آمار‌های غیررسمی از وجود ۸ هزار پرستار با قرارداد ۸۹ روزه در مراکز درمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی و تامین اجتماعی حکایت دارد؛ پرستارانی که با فروکش کردن تب کرونا و پایان یافتن قراردادهایشان باید به ناچار ترک خدمت کنند و دوباره رنج بیکاری را به جان بخرند و همانند کارگران فصلی منتظر بمانند تا دوباره چه زمانی مراکز درمانی به تخصص آن‌ها نیاز پیدا می‌کنند و به‌دنبال‌شان می‌آیند. این نخستین‌بار نیست که با پرستاران قراردادی اینگونه برخورد شده و پس از پایان مدت قرارداد با آن‌ها ترک همکاری میشود؛ سال گذشته هم با کاهش موارد ابتلا و مرگ کرونایی، مراکز درمانی که تا قبل از آن برای پرستاران بیکار فرش قرمز پهن کرده بودند، پس از پایان زمان قرارداد با این افراد ترک همکاری کردند؛ این در حالی است که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با کمبود نزدیک به ۱۵۰ پرستار مواجهند. با پایان یافتن پیک پنجم، داستان تمدید نکردن قراردادهای ۸۹ روزه با پرستاران تکرار شد و این‌بار قرعه به نام پرستاران تامین‌اجتماعی افتاد.
به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم، طوری‌که گفته میشود برای تعدادی از آن‌ها نامه پایان همکاری داده شده و تعدادی هم در انتظار اتمام قراردادشان هستند تا مانند سال گذشته، نامه پایان همکاری با مراکز درمانی به آن‌ها داده شود و دایره پرستاران بیکار بزرگ‌تر شود؛ افرادی که به امید استخدام دولتی، از مراکز خصوصی که در آن فعال بودند، استعفا داده و به‌صورت قراردادی وارد مراکز درمانی شدهاند. هر چند که معاون پرستاری وزارت بهداشت تأکید می‌کند که سازمان استخدامی کشور مکلف شده نسبت به تبدیل وضعیت این پرستاران اقدام کند، چراکه مراکز درمانی به ۱۴۵ هزار پرستار، تکنیسین اتاق عمل و هوشبری نیاز دارند، اما پرستاران، در سال‌های گذشته با وعده‌های مشابه فراوانی مواجه بودند که رنگ واقعیت ندیده است.
وجود ۱۲ مدل استخدامی و قراردادی با پرستاران
همزمان با روز پرستار (۱۹ آذر) بود که محمد میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری از پیگیری امنیت شغلی پرستاران خبر داده و گفته بود که نباید قرارداد ۸۹ روزه برای پرستاران وجود داشته باشد و این موضوع از سوی سازمان نظام پرستاری به‌شدت پیگیری میشود. او بر استخدام رسمی تأکید کرده بود و این موضوع خواسته محمدشریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار هم هست.
او می‌گوید با اینکه قراردادهای ۸۹ روزه ظلم و جفا در حق پرستاران است، اما تبدیل به عرف در جامعه پرستاری شده است: «در دوران کرونا، مراکز درمانی با کمبود شدید نیرو مواجه شدند، به همین دلیل اقدام به انعقاد قراردادهای ۸۹ روزه با پرستاران کردند، این در حالی بود که چند‌ماه پس از شیوع کرونا با کاهش ابتلا، قراردادها تمدید نشد.
او به صحبت‌های رهبری با پرستاران در روز پرستار اشاره می‌کند و می‌گوید که ایشان بر امنیت شغلی پرستاران تأکید کرده و گفته بودند که نباید مانند کارگران فصلی به آن‌ها نگاه شود: «پرستاران با قراردادهای ۸۹ روزه، حداقل حقوق ممکن را بدون هیچ مزایایی دریافت می‌کنند و بدترین نوع قرارداد با این پرستاران بسته میشود. می‌گویند اگر این پرستاران استخدام شوند، بودجه‌ای برای حقوق آن‌ها اختصاص داده نمی‌شود، اما این بهانه سازمان برنامه و بودجه است، چرا که این پرستاران هم‌اکنون نیز حقوق دریافت می‌کنند و نمی‌توان به بهانه کمبود منابع مالی از استخدام این افراد سر باز زد.»
دبیر کل خانه پرستار ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون، ۱۲ مدل استخدامی و قراردادی برای پرستاران وجود دارد، مثل قراردادهای ۸۹ روزه، شرکتی ۶ ماهه، یکساله و… گروهی هم استخدام رسمی‌اند. هرکدام از این افراد با توجه به اینکه در کدام بخش یعنی تامین اجتماعی، بخش خصوصی یا دولتی، مشغول کار هستند، میزان حقوق دریافتی‌شان متفاوت است و از حداقل قانون کار تا حدود ۱۳ میلیون تومان دریافتی دارند. بدترین نوع قراردادها، همین قراردادهای ۸۹ روزه است که پرستاران بنا به نیاز مالی ناچارند زیر بار آن بروند.»
