حکم حکومتی «حَکم بودجه»

به گزارش بخش سیاسی سایت خبرمهم، لایحه بودجه در دو سال اخیر با چالش‌هایی بی‌سابقه روبه‌رو شده است. مجلس دهم در اقدامی عجیب که بسیاری آن را بدعت‌گذاری نامیدند از تصویب یا رد لایحه ۹۹ به این دلیل که زمان کافی برای این کار نبوده امتناع شد و امور را بر حکم حکومتی گذاشت. بسیاری در آن زمان به اینکه چرا مجلس دهم به جای استفاده از قدرت قانونی‌اش دست به چنین اقدامی زده است اعتراض کردند. آن پارلمان که در پایان دوران خود به سر می‌برد و سرخورده از ردصلاحیت یک‌سوم اعضایش در انتخابات اسفند ۹۸ بود، به نظر می‌آمد از سویی با توجه به اینکه به حامیان دولت یا اصلاح‌طلبان و اعتدالیون نسبت داده می‌شد و از سویی نمی‌خواست تا در این روزهای پایانی مسئولیت سرنوشت بودجه را به گردن بگیرد، لایحه را بلاتکلیف گذاشت یعنی اگرچه به آن آری نمی‌گوید، نه هم نگفت. اما در ارتباط با مجلس یازدهم و البته نوع بودجه‌ای که دولت برای ۱۴۰۰ بسته است وضعیت زمین تا آسمان فرق می‌کند و البته که در این راستا مشکلات دولت چندین برابر شد؛ مجلسی که از اساس منتقد دولت است و نه‌تنها با حسن روحانی تعارف ندارد بلکه یک‌بار تا مرز طرح استیضاح او نیز گام برداشت. از همین رو لایحه بودجه ۱۴۰۰ با هزاران مشکل از همان روز نخست مواجه بود؛ بودجه‌ای که با خیال فروش نفت دومیلیون و سیصدهزار بشکه بسته شد و همین موضوع، فرصت خرده‌گیری‌های اولیه به آن را برای مجلس یازدهم فراهم کرد. تا اینکه روز گذشته نمایندگان مجلس شورای اسلامی با کلیات بودجه ۱۴۰۰ مخالفت کردند. دیروز کلیات لایحه بودجه به رای مجلس گذاشته شد که در نهایت با ۹۹ رای موافق، ۱۴۸ رای مخالف و ۱۲ رای ممتنع از مجموع ۲۶۱ نماینده حاضر به تصویب مجلس نرسید.

چند نکته

اما این همه ماجرا نیست. آنچه در مجلس دیروز رخ داد از جهات متفاوتی قابل بررسی است. برای نخستین‌بار است که در کشور چنین اتفاقی رخ می‌دهد؛ اینکه کمیسیون تلفیق از زمان تقدیم لایحه بودجه به مجلس یعنی دوازدهم آذرماه تا چهاردهم بهمن موضوع را بررسی می‌کند و سپس لایحه در صحن مجلس رد می‌شود.

نکته بعدی غیبت حسن روحانی است؛ غیبتی که این‌بار مشخصا از روی نارضایتی او از وضع موجود یعنی آن چیزی است که به‌عنوان لایحه در صحن دیروز معرفی شد. دفتر رئیس‌جمهوری این مساله را به صراحت اعلام کرد که آنچه به صحن رسیده اصلا مورد تایید دولت هم نیست. دراین باره بیان شد: دفاع از بودجه‌ای که دیگر نشانی از «لایحه» دولت ندارد و بیشتر «طرحی» است از سوی کمیسیون تلفیق، وجهی برای حضور رئیس‌جمهور باقی نگذاشته است. از سویی درحالی‌که محمدباقر نوبخت به عنوان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه‌وبودجه مشغول دفاع از کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ بود؛ تریبون وی قطع شد. رئیس مجلس به او گفت که فرصت ۲۰دقیقه‌ای شما تمام شد و قطع میکروفن دست ما نیست. هرچند قالیباف روز گذشته گفت که رد کلیات بودجه‬ تنها راه پیش روی نمایندگان بود اما در واقع مجلس همان چیزی را رد کرد که کمیسیون تلفیق خودش از دولت خواسته بود (!) قسمت جالب ماجرا اینکه ظاهرا عده‌ای از نمایندگان مجلس که عزم را جزم کردند تا به کلیات بودجه نه بگویند از این ماجرا خبر نداشتند و صرفا مخالفتشان با دولت به این رای منفی ختم شد. اختلاف برداشت نمایندگان در مورد رد کلیات بودجه یکی از عجیب‌ترین اتفاقات تاریخ بعد از انقلاب در مجلس است. تا حدی که برخی این را یک خودزنی از سوی مجلس می‌دانند. هنوز هم بحث بر سر اینکه مجلس لایحه بودجه دولت را رد کرد یا گزارش کمیسیون تلفیق به یکی از طنزهای اتفاق دیروز بدل شده است.

