شرایط بحرانی دریاچه ارومیه بر اثر فشار نمایندگان مجلس

طبق نوشته آفتاب یزد، ســتاد احیای دریاچه ارومیه ســال ۹۲ دریاچه ارومیه را با یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب تحویل گرفت و قول داد ســطح تراز دریاچــه ارومیه را در یک برنامه ۱۰ساله یعنی در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۱۵ میلیارد مترمکعب تراز طبیعی برساند. اما در روزهای اخیر خبر رسید که دریاچه ارومیه ناسا از ً باز در حال خشــکیدن اســت؛ تصاویر ماهواره ای که جدیدا آخرین شرایط دریاچه ارومیه منتشر کرده است، باعث نگرانی بیشتر هموطنان درباره سرنوشت دریاچه شده است.

به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم، محمد درویش، کارشناس محیط زیست نسبت به شرایط بحرانی دریاچه ارومیه در گفت‌گو با مطهره حیدری، خبرهای فوری مهم گفت: علت اصلی بحران در دریاچه ارومیه مربوط است به عواملی چون: اول، افزایش فشار و بارگذاری در حوزه کشاورزی است. در حقیقت سطوح زیر کشت در بخش کشاورزی از ۳۲۰ هزار هکتار در اوایل دهه ۷۰ به ۶۸۰ هزار هکتار افزایش پیدا کرده، یعنی ۳۶۰ هزار هکتار به وسعت اراضی کشاورزی و باقی اضافه شده است. این ۳۶۰ هزار هکتار به ۳/۶ میلیارد آب نیاز داشته و با‌توجه به اینکه منبع جدیدی از آب تعریف نشده کل حق‌آبه دریاچه ارومیه اختصاص پیدا کرده به توسعه کشاورزی و حتی مجبور شدند که تعداد چاه‌ها را هم افزایش دهند.

عامل دوم این است که بخشی از محصولات کم‌ آب‌بر  مثل تاکستان‌ها و باغ‌های انگور به باغ‌های سیب تبدیل شد در‌حالیکه می‌دانیم هر هکتار سیب ۵ برابر هر هکتار انگور آب مصرف می‌کند و خود این مسئله هم باز بحران را در حوزه آب‌های دریاچه ارومیه افزایش داد. 

عامل سوم، افزایش کشت چغندر قند است که یک محصول به شدت آب‌بر است که ارسالش به مناطقی خارج از حوزه آب‌های دریاچه ارومیه یعنی صادرات آب مجازی در استان سبب شد که بحران تشدید شود. 

عامل چهارم، سدسازی‌های متعددی است که بر روی رودخانه‌های منتهی به حوزه دریاچه ارومیه انجام شد. ۱۰۵ سد درحال ساخت و ساخته شده وجود دارد که ۹۹ سد از این تعداد  درحال حاضر مشغول به کار است و تقریبا روی هر‌‌کدام از رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه  ۷ الی ۸ سد ساخته شده و این‌ها باعث شدند که دیگر آبی به دریاچه ارومیه نرسد. 

آخرین عامل هم بحث تغییر اقلیم و جهان‌گرمایی است که آن هم حدود ۱۵ درصد روی کاهش بارندگی‌ها، تبدیل برف به باران و افزایش تبخیر موثر بوده.

 درویش در پاسخ به این سوال که چرا از کاشت محصولات کشاورزی آب‌بر در این منطقه جلوگیری نشده، تاکید کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه با این هدف شکل گرفت که طرح نکاشت را اجرا کند ولی بعدا در اثر فشار نمایندگان مجلس به خصوص در استان آذربایجان غربی، طرح نکاشت به طرح به‌کاشت تبدیل شد و قرار شد میزان مصرف در بخش کشاورزی کاهش پیدا کنند و صنایع آ‌ب‌بر خارج و کشت چغندر قند محدود شود ولی متاسفانه به هیچ کدام از این اهداف نرسید و حتی به حق‌‌‌‌آبه‌ای که سدها قرار بود بپردازند و دریچه‌هایشان را باز کنند هم پرداخته نشد و در نتیجه برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه با شکست روبرو شد. 

