به گزارش بخش سیاسی سایت خبرهای فوری، «کمربند امنیت دریایی» نام رزمایش دریایی بی‌سابقه میان نیروهای دریایی ایران، روسیه و چین بود که از روز گذشته در منطقه شمال اقیانوس هند و دریای عمان با حضور ۳ ناو روسی و یک ناو موشک‌انداز چینی آغاز شد و قرار است تا دوشنبه ادامه داشته باشد. به گفته سخنگوی این رزمایش، اولین بار از زمان انقلاب اسلامی است که ایران در رزمایشی مشترک با قدرت‌های جهانی مشارکت می‌کند. این رزمایش مشترک سه‌جانبه که توافق برای برگزاری آن از چند ماه پیش انجام شده بود همزمان با افزایش تلاش گروهی از دولت‌های فرامنطقه‌ای برای افزایش حضور نظامی در خلیج فارس و دریای عمان با بهانه حفظ امنیت کشتیرانی، آغاز میشود و نشان از افزایش سطح همکاری‌های ایران با قدرت‌های جهانی برای حفظ ترتیبات امنیتی منطقه است. روسیه و چین به عنوان دو قدرت منطقه‌ای در حالی وارد مشارکت با ایران برای حفظ امنیت دریانوردی در شمال اقیانوس هند شده‌اند که دولت ایالات متحده امریکا تلاش می‌کند با فشار بر ایران، امکان استفاده ایران از آبراه‌های بین‌المللی برای تجارت با جهان را مسدود کند و با ایجاد یک ائتلاف نظامی ضد ایرانی در منطقه، امنیت و تمامیت ارضی ایران را تهدید کند. امیر دریادار دوم غلامرضا طحانی، معاون عملیات نیروی دریایی ارتش و سخنگوی رزمایش مرکب ایران، روسیه و چین اعلام کرد:«هدف از این رزمایش تقویت و افزایش امنیت دریایی بین‌المللی در منطقه، مبارزه با دزدان دریایی، تبادل اطلاعات در حوزه امداد و نجات دریایی و گسترش همکاری بین نیروهای این ۳ کشور است.» به گزارش تسنیم، او با اشاره به اینکه ایران پس از انقلاب اولین بار است که در این سطح رزمایش مشترک برگزار می‌کند، گفت:«این رزمایش نشان می‌دهد روابط ایران، روسیه و چین به سطح قابل توجهی رسیده است. این روند در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت.» امیر دریادار طحانی همچنین تاکید کرد:«این رزمایش به جهانیان نشان می‌دهد که ممکن نیست تحت هر شرایطی جمهوری اسلامی ایران را به عزلت کشاند.» بر اساس بیانیه اسپوتنیک به نقل از سرویس مطبوعاتی ناوگان آتلانتیک نیروی دریایی ارتش روسیه، کشتی‌های «یاروسلاو مودری»، «ویکتور کونتسکی» و «یلنیا» از روسیه برای مشارکت در این عملیات به بندر شهید بهشتی چابهار اعزام شده‌اند. ناو چینی که در این رزمایش شرکت دارد، شینینگ نام دارد.
