها یا همه‌گیری خبرهای نادرست نیز بهداشت رسانه‌ای و ترویج رفتارهای بهداشتی رسانه‌ای اهمیت دارد.
مثلث مهم در ارایه خدمات بهداشتی را بشناسیم
در بیماری‌های عفونی، مثلثی داریم که بخشی از آن نظام سلامت یک کشور است، بخش دیگر مردم هستند و رفتارهای بهداشتی که در جامعه دیده میشود. به‌عنوان مثال بهداشت فردی را رعایت می‌کنند، فردی که بیمار میشود سعی می‌کند افراد دیگر را آلوده نکند. ضلع سوم مثلث اعتماد است، اعتمادی که میان خدمت‌دهنده و خدمت‌‌گیرنده وجود دارد. به‌عنوان مثال اگر بیمار به پزشکی که دارد به او خدمت ارایه می‌دهد اعتماد نداشته باشد به پزشک دیگری مراجعه می‌کند و این چرخه را ادامه می‌دهد و در نهایت خانه‌اش از داروهای مختلف پر میشود که از آنها استفاده نکرده و تنها هزینه کرده است. اگر رسانه‌ها در مسیر حفظ اعتماد میان مردم و سیستم بهداشتی مانند گذشته حرکت کنند کمک بزرگی برای کنترل بیماری‌ها خواهند بود، حتی در سالمندان که در بیماری کرونا ویروس جدید گروه پرخطری هستند ۶٠درصد بیماران خوب می‌شوند و برای ۴٠درصد بقیه هم خبرهای خوبی در راه است و درمان‌های جدید در حال مطالعه است. جامعه پزشکی ایران در خاورمیانه جامعه‌ای سرآمد است و درحال حاضر هم با اطلاع‌رسانی‌ای که شده تقریبا کسی نیست که از این بیماری خبر نداشته باشد. در هفت‌سال گذشته در دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها دوره‌های تمرینی و آموزشی زیادی برگزار کرده‌ایم و پزشکان تجربه کار دارند و می‌توانند به سهولت بیماران را مدیریت کنند. چیزی که مهم است و باید به آن تأکید شود نخست بحث اجتماعی این موضوع یعنی آسیب نزدن به اعتماد میان مردم و سیستم سلامت است (خودداری از انتشار شایعات و اخبار غیرموثق) و دوم رعایت کنترل عفونت و مسائل بهداشتی هم در مردم و هم در سیستم بیمارستانی است. بنابراین کنترل عفونت و اعتمادمردم به سیستم سلامت رموز شکست کروناست.
این ویروس تهدیدی برای جوامع بشری نیست. اگر این ویروس کشندگی «ابولا» را داشت چنین نگرانی‌ای وجود داشت، اما با اطلاعاتی که امروز داریم ٩٨درصد مبتلایان به این ویروس بهبود پیدا می‌کنند. معمولا همه‌گیری‌ها تمام آحاد جهان را مبتلا نمی‌کند، بلکه بخش‌هایی از یک جامعه یا تعدادی از کشورها در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند و همه جهان را در برنمی‌گیرد. بیشتر کشورهایی درگیر می‌شوند که با جامعه پرخطر، تردد زیادی دارند. چون میزان کشندگی این بیماری درحال حاضر کم است آنچه برای یک کشور تعیین تکلیف می‌کند که چه اتفاقی در آن می‌افتد بیش از آنکه در آی‌سی‌یوها و مراکز درمانی پیشرفته باشد در همکاری میان مردم و سیستم درمانی و بهداشتی است./شهروند