امنیت شغلی وابسته به تعداد مبتلایان
هر روز به تعداد پرستارانی که در دایره قراردادهای ۸۹ روزه قرار می‌گیرند، اضافه میشود. علی میرانی یکی از همین افرادی است که به‌عنوان پرستار بخش کووید ۱۹ در مراکز درمانی تامین اجتماعی، قرارداد ۸۹ روزه امضا کرده است. او به همشهری می‌گوید با توجه به اینکه قرارداد قبلی‌اش امنیت شغلی برایش نداشته بنابراین به امید ماندگاری در سیستم دولتی، زیر بار قرارداد ۸۹ روزه رفته است، او یک‌بار بین پیک دوم و سوم کرونا در مهر سال گذشته به‌دلیل کاهش تعداد مبتلایان به کرونا و مرگ‌ها، با پایان قرارداد و تمدید نشدنش مواجه شد. با اوج گرفتن کرونا، دوباره از او دعوت به‌کار شد و حالا برای بار دوم، قراردادش دیگر تمدید نمی‌شود: «هنوز تا پایان قراردادم وقت مانده، اما مشخص نیست که اگر وضعیت مبتلایان به همین میزان باشد، باز هم با ما قرارداد بسته میشود یا خیر؟ فعالیت ما بستگی به تعداد کرونایی‌ها دارد، هروقت تعدادشان بالا رفت، ما کار می‌کنیم و هر وقت تعدادشان کم شد، از کار بی‌کارمان می‌کنند.»
او می‌گوید: «از ماه قبل با اتمام دوره قرارداد، با بهیاران و کمک بهیاران قراردادی، قطع همکاری شده و فعلا فقط پرستاران قراردادی در بیمارستان‌ها مانده‌اند.» به‌گفته این پرستار، یکی از مهم‌ترین مشکلات پس از قراردادهای ۸۹ روزه، تأخیر‌های ۲۰ روز تا یک‌ماه و نیمه در پرداخت حقوق است که با این وضعیت اقتصادی فشار زیادی به خانواده‌ها وارد می‌کند. ضمن اینکه با توجه به شیفت‌هایی که برای پرستاران درنظر گرفته میشود، هیچ اضافه حقوقی به‌عنوان بهره‌وری شامل پرستاران نمی‌شود، درحالی‌که نیرو‌های رسمی و پیمانی با همین ۱۲ ساعت شیفت، ۱۸ ساعت کار شامل‌شان میشود و در فیش حقوقی هم بهره‌وری برایشان منظور میشود.
میرانی با بیان اینکه حقوق پرستاران قرارداد ۸۹ روزه حدود ۹ و نیم میلیون تومان است، ادامه می‌دهد: «بیشتر پرستاران، بهیاران و کمک بهیارانی که با آن‌ها قراردادهای ۸۹ روزه بسته شده، ناچارند برای گذران زندگی در ۲ مرکز درمانی کار کنند و همین مسئله باعث میشود که میزان کارایی آن‌ها کم شود و بیشتر افرادی که در مراکز درمانی تامین اجتماعی فعالیت می‌کنند درصدد هستند تا در اسرع وقت به مراکز درمانی دانشگاهی ملحق شوند تا از نظر حقوق و مزایا وضعیت بهتری پیدا کنند.»
در برزخ‌ماندن و رفتن
سامان گرجی، بهیار بیمارستان شریعت‌رضوی هم پرستار بخش سازمان تامین اجتماعی است. او در گروه همین قراردادهای ۸۹ روزه قرار دارد و می‌گوید: «با شیوع کرونا فراخوانی برای جذب پرستار، بهیار و کمک بهیار داده شد، من هم مراجعه کردم و در بیمارستان شریعت رضوی فعال شدم. دی‌ماه سال گذشته بود که پس از کمتر شدن همه‌گیری کرونا به یکباره با من و همکارانم که قرارداد دوماهه (۵۹ روزه) داشتند، قطع همکاری شد و دوباره با شروع پیک پنجم از آن‌ها درخواست همکاری کردند. پس از ۹ماه کار در بخش کرونا آن هم در شرایط بسیار سخت و فعالیت در بخش آی‌سی‌یو کرونا، دو‌ماه مانده به سال جدید، اعلام کردند که قرارداد را با ما تمدید نمی‌کنند و باید ترک خدمت کنیم. ما کارمان را دوست داریم و در شرایط سخت کاری خدمت کردیم، اما حالا باید قطع همکاری کنیم.»