اهمیت جغرافیایی
منطقه عملیاتی این رزمایش در شمال اقیانوس هند، بخش حساسی از امنیت دریانوردی تجاری در جهان را در بر می‌گیرد. شمال اقیانوس هند محل تلاقی مسیر ۳ تنگه بسیار کلیدی جهان، تنگه مالاکا، تنگه هرمز و تنگه باب‌المندب است. ۳ تنگه‌ای که بیش از نیمی از کل تجارت جهان از آنها انجام میشود و با عنوان مثلث طلایی از آن یاد میشود. مساله حفظ امنیت این ۳ تنگه در شرایط کنونی جهان یکی از عمده‌ترین مسائل بین‌المللی است. قدرت‌های جهانی برای تسلط بر امنیت این تنگه‌ها تلاش می‌کنند و زمینه رویارویی‌های بزرگی میان قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی در مورد آنها وجود دارد. حضور نظامی در این منطقه برای چین، یکی از مهم‌ترین مسائل امنیت اقتصادی و ملی محسوب میشود. چین تاکنون یک پایگاه دریایی در جیبوتی برای افزایش توان نظامی‌اش در منطقه ساخته است و پیش‌بینی میشود، بخشی از پروژه توسعه بندر گوادر پاکستان را نیز به ایجاد یک پایگاه دایمی نظامی در این منطقه تبدیل کند. روسیه اما حضور دریایی کمتری در منطقه دارد. بخش عمده نیروی دریایی روسیه در عملیات‌های دریای شمال، بالتیک و دریای سیاه تمرکز دارند و با حضور در پایگاه‌های دایمی این کشور در سوریه، عملیات خود را به مدیترانه هم تسری داده است. اما حضور در امنیت شمال اقیانوس هند می‌تواند فرصتی برای روسیه باشد تا در رقابت با قدرت‌های دیگر جهانی، نقش خود را در امنیت دریانوردی جهان به نمایش بگذارد. تنگه مالاکا، دریای جنوبی چین را به اقیانوس هند متصل می‌کند. امنیت دریای جنوبی چین و حاکمیت چین در این دریا در حال حاضر یکی از عمده‌ترین درگیری‌های خاموش میان پکن و واشنگتن است که دایما به شکل شاخ و شانه‌کشی‌های سیاسی و نظامی نمود پیدا می‌کند. در تنگه باب‌المندب باز هم این امریکا و چین هستند که همچنان با تاسیس پایگاه‌های نظامی و افزایش حضور نظامی با یکدیگر رقابت می‌کنند. هر چند که موج راهزنی‌های دریایی در این منطقه در دهه گذشته، پای تعداد زیادی از کشورهای جهان را برای حفظ امنیت به حوزه باب‌المندب باز کرده است و چندین ائتلاف دریایی مختلف برای مبارزه با دزدی دریایی و راهزنی در این منطقه اقیانوس هند ایجاد شده‌اند. اما سومین و مورد مناقشه‌ترین تنگه، تنگه هرمز است. هر چند حفظ امنیت این تنگه به جبر جغرافیا بر عهده ایران است اما تلاش برای ناامن‌سازی آن، از سوی گروهی از دولت‌های فرامنطقه‌ای، دهه‌هاست که ادامه دارد. با حضور نیروهای امریکا در خلیج فارس از دهه ۱۹۸۰ میلادی، مساله ناامن‌سازی خلیج فارس و تنگه هرمز برای بهانه‌سازی برای تسلط بیشتر امریکا به صورت پیوسته دنبال میشود. امریکا اخیرا تلاش کرده تا از طریق ایجاد یک ائتلاف نظامی ضد ایرانی با حضور تعدادی از متحدان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای‌اش، امنیت این آبراه بین‌المللی را به مخاطره بیندازد و تلاش کند تا با تسلط ایران بر این آبراه جهانی مقابله کند.