در حال حاضر با رد کلیات بودجه، دولت دو هفته فرصت دارد تا اصلاحاتی را در این زمینه انجام دهد و دوباره لایحه به صحن رود. با این اوصاف آینده بودجه به کدام سمت و سو خواهد رفت؟

لایحه را خودشان ۱۱۲۴۰۰۰ کردند

هادی حق‌شناس کارشناس اقتصادی درباره آنچه با رد کلیات بودجه رخ می‌دهد می‌گوید: دولت لایحه بودجه را با بررسی‌هایی که انجام داده بود به مجلس تقدیم کرد. برای همین به نظر نمی‌رسد بخواهد ارقام بودجه را تغییر اساسی دهد. مضاف بر اینکه خود کمیسیون تلفیق تغییرات اساسی در لایحه داده بود به عبارتی کمیسیون، لایحه ۸۴۱۰۰۰ را به ۱۱۲۴۰۰۰ تبدیل کرد. در واقع پیشتر تغییراتی را که نماینده‌ها دوماه قبل به دنبال آن بودند خود کمیسیون تلفیق انجام داد. از همین‌رو قرار نیست دولت تغییراتی فراتر از کمیسیون تلفیق را انجام دهد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود دولت لایحه بودجه را با مختصری تغییرات دوباره تقدیم مجلس می‌کند و یک بار دیگر این فرآیند طی شود. از حق‌شناس سوال شدکه از نظر او آیا ممکن است مجلس این لایحه را باز هم رد کند، پاسخ می‌دهد: این اتفاق دیگر تکرار نمی‌شود. برخی از نماینده‌ها امروز نمی‌دانستند که آیا به لایحه بودجه رای می‌دهند یا به گزارش کمیسیون تلفیق. شاید چنین برداشت اشتباهی هم منجر به رد بودجه شده باشد. این موضوع را براساس اظهارنظر یکی از نمایندگان می‌گویم. دولت اصلاحاتی را که باید انجام داده و سرانجام این موضوع، باید تایید لایحه بودجه باشد. اما چرا دولت نمی‌تواند اصلاح بیشتری را در این زمینه به ثمر بنشاند؟ استاندار گلستان دراین‌باره می‌گوید: طبیعتا دو ماه از دوازدهم آذرماه می‌گذرد. مجلس از همان ابتدا اظهاراتی دراین‌باره که این بودجه دچار کسری است یا اصلاح ساختاری در آن صورت نگرفته بیان می‌کرد، پاسخ این است که در این دو ماه مجلس هم می‌توانست کاری کند تا اصلاح سلاختاری انجام دهد و هم کسری را به حداقل برساند. دو ماه فرصت کافی بود دراین دو ماه اما کمیسیون تلفیق آمد و ارقام بودجه را افزایش داد و شاهد هستیم دیروز مجلس همان خواست کمیسیون تلفیق را در صحن علنی نپذیرفت، بنابراین بعید به نظر می‌رسد دولت بتواند طی دو هفته آینده یک اصلاح ساختاری در لایحه بودجه را به نتیجه برساند. وی می‌گوید: بدین ترتیب اصلاحات بودجه حالت شکلی به خود می‌گیرد.

اگر دوباره رد شود چطور؟

از او می‌پرسیم که اگر دوباره این لایحه رد شود چه خواهد شد؟ پاسخ می‌دهد: این اتفاق نمی‌افتد. بالاخره ۹۹ نفر همین الان به لایحه دولت رای داده‌اند و ۹۹ نفر عدد کوچکی نیست. اگر بیشتر در مجلس لابی می‌شد احتمال رای آوردن لایحه بودجه زیاد بود. به این کارشناس اقتصادی می‌گوییم که تا چه اندازه در رد بودجه، موضوع فروش دومیلیون و سیصدهزار بشکه نفت دخیل بود؟ وی در این ارتباط پاسخ می‌دهد: اساسا آن چیزی که دیروز در صحن علنی مجلس مطرح شد موضوعی نبود که مساله اصلی‌اش دومیلیون و سیصدهزار بشکه نفت باشد. اصل صحبت‌های نمایندگان در این ارتباط بود که این بودجه شفاف نیست یا کسری بودجه دارد یا به دهک‌های کم‌درآمد توجهی نشده است، یعنی انتقاداتی که به لایحه شد بیشتر کلی‌گویی بوده است وگرنه این میزان فروش نفت جزو ایرادهای اساسی نبود. از او سوال می‌کنیم تصمیم دیروز مجلس تا چه اندازه‌ای شکل سیاسی به خود گرفت؟ پاسخ می‌دهد: ورود مجلس در دوازدهم آذر به لایحه بودجه واقع‌بینانه نبود، یعنی به محض اینکه لایحه بودجه دریافت شد با یک فضایی در مجلس روبه‌رو شدیم که این لایحه بودجه کسری بودجه یک‌سوم دارد و از طرفی دیگر در آن اصلاح ساختاری صورت نگرفته است. لایحه بودجه را با این نظر بررسی کردند ولی خروجی چیزی بدتر از آن شد. درواقع مجلس لایحه بودجه را بیماری تصور کرد که خروجی این بیمار از مجلس، بهبود نیافت که هیچ بلکه حالش وخیم‌تر شد. اما اگر دوباره هم این لایحه رد شود آن وقت چه اتفاقی می‌افتد؟ حق‌شناس پیش‌بینی می‌کند احتمالا آن موقع باز هم حکم حکومتی در کار خواهد بود. آیا سرنوشت رد متوالی بودجه در قانون پیش‌بینی شده است؟ این کارشناس پاسخ می‌دهد: با توجه به اینکه چنین چیزی تا کنون اتفاق نیفتاده است، نمی‌شود قضاوتی در مورد آن داشت اما قانون در هر حال می‌گوید: دولت مکلف است که لایحه بودجه را به مجلس بدهد و مجلس هم مکلف است نظرش را دراین‌باره مطرح کند اگر هم لایحه دوباره رد شود، می‌تواند این اتفاق تکرار شود. اگر بودجه به سال آینده نرسد کشور به صورت تنخواه اداره می‌شود تا لایحه بودجه مصوب شود/آرمان ملی