روزنامه اعتماد نوشت: «ماه از آخرین دور رایزنی‌ها میان ایران و ۱+۴ که ایالات‌متحده نیز در حاشیه آن قرار داشت می‌گذرد. نقل‌وانتقال‌های سیاسی در تهران حداقل در حوزه سیاست خارجی کم و بیش به پایان رسیده است: حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه دولت سیزدهم در راس هیاتی که علی باقری، معاون سیاسی جدید وزارت‌خارجه نیز در آن حضور دارد رایزنی‌های سیاسی در نیویورک، مقر سازمان ملل متحد و محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی نیز در وین، پایتخت اتریش گفت‌وگو با مقام‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره اختلاف‌های فی‌مابین را آغاز کرده‌اند.
به گزارش بخش سیاسی سایت خبرمهم، ظاهر امر برای از سرگیری مذاکرات در راستای احیای برجام چیده شده است: استقبال ابراهیم رییسی، رییس دولت سیزدهم و وزیر خارجه کابینه او از مذاکره تا حضور فعال ایران در وین و نیویورک و پیشبرد رایزنی‌های دوجانبه چه با مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و چه با وزرای خارجه کشورهای عضو برجام. با این‌همه این چینش تاکنون به کار از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام نیامده است و آخرین اظهارنظر سخنگوی وزارت خارجه ایران که حسین امیرعبداللهیان را در سفر به نیویورک همراهی می‌کند این است که این مذاکرات در هفته‌های آتی از سر گرفته خواهد شد. پاسخی که در چند هفته اخیر به کرات شنیده شده اما هنوز از مشخص شدن تاریخ قطعی برای آغاز این مذاکرات خبری نیست. »
اعتماد در ادامه مدعی شده است «که همزمان با قطعی شدن حضور حسین امیرعبداللهیان در نیویورک به منظور شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی ملل متحد، اتحادیه اروپا پیشنهاد برگزاری نشست مشترک میان ایران و ۱+۴ در سطح وزرا را داد که نهادهای تصمیم‌گیرنده در داخل ایران برای پاسخ مشخص به این پیشنهاد به جمع‌بندی نهایی نرسیدند.»
این روزنامه در ادامه می نویسد: «هرچند که سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت‌خارجه در سخنان سه روز اخیر تلاش کرده با قاطعیت احتمال این نشست را رد نکند و همه‌چیز را موکول به روند رایزنی‌های دوجانبه ایران با اعضای برجام در نیویورک کرده اما جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا – که معاون خود را به منظور شرکت در مراسم تحلیف ابراهیم رییسی و دیدار با نامزد مدنظر او برای احراز پست وزارت‌خارجه به تهران فرستاده بود – می‌گوید از نشست چندجانبه ایران با ۱+۴ در نیویورک خبری نخواهد بود.
هرچند که ایران همچنان در برابر مذاکره مستقیم با ایالات‌متحده مقاومت می‌کند اما پرونده هسته‌ای ایران و فرجام برجام یکی از چند محور اصلی در رایزنی‌های وزیرخارجه امریکا با همتاهای خود از سایر کشورها به خصوص تروییکای اروپایی حاضر در برجام است. همزمان با این رایزنی‌ها لحن مقام‌های تروییکای اروپایی نیز درباره برجام تند و تندتر میشود. از وزیر خارجه آلمان که برای چندمین بار تکرار می‌کند فرصت احیای برجام تا ابد باقی نخواهد ماند تا وزیر خارجه تازه‌نفس بریتانیا که در دیدار با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا خواهان بازگشت سریع‌تر ایران به میز مذاکره و آزادی فوری و بی‌قید و شرط زندانیان دوتابعیتی انگلیسی و امریکایی در تهران میشود.
براساس بیانیه وزارت‌خارجه امریکا درباره دیدار دوجانبه آنتونی بلینکن با لیز تراس، دو طرف درباره طیفی از مسائل از جمله وضعیت افغانستان، ایران، مقابله با بحران‌های آب‌وهوایی، هند و اقیانوس آرام آزاد و تقویت روابط اقتصادی دوجانبه گفت‌وگو کردند. آنتونی بلینکن در صفحه توییتر خود درباره این جلسه نوشت: «دیدار چهره به چهره خوبی برای اولین‌بار با وزیر خارجه انگلیس لیز تراس داشتم و درباره اولویت‌های مشترک از ایران و افغانستان گرفته تا ایندوپاسیفیک آزاد، صحبت کردم».