سابقه رزمایش
ایده برگزاری رزمایش مشترک میان ایران، روسیه و چین چندان جدید نیست و پیش از این بارها مطرح شده بود. این موضوع از اردیبهشت ماه سال جاری با جدیت بیشتری نسبت به گذشته پیگیری شد. زمانی که فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در جشن ۷۰ سالگی نیروی دریایی ارتش آزادیبخش خلق چین به این کشور سفر کرد در دیدار با همتای چینی، دریابان شین جین لونگ دو دعوتنامه برای او برد، یکی دعوت برای مشارکت در رزمایش‌های دوجانبه دریایی با نیروی دریایی ارتش ایرانی و دیگری برای شرکت در رزمایش سه‌جانبه میان ایران، روسیه و چین. مرداد ماه امسال بود که دریادار خانزادی در پیگیری این دعوت خود در روسیه نیز دیدارهایی برای برنامه‌ریزی این رزمایش بی‌سابقه برگزار کرد. دریادار خانزادی که برای شرکت در رژه روز نیروی دریایی ارتش روسیه به سن‌پترزبورگ سفر کرد بعد از دیدارهایی با همتای روس خود، دریادار نیکولای یومنف و رایزنی‌‌ها با هیات چینی در حاشیه رژه نظامی سن‌پترزبورگ، برنامه برگزاری رزمایشی مشترک میان نیروی دریایی ایران، چین و روسیه در شمال اقیانوس هند قطعی شد. در حالی که دریادار خانزادی در سن‌پترزبورگ حضور داشت، انتشار خبر گفت‌وگوی او در مورد رزمایش قریب‌الوقوع با روسیه در دریای خزر و اقیانوس هند با جنجال مواجه شد تا جایی که روابط عمومی نیروی دریایی ارتش وادار به صدور بیانیه‌ای برای «اصلاح برداشت‌های نادرست و مخدوش» از سخنان فرمانده نیروی دریایی ارتش شد. بسیاری از رسانه‌ها در انتشار خبر رزمایش قریب‌الوقوع از قصد روسیه برای برگزاری یک رزمایش در خلیج فارس و تنگه هرمز خبر داده بودند، مساله‌ای که می‌تواند در شرایط حساس منطقه، یک اقدام مناقشه‌برانگیز و تنش‌زا ارزیابی شود. اما روابط عمومی نیروی دریایی ارتش تاکید کرد که توافق برای برگزاری رزمایش در منطقه شمال اقیانوس هند و دریای عمان خواهد بود.
پیام به امریکا
هر چند سخنگوی وزارت خارجه جمهوری خلق چین روز پنجشنبه در جمع خبرنگاران، مشارکت در این رزمایش مشترک را بی‌ارتباط با مسائل جاری منطقه توصیف کرد اما این اظهارنظر باعث نشده که ناظران، پیام‌های پنهانی از برگزاری این رزمایش بی‌سابقه برای قدرت‌های فرامنطقه‌ای برداشت کنند. گلوبال تایمز چین در گزارشی از این رزمایش به نقل از سانگ ژونگ پینگ، کارشناس مسائل امنیتی در چین می‌نویسد:«این رزمایش مشترک نشان می‌دهد که چین و روسیه به عنوان دو قدرت بزرگ مسوول در جهان پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران در سال ۲۰۱۸ از ایران در این توافق حمایت می‌کنند.» این نشریه با اشاره به افزایش تنش‌ها در خلیج فارس در پی خروج امریکا از برجام و اعمال تحریم علیه ایران به نقل از سانگ نوشته است که این رزمایش می‌تواند به کاستن از تنش‌ها کمک کند چراکه روسیه و چین با حضور در این رزمایش در کنار هم از «صلح و ثبات» در خلیج فارس اعلام حمایت می‌کنند. او می‌افزاید:«چنین موضعی به ایالات متحده توصیه می‌کند علیه ایران به اقدام نظامی یکجانبه متوسل نشده و فشارهای بیشتری علیه این کشور اعمال نکند.» با این حال مقام‌های رسمی چین، شرکت در این رزمایش را یک موضوع عادی توصیف می‌کنند. ووچیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، تعمیق مبادلات و همکاری بین نیروی دریایی ۳ کشور را از دیگر اهداف این رزمایش عنوان کرده و می‌گوید: این رزمایش مشترک یک مبادله نظامی عادی میان ۳ کشور است که مطابق با قوانین و مقررات بین‌المللی انجام شده و هیچ ارتباطی با اوضاع منطقه ندارد. به نظر می‌رسد، واشنگتن هم گوش‌ها و چشم‌های خود را برای رصد پیام‌های این رزمایش آماده کرده است. شان رابرتسون، سخنگوی پنتاگون پنجشنبه شب در واکنش به برگزاری این رزمایش گفت:«ما از رزمایش چند جانبه میان ایران، چین و روسیه مطلع هستیم و آن را رصد می‌کنیم؛ با شرکا و متحدان‌مان به تلاش برای تضمین آزادی ناوبری و جریان آزاد تجارت در آبراه‌های بین‌المللی ادامه خواهیم داد.» سی.جی.تی.ان، شبکه انگلیسی زبان دولت چین در گزارشی از برگزاری این رزمایش با مهم دانستن خلیج عمان که محل برگزاری رزمایش است، نوشت: «اعمال فشار از سوی امریکا بر فروش نفت خام ایران و قطع دیگر ارتباطات تجاری این کشور باعث شده، آب‌های اطراف ایران محل تمرکز تنش‌های بین‌المللی شود».