این کارشناس محیط‌زیست در ادامه افزود: یکی از برنامه‌هایی که خیلی روی آن تبلیغ شد طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه بود که اسفندماه سال گذشته توسط رئیس‌جمهور افتتاح شد و حتی ر‌ئیس‌جمهور در این خصوص گفت ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه خواهد شد و این رقم را ما به ۶۰۰ میلیون متر مکعب افزایش خواهیم داد. 

درویش در ادامه تاکید کرد: در اینجا سوال جدی این است که تکلیف این آب چه شد؟ طرحی که با آن همه تبلیغات، رئیس‌جمهور آن را افتتاح کرد آیا متوقف شده؟ آیا در بین راه کشاورزان آن را با موتور پمپ برداشت می‌کنند، چرا اجازه می‌دهند چنین دزدی اتفاق بیفتد؟ بالاخره یک اتفاقی برای این آب افتاده که وضعیت دریاچه ارومیه به جای بهتر شدن رو به بدتر شدن است. 

محمد درویش افزود: شگفت‌آور اینکه استاندار آذربایجان غربی که مسئول ستاد است هم هیچ توضیحی در‌خصوص طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه نمی‌دهد و نمی‌گوید که چرا این طرح عملکرد مثبتی ندارد و مشکل این دریاچه نیز نتوانسته را حل کند.

این کارشناس و فعال محیط‌زیست تصریح کرد: یکی از نمایندگان مشهور مجلس از ارومیه آمد و گفت اگر کشاورزی را بخواهید کاهش دهید من جلوی فرمانداری نفت میریزم و خودم را آتش می‌زنم. در‌واقع این نماینده یک شانتاژ پوپولیستی راه انداخت که بتواند برای دوره بعدی رای جمع کند. 

درویش افزود: در‌صورتی که وقتی دریاچه ارومیه از دست برود کشاورزی به صورت مطلق و کامل از دست خواهد رفت. ما نباید کشاورزان را در برابر یک دوراهی قرار می‌دادیم که یا آب را به دریاچه بفرستند یا برای اراضی کشاورزی اختصاص پیدا کنند. اگر قرار است اراضی کشاورزی به صورت تاب‌آور وجود داشته باشد حتما باید دریاچه را احیا می‌کردیم ولی متاسفانه این شانتاژ‌ها باعث جلوگیری از این احیا شد. 

محمد درویش در‌خصوص راهکار عملی برای احیای دریاچه ارومیه گفت: راهکار عملی همان چیزی است که ستاد احیای دریاچه ارومیه در ۲۷ ماده به تصویب رئیس سازمان حمایت و حفاظت از محیط‌زیست، استانداران و رئیس‌جمهور رسانده. یعنی ما باید سالانه ۳/۴ میلیارد متر مکعب آب را از محل سدهایی که وجود دارد به سمت دریاچه رها سازی کنیم و به سمت تصفیه فاضلاب شهرهای اطراف دریاچه برویم تا آب تصفیه شده را نیز به سمت دریاچه هدایت کنیم. 

درویش در ادامه افزود: ما باید به سمت کاهش وابستگی معیشتی به منابع آب و خاک، تقویت زیرساخت‌های گردشگری و تجارت با استان‌ها و کشورهای همجوار، استحصال انرژی خورشیدی و بادی برویم تا فشار بر منابع آب در دریاچه را کاهش دهیم. 

وی گفت: دریاچه ارومیه حدود ۷ میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال دارد که با ۳/۶ میلیارد متر مکعب آن باید بخش کشاورزی، صنعت و شرب اداره شود و با ۳/۴ میلیارد ان در اختیار دریاچه قرار گیرد. ولی متاسفانه در حال حاضر ۱۰۰ درصد این آب در اختیار بخش کشاورزی، شرب و صنعت قرار گرفته و حتی یک درصد آن هم به دریاچه نمی‌رسد. 

محمد درویش، کارشناس و فعال محیط زیست در پایان نسبت به اینکه امیدواری برای احیای دوباره دریاچه ارومیه وجود دارد یا خیر، تاکید کرد: صد‌درصد دریاچه قابل احیاست حتی یک درصد هم من به این موضوع شک ندارم، به شرطی که ۳/۴ میلیارد متر مکعب را در اختیار دریاچه قرار دهند و دریچه سدها را باز کنند و دریاچه را فدای توسعه کشاورزی و باغ و صادرات سیب و چغندر قند نکنند.