ارتباط زلزله‌های اخیر با فعالیت آتشفشان دماوند
به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم، بامداد شنبه و در ساعت سه و پنج دقیقه، زلزله‌ای به بزرگی ۴ ریشتر شرق استان تهران را لرزاند. این زمین‌لرزه در عمق هشت کیلومتری از سطح زمین و در هشت کیلومتری دماوند و ۵۴ کیلومتری تهران رخ داد و در شرق تهران مخصوصا تهرانپارس، فیروزکوه و پردیس بیشتر از سایر نقاط احساس شد. طبق اعلام جمعیت هلال احمر استان تهران این زمین‌لرزه هیچ‌گونه خسارت مالی و جانی نداشت. اما مانند زلزله‌های چند سال گذشته این زلزله نیز در گسل مشا و در اطراف کوه دماوند رخ داد و بار دیگر این سوال به وجود آمد، که آیا زمینلرزههای اخیر به فعالیت‌های آتشفشان دماوند ارتباط دارد یا خیر؟ یا اینکه بر اثر این فعالیت‌های آتشفشان در زیر زمین و تاثیر آن بر گسل‌های اطراف دماوند و تهران تا چه اندازه می‌توان زلزله‌های بزرگ‌تری را پیش‌بینی کرد. در این بین اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره اینکه آیا این زلزله ارتباطی با آتشفشان دماوند داشته یا خیر نیز اظهار کرد: «هیچ‌گونه ارتباطی میان این زلزله و آتشفشان دماوند وجود ندارد. این زلزله در گسل مشا رخ داده و قبل و بعد از آن هم لرزه محسوسی تا کنون به ثبت نرسیده است.» این درحالی است که از آخرین فعالیت آتشفشان دماوند حدود هفت‌هزار سال می‌گذرد و این آتشفشان در نمودار آتشفشان‌های فعال دنیا جای دارد.
تاثیر آتشفشان بر زمینلرزههای تهران
اما استاد پژوهشگاه زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم، نظر متفاوتی با رئیس سازمان مدیریت بحران کشور دارد و در گفت‌وگو معتقد است که باید داده‌های برخط و مربوط به وضعیت آتشفشانی دماوند را بررسی کرد تا بتوان با قاطعیت در این رابطه صحبت کرد، اما اینکه زلزله‌هایی که در این بخش از گسل مشا و دره هزار اتفاق می‌افتند تا چه اندازه به فعال شدن آتشفشان دماوند ارتباط دارد، برخی از داده‌ها نشان می‌دهد که رابطه‌ای وجود دارد و این در آینده خطرآفرین است. مهدی زارع در ادامه می‌افزاید: آتشفشان دماوند با توجه به اینکه آخرین فورانش مربوط به هفت‌هزار سال قبل است، جزء سیستم‌های آتشفشانی فعال دنیا به حساب می‌آید. نکته دوم این است که دماوند یک مخروط قدیمی‌تر و اتاق ماگمایی گدازه دارد که بیشتر به سمت شمال دماوند کشیده شده و یک مخروط جدیدتر دارد (همین منطقه‌ای که زلزله‌های چند وقت اخیر و روز گذشته در آن رخ داده) که به جنوب دماوند است. اکثر زمین‌‌شناسان براساس داده‌هایی که در ۲۰ سال اخیر و از آتشفشان دماوند به دست آورده‌اند براین باورند که آن اتاق گدازه دماوند در سمت شمال نسبتا سرد شده و اما اتاقک به سمت جنوب همچنان فعال و پرتکاپو است و چه بسا همان دهانه جدید نیز که شکل گرفته، به همین اتاق فعال مربوط باشد.
گسل‌ها فعال شده‌اند
وی در ادامه می‌افزاید: نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد و در اطلاعاتی که از زلزله‌های اطراف آتشفشان دماوند به دست آمده این است که برخی از گسل‌هایی که در محدوده این اتاق ماگمایی فعال هستند، بیشتر فعالیت نشان می‌دهند لرزه‌خیزی نسبتا شدیدی دارند. به عنوان مثال، گسل بایجان که باعث زلزله فروردین ۱۳۶۲ شد، از فعالیت این گسل بود. همین‌طور در گسل لار که دره لار را شکل می‌دهد و گسل مشا تعداد این زلزله‌ها فراوان بوده است. گسل مشا از اردیبهشت سال گذشته تا همین بامداد روز شنبه، زلزله‌های فراوانی را از خود نشان داده است. اگر لرزه‌خیزی ۵۰ سال اخیر این گسل‌ها، مخصوصا در ۲۰ تا ۲۵ سال اخیر بررسی کنیم، شاهد هستیم که ۱۵هزار زلزله در محدوده البرز ثبت شده و بخش‌هایی از گسل‌ها که نزدیک به اتاق جوان ماگمایی در جنوب دماوند قرار دارند، لرزه‌خیزی بیشتری از خود نشان می‌دهند و بخش‌هایی از گسل که از این محدوده دورتر می‌شوند حداقل در این دو- سه دهه اخیز لرزه‌خیزی کمتری داشته‌اند. معروف‌ترین گسلی که می‌توانیم در این رابطه مثال بزنیم گسل مشاست، یعنی قطعه گسل مشا که از دماوند عبور می‌کند و دره مشا و دریاچه تار روی آن شکل گرفته است، این قطعه گسل چون در مجاورت توده ماگمایی جوان و پرتکاپو و فعال است، به نظر می‌رسد لرزه‌خیزی بیشتری از خود نشان می‌دهد و زلزله‌های شش ماه اخیر در این قسمت بوده است. اگر ما به سمت غرب یا شرق دماوند برویم و از این اتاق گدازه فعال دورتر شویم، لرزه‌خیزی و تعداد زلزله‌هایی که در چند دهه اخیر رخ داده، کمتر میشود.
آیا محدوده‌هایی که زلزله‌های ۴ ریشتر در آن رخ می‌دهد، ظرفیت زلزله‌های بزرگ‌تر دیگری را دارد؟ دکتر زارع در پاسخ به این سوال می‌گوید: با توجه به سابقه لرزه‌خیزی این منطقه، پاسخ شما بله است. اما آیا قطعات گسل مشا که تحت تاثیر این توده و اتاق گدازه نیست و از شمال تهران عبور می‌کند، با این فعل و انفعالاتی که بر روی قطعه‌های دیگر رخ می‌دهد ممکن است که قطعه مرکزی گسل را فعال کند، باید در پاسخ به این سوال هم باید گفت که با توجه به اینکه مدت‌هاست زلزله مهمی در این قطعه مرکزی گسل مشا رخ نداده، می‌توان به احتمالات اضافه کرد که قطعه‌ای که ساکت است ظرفیت زمین‌لرزه بزرگی را دارد./آرمان ملی