رقابت ائتلاف‌ها
اردیبهشت ماه سال جاری همزمان با اقدام امریکا در لغو معافیت‌های واردات نفت ایران برای ۸ کشور و ادعای تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، رویدادهای امنیتی در منطقه دریای عمان و تنگه هرمز به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافت. حمله مشکوک به ۴ نفتکش در سواحل فجیره امارات در آب‌های دریای عمان آغازی بر تعدادی رویدادهای تنش‌زا در منطقه بود که به تدریج امنیت دریانوردی در منطقه را به یکی از اصلی‌ترین عناوین خبری جهان تبدیل کرد. در پی حملات فجیره، دریای عمان ۲۳ خرداد ماه بار دیگر شاهد حمله مشکوک دیگر به دو نفتکش همزمان با سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران بود، ۳۰ خرداد یک پهپاد شناسایی امریکا به حریم سرزمینی ایران تجاوز کرد و با شلیک موشک زمین به هوا سرنگون شد. حوادثی از این دست در تابستان سال جاری با حادثه برای دو نفتکش ایرانی در دریای سرخ و حمله وسیع پهپادی نیروی مسلح یمن به تاسیسات نفتی آرامکو گسترش بیشتری یافت. دولت‌های عربستان و امریکا، ایران را به انجام حملات به نفتکش‌ها در دریای عمان و حمله به تاسیسات نفتی آرامکو متهم کرده‌اند در حالی که ایران، این اقدامات را ضد امنیتی و مشکوک توصیف کرده و توجه هر گونه اتهام به خود را رد کرده است.با این حال امریکایی‌ها درست از لحظه‌ای که تصمیم خود برای تشدید تحریم‌های غیرمشروع ضد ایرانی و لغو معافیت فروش نفت ایران به ۸ کشور، برنامه‌ای برای افزایش حضور نظامی در خلیج فارس آماده کرده بود. این برنامه که در چارچوب نشست بهمن ماه سال گذشته در ورشوی لهستان آماده شده بود، تشکیل یک ائتلاف نظامی ضد ایرانی در خلیج فارس با مشارکت چندین دولت خارجی و منطقه‌ای بود. ائتلافی که از زمان اعلام تشکیل آن در اردیبهشت ماه سال جاری تاکنون ۷ کشور برای مشارکت در آن اعلام آمادگی کرده‌اند. در کنار عربستان، بحرین و امارات متحده عربی، کشورهای استرالیا، آلبانی و بریتانیا هم اعلام آمادگی کرده‌اند تا در این ائتلاف مشارکت کنند. کره جنوبی، تازه‌ترین کشوری است که اعلام کرده، حاضر است بخشی از نیروهای تحت فرماندهی خود را در اقیانوس هند در این ائتلاف مشارکت دهد هر چند این کشور تاکید کرده که نیروی جدیدی به منطقه اعزام نخواهد کرد. واشنگتن آبان ماه سال جاری ستاد فرماندهی این ائتلاف نظامی را در پایگاه دریایی‌اش در بحرین افتتاح کرد. همزمان با این اقدام امریکا، فرانسه هم تشکیل ائتلافی موازی با ائتلاف نظامی امریکا را در منطقه تحت رهبری اروپا اعلام کرد. فلورانس پارلی، وزیر خارجه فرانسه در سفری که به منطقه داشت یک ستاد فرماندهی برای ائتلاف نظامی تحت رهبری اروپا در ابوظبی افتتاح کرد. ابعاد ائتلاف نظامی تحت رهبری فرانسه هنوز مشخص نشده است اما آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی از تشکیل چنین ائتلافی حمایت کرده‌اند. این ائتلاف اولین بار بعد از توقیف نفتکش استنا ایمپرو تحت پرچم بریتانیا در آب‌های تنگه هرمز توسط جمهوری اسلامی ایران توسط جرمی هانت، وزیر