طبق بیانیه وزارت خارجه انگلیس، تراس و بلینکن «درباره ضرورت آزادی فوری همه اتباع بریتانیایی و امریکایی که به صورت خودسرانه در ایران بازداشت شده‌اند و همچنین ضرورت بازگشت ایران به مذاکرات برجامی در وین توافق کردند».
براساس اعلام وزارت‌خارجه‌های انگلیس و ایران، لیز تراس وزیر خارجه جدید با حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار دوجانبه خواهد داشت.
«ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه نیز از احتمال برگزاری نشستی با ایران درباره توافق هسته‌ای، در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک خبر داد.
لودریان در نشست خبری در مقر سازمان ملل در این باره گفت: «حضور ایران در اجلاس بغداد نشانه مثبتی بود و ما در این هفته جلسه‌ای درباره توافق هسته‌ای ایران برگزار می‌کنیم. من این هفته در سازمان ملل متحد با وزیر امور خارجه ایران دیدار خواهم کرد. زمان علیه هرگونه توافق احتمالی با تهران عمل می‌کند و با گذشت زمان، مقامات ایرانی به فعالیت‌های هسته‌ای خود سرعت می‌دهند».
«هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان نیز پیش از ترک برلین به مقصد نیویورک برای حضور در هفتاد‌و‌ششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل درباره این سفر یک بیانیه صادر کرد. هایکو ماس در بخش‌هایی از این بیانیه ادعا کرد: «در خصوص توافق هسته‌ای با ایران، زمان رو به اتمام است. دعوت از تهران برای بازگشت به مذاکرات درباره برجام را نمی‌توان به‌طور نامحدود تمدید کرد. دولت جدید اکنون باید سریع راه خود را برای بازگشت به میز مذاکره بیابد. ما همچنین در روزهای آینده درباره این موضوع مذاکره خواهیم کرد».
در شرایطی که ایران زمان بازگشت به میز مذاکره برای احیای برجام را مشخص نکرده و گفته میشود که وزارت خارجه به شمول معاون سیاسی وزیر خارجه صرفا مجری سیاست‌های مشخص شده در سایر نهادهای ارشد تصمیم‌گیرنده درباره سیاست خارجی هستند، یکی از نکات مبهم درباره رویکرد دولت سیزدهم نسبت به مذاکرات وین، نقطه ازسرگیری این رایزنی‌ها است.
تاکنون شش دور مذاکره مستقیم میان ایران و ۱+۴ و غیرمستقیم با ایالات متحده در وین برگزار شده و به شهادت دو طرف مذاکره‌کننده فاصله برای رسیدن به توافق بسیار کم شده بود و تهران و واشنگتن هر دو به تصمیم‌های سیاسی آخر در پایتخت‌ها نیاز داشتند. البته درباره این روایت از وضعیت مذاکرات در داخل ایران اتفاق‌نظر وجود ندارد و برخی معتقدند که اشتیاق حسن روحانی، رییس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای حصول توافق پیش از به پایان رسیدن دولتش عملا دست ایران را در وین در موضع پایین‌تری قرار می‌دهد و تیم امریکا را به زیاده‌خواهی در دورهای پنجم و ششم مصر کرد. گذشته از این سابقه و روایت‌های متفاوت، اکنون مهم‌ترین ابهام در آن‌سوی میدان سیاست مذاکراتی دولت سیزدهم یا به زبان دیگر خط و خطوط تعیین‌شده مذاکراتی برای این دولت است. درحالی‌که روسیه نیز خواهان ازسرگیری مذاکرات وین از همان نقطه متوقف شده است تهران همچنان مشت خود را باز نکرده و مشخص نیست که این مساله نوعی سیاست مبهم نگاه داشتن فضا است یا نامشخص بودن چند و چون ادامه کار.
در چنین شرایطی سخنان محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگو با شبکه «ان‌اچ‌کی» ژاپن در وین انعکاس قابل‌توجهی پیدا کرد که البته بخشی از آن به دلیل ترجمه اولیه اشتباه از این متن بود. به گزارش خبرگزاری فارس، اسلامی در مصاحبه با ان‌اچ‌کی با اشاره به اینکه امریکا در اجرای وظایف و تعهداتی که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) با آن موافقت کرده بود، کوتاهی کرده، گفت: «امریکا باید همه تحریم‌های خود را برداشته و به سرعت به توافق بازگردد. ایران گام به گام و مطابق با اقدامات امریکا اقدام خواهد کرد.» در شرایطی که این سخنان اسلامی را موضع ایران درباره مذاکرات وین تلقی کنیم، می‌توان گفت که تغییری در سیاست اعلامی ایران برای پیگیری در وین از سوی مذاکره‌کنندگان رخ نداده است.