سوء‌استفاده از بیکاری پرستاران
محمود عمیدی، عضو شورای مرکزی خانه پرستار به این وضعیت انتقاد شدید دارد. او به همشهری می‌گوید: «قبل از شیوع کرونا در مراکز درمانی کمبود پرستار داشتیم و با شیوع کرونا این وضعیت تشدید شد. به همین دلیل، برای اینکه کمبود نیروی پرستار در مراکز درمانی جبران شود اقدام به ایجاد قراردادهای موقت ۸۹ روزه کردند چرا که تصور بر این بود که کرونا در نهایت چند‌ماه بیشتر دوام نداشته و استخدام پرستاران توجیهی ندارد.» او ادامه می‌دهد: «در قرارداد ۸۹ روزه، تنها برای مدت اعلام شده تعهد وجود داشت و اعلام شده بود که پس از پایان این مدت، اگر دیگر نیازی به نیرو نداشتند، می‌توانند با او قطع همکاری کنند. بر این اساس در اوایل سال ۹۹ که پیک کرونا کمتر شد، این نیرو‌ها از سیستم درمانی کشور خارج و با شروع پیک چهارم و پنجم و نیاز به نیروی پرستاری، دوباره با این افراد قرارداد ۸۹ روزه بسته شد و اکنون با کمتر شدن تعداد مبتلایان دوباره با این افراد قطع قرار داد شده است.» به‌گفته عمیدی، پرستاران با علم به اینکه پس از طی ۸۹ روز و نیازنداشتن مراکز درمانی، باید محل کار خود را ترک کنند، این قراردادها را امضا کرده‌اند، اما امیدوار بودند باتوجه به کمبود نیرو، وزارت بهداشت با خدمت در مراکز کرونا امتیازی برای آن‌ها قائل شده و حداقل وضعیت استخدامی آن‌ها از ۸۹ روزه به یکساله و یا بیشتر تبدیل شود که متأسفانه این اتفاق نیفتاد. به‌گفته عضو شورای مرکز خانه پرستار، دریافتی پرستاران در مراکز درمانی تامین اجتماعی به نسبت مراکز درمانی تحت نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی بسیار کمتر است، به‌طوری که حقوق پرستاران جدید در تامین اجتماعی ۳ میلیون‌و ۶۰۰ هزار تومان و پرستاران جدید الورود در مراکز درمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی ۸ میلیون تومان است: «مراکز درمانی تامین اجتماعی با کمبود شدید نیرو به‌ویژه پرستار روبه‌رو هستند که باید به‌جای اخراج پرستاران قرارداد ۸۹ روزه، این افراد استخدام و از تجربه آن‌ها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استفاده شود.»
ماموریت ویژه برای سازمان استخدامی کشور
کمبود پرستار، موضوعی است که از سوی معاون پرستاری وزارت بهداشت هم مورد تأیید است. به‌گفته عباس عبادی، به ازای هر یک هزار نفر جمعیت باید ۶ پرستار و به ازای هر تخت بیمارستانی باید ۱.۸ پرستار داشته باشیم که اکنون این تعداد برای هر یک هزار نفر ۱.۵ پرستار است و به ازای هر تخت کمتر از ۰.۹ درصد پرستار وجود دارد. براساس اعلام این مسئول در وزارت بهداشت، کمبود پرستار مسئله‌ای جهانی است، به‌طوری که کشور‌های توسعه یافته مجبورند از دیگر کشور‌ها پرستار جذب کنند و این عارضه در کشورما هم وجود دارد.
حالا در ماجرای تمدید نکردن قراردادهای ۸۹ روزه با پرستاران با وجود کمبود پرستار، عبادی می‌گوید: «قراردادهای ۸۹ روزه با پرستاران مربوط به دوران کرونا نیست و از سال‌های قبل در کشور وجود داشته است، با این حال در دوران پیک کرونا به‌دلیل نیاز به این افراد، دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی از این مسئله به شکل نادرست استفاده کردند و تعدادی از همکاران را به شکل قراردادهای ۸۹ روزه جذب کردند که با اتمام زمان قراردادها با تعدادی از این افراد قطع همکاری شده است.»
او می‌گوید: «بعد از روز پرستار و در جلسه‌ای که با معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری داشتیم، نامه‌ای تنظیم شد و در بند آخر آن به مسئله تبدیل وضعیت استخدامی پرستاران اشاره شد. بر این اساس سازمان استخدامی کشور مکلف شد درخصوص تبدیل وضعیت پرستاران در سال آینده (۱۴۰۱) اقدام کند.»
او درباره تعداد پرستاران مورد نیاز در کشور هم می‌گوید: «اکنون ۱۴۵ هزار پرستار، تکنیسین اتاق عمل و هوشبری زیر مجموعه وزارت بهداشت هستند که برای رسیدن به وضعیت مطلوب باید همین تعداد پرستار جذب شوند. با جذب سالانه حداقل ۱۰ هزار پرستار در ۱۴ سال آینده می‌توانیم به وضعیت مطلوب پرستاری در کشور برسیم.»
به‌گفته معاون پرستاری وزارت بهداشت، اکنون سالانه ۱۰ هزار پرستار فارغ‌التحصیل می‌شوند که وزارت بهداشت پیشنهاد داده از پرستاران طرحی، پرستاران با قراردادهای ۸۹ روزه و آن‌هایی که در دوران پیک کرونا فعال بودند، هم برای این استخدام‌ها استفاده شود و آن‌ها به‌تدریج تبدیل وضعیت شوند. او تأکید می‌کند: «یکی از تکالیفی که نهاد ریاست‌جمهوری به سازمان امور استخدامی محول کرده و ما هم آن را در کنار معاونت توسعه وزارت بهداشت، پیگیری می‌کنیم مسئله استخدام پرستاران، تکنیسین‌های اتاق عمل و هوشبری است.»