خارجه وقت بریتانیا پیشنهاد شد. هر چند بعد از تغییر دولت در لندن، وزیر خارجه جدید این کشور اعلام کرد، کشورش به ائتلاف تحت رهبری امریکا می‌پیوندد اما دولت‌های دیگر اروپایی، طرح وزیر خارجه پیشین بریتانیا را برای تشکیل یک ائتلاف اروپایی برای امنیت تنگه هرمز پیگیری کردند. کشورهای دیگری نیز به صورت یکجانبه تاکنون از اعزام نیرو به دریای عمان و تنگه هرمز برای حفظ امنیت کشتیرانی سخن گفته‌اند. از جمله این کشورها ژاپن است که خرداد ماه سال جاری یکی از نفتکش‌هایش در نزدیکی بندر جاسک ایران مورد حمله قرار گرفت. ژاپن هر چند حاضر نشده به هیچ یک از ائتلاف‌های نظامی تحت رهبری امریکا و اروپا بپیوندد اما در پی سفر اخیر رییس‌جمهور اسلامی ایران، حسن روحانی به توکیو به تهران خبر داد که به صورت مستقل، تعدادی نظامی برای حفظ امنیت کشتیرانی به منطقه اعزام می‌کند. آذر ماه سال جاری سیدعباس عراقچی در توکیو در جریان اراده ژاپن برای انجام چنین اقدامی قرار گرفته بود اما در گفت‌وگویی خبری اعلام کرد که ایران با چنین اقداماتی موافق نیست و آن را به ضرر امنیت منطقه می‌داند. با این حال در سفر رییس‌جمهور به ژاپن، موضع ایران اندکی نرم‌تر شد و از سخنان رییس‌جمهور پس از این سفر از جمله اشاره به «ماهیت تجسسی» عملیات ژاپن و عدم مشارکت این نیروها در «خلیج فارس» و «تنگه هرمز» بلکه عملیات در محدوده آبی دریای عمان و باب‌المندب از قانع شدن نسبی ایران در مورد این عملیات خبر می‌داد. ایران اما از مهر ماه سال جاری و همزمان با سفر رییس‌جمهور برای شرکت در نشست سالانه سران مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر ایجاد یک سازوکار بومی و منطقه‌ای با مشارکت ۸ کشور ساحلی خلیج فارس و دریای عمان تاکید می‌کند. مقام‌های ایران تاکید می‌کنند، ابتکار ایران با عنوان «پویش صلح هرمز (HoPE) » با هدف تامین امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس بدون دخالت خارجی و با حضور مستقیم نیروهای منطقه شکل می‌گیرد.
آماده همکاری با همسایگان
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران بار دیگر بر آمادگی ایران برای همکاری با همسایگان خود در خلیج فارس تاکید کرد. ظریف نوشت:«ایران از مدت‌ها پیش آمادگی خودش را برای همکاری با همسایگان خود جهت ایمن کردن خلیج فارس ابراز کرده است. طرح صلح هرمز- امید الان روی میز است. رزمایش مشترک نظامی ما در دریای عمان/ اقیانوس هند با شرکای روسی و چینی‌مان تعهد گسترده ما به حفظ امنیت آبراهه‌های حیاتی را عیان می‌سازد.» سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه نیز با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییتر با انتشار نشان رسمی رزمایش سه‌جانبه ایران، روسیه و چین به نقل از محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه نوشت: «واقعیت این است در شرایط گذار کنونی، نه همه اتفاقات در غرب می‌افتد و نه توسط غرب رقم می‌خورد. ما به واقع یک جهان پساغرب داریم که همه بازیگران دنیا در آن سهم خودشان را دارند.»/اعتماد