مذاکرات وین در حالی متوقف شده که گفته میشود اصلی‌ترین اختلاف‌ها میان ایران و ایالات‌متحده بر سر دو موضوع تعریف تحریم‌های برجامی به شمول تحریم تسلیحاتی و همچنین قید‌بندی در متن توافق برای گفت‌وگوهای بیشتر با ایران در آینده است. تهران می‌گوید حاضر به تعهددادن برای گفت‌وگوهای تکمیلی چه در حوزه برجام و چه مسائل منطقه‌ای و توانمندی موشکی نیست و از سوی دیگر واشنگتن هم مدعی است که صرفا اقدام به لغو تحریم‌هایی خواهد کرد که مانع از منتفع شدن اقتصادی ایران از برجام میشود و نه هر تحریمی که دونالد ترامپ در چهار سال ریاست‌جمهوری علیه ایران اعمال کرده است. در چنین شرایطی اگر ایران قصد نادیده گرفتن شش دور مذاکره برگزار شده در وین را داشته باشد روند از سرگیری مذاکرات در وین که سخنگوی وزارت‌خارجه می‌گوید تا چند هفته دیگر کلید خواهد خورد، می‌تواند بسیار طولانی‌تر از مدت‌زمان قابل پیش‌بینی شود.
از زمان روی کار آمدن جو بایدن در ایالات متحده، تحلیلگران بسیاری درباره پایان دوره انزوای ایالات‌متحده در پرونده برجام به دلیل رفتارها و تصمیم‌های یکجانبه دونالد ترامپ هشدار داده‌اند. نشانه‌های این پایان را هم می‌توان در موضع‌گیری‌های مشترک و همراهی سه کشور اروپایی با دولت جو بایدن در مواجهه با مذاکرات برجام دید. چنانچه رییس‌جمهور ایالات متحده در نطق روز گذشته در مجمع عمومی ملل متحد نیز به این هماهنگی اشاره کرده و ضمن اعلام آمادگی برای بازگشت به برجام گفت: «در حال تلاش با گروه ۱+۵ برای تعامل دیپلماتیک با ایران و بازگشت به برجام هستیم. آماده‌ایم اگر ایران هم اقدام مشابه انجام دهد به پایبندی کامل برجام برگردیم.»
درحالی‌که ایران در توضیح تعلل در مسیر بازگشت به مذاکرات وین به تعلل دولت جو بایدن برای احیای برجام تا دو ماه‌ونیم پس از آغاز به کار در کاخ سفید اشاره می‌کند اکنون قریب به سه ماه از آخرین دور رایزنی‌ها در وین می‌گذرد و به نظر می‌رسد که از این نقطه به بعد، زمان به نفع هیچ‌کس نخواهد بود. نه به نفع ایران که مردم پس از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای در ماه مه سال ۲۰۱۸ تاکنون تحریم‌ها را تاب آوردند و نه طرف مقابل ایران که شاهد افزایش کمی و کیفی فعالیت‌های هسته‌ای ایران و رسیدن به نقطه‌ای است که عملا برجام از حیث محدود کردن ولو موقت بخشی از برنامه ایران برای طرف مقابل بلاموضوع شود.
در سه ماه گذشته طرف مقابل ایران دایما پشت بلندگو از آمادگی برای آغاز مذاکره به محض پایان نقل‌وانتقال‌های سیاسی در تهران سخن گفته و توانسته افکار عمومی به خصوص فضای رسانه‌ای را با روایت خود همراه کرده و توپ را به زمین ایران بیندازد. از سوی دیگر مساله برجام و رفع تحریم‌های ایران خواسته یا ناخواسته بخش اعظمی از شوون سیاست خارجی ایران را به احیای توافق و عادی‌سازی رابطه مالی، بانکی، تجاری و حتی سیاسی با ایران گره زده است. در چنین شرایطی آغاز مذاکره در دولت جدید می‌تواند دومین نشانه از جدیت تهران برای توسل به دیپلماسی برای خروج از این بن‌بست پس از تفاهم اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. بازگشت به وین الزاما به معنای توافق در همان دور نخست نیست و تهران می‌تواند با این گام هم به تسلط روایت طرف مقابل در فضای رسانه‌ای و تحلیلی پایان بدهد و هم به جامعه ایران، امیدواری ضروری برای فاصله گرفتن پرونده هسته‌ای از یک پیچ بحرانی دیگر را بدهد. »/ جماران
