کودتای نفتی بن‌سلمان
خبرهای فوری: آنطور که رسانه‌ها اعلام می‌کنند، اختلاف الفالح با محمدبن‌سلمان درخصوص عرضه اولیه آرامکو همچنین نارضایتی ولیعهد سعودی از قیمت‌های کنونی نفت دو عامل احتمالی تلاش بن‌سلمان برای کاهش قدرت الفالح است.
ولیعهد عربستان سعودی برای دومین‌بار در کمتر از یک هفته قدرت خالد الفالح، وزیر انرژی این کشور را محدود کرد. الفالح از ریاست هیات مدیره غول نفتی سعودی آرامکو (شرکت دولتی نفت عربستان) کنار گذاشته شد. این خبر را ابتدا بلومبرگ به نقل از برخی منابع آگاه شامگاه دوشنبه منتشر کرد و به فاصله چند ساعت در توییتر به تایید شخص الفالح رسید. این اتفاق در حالی است که جمعه گذشته نیز عربستان با اعلام این خبر که وزارت‌خانه جدیدی تحت‌عنوان صنعت و معدن تاسیس کرده است، گام دیگری برای محدود کردن قدرت الفالح برداشته بود.
آمادگی برای عرضه اولیه آرامکو
پیش از این قرار بود که IPO آرامکو تا پایان سال ۲۰۱۸ انجام شود، اما در میانه‌های این سال عربستان از این برنامه عقب‌نشینی کرد و گمان می‌رفت که این طرح فعلا مسکوت باقی بماند. اما از اوایل امسال بعد از فروش موفق ۱۲ میلیارد دلار اوراق قرضه توسط این شرکت، مجددا بحث فروش آرامکو داغ شد. حال عنوان میشود که عرضه اولیه این شرکت در سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ انجام خواهد شد. در این راستا عربستان در سال‌جاری برای اولین‌بار صورتهای مالی این شرکت را منتشر کرد، اطلاعات منتشر شده نشان می‌داد که آرامکو سودآورترین شرکت جهان است. با این حال دولتی ماندن بخش اعظم (۹۵ درصد) سهام آرامکو بعد از عرضه اولیه آن از نگاه کارشناسان به‌عنوان یکی از نقاط تاریک خرید سهام این شرکت مطرح میشود چراکه نشان از باقی ماندن سایه تصمیمات سلطنتی بر آرامکو دارد. حال گفته میشود با تغییرات جدید یعنی سپردن ریاست هیات مدیره آرامکو به فردی غیر از وزیر نفت این کشور، گامی در جهت کاهش وابستگی دولتی آرامکو و رفع سایه وزارت نفت از سر شرکت نفت این کشور برداشته شده است. این ادعا در صورتی که وزارت صنعت درست چند روز پیش از الفالح گرفته نشده بود، کمتر مورد تردید بود. اما این دو تحول آنهم درست در فاصله چند روز گمانه تلاش برای کاهش قدرت الفالح را مطرح کرده است. روز جمعه عربستان وزارت صنعت و معدن را از بخش انرژی جدا کرد و شخصی غیر از الفالح را برای این وزارت‌خانه جدید برگزید. الفالح از سال ۲۰۱۶ وزیر انرژی، صنعت و معدن این کشور بود. این تصمیمات از ابتدای سال ۲۰۲۰ اجرایی خواهد شد.
کاهش قدرت الفالح
از این‌رو پیش‌بینی میشود، با کنار رفتن الفالح از ریاست آرامکو، روند فروش سهام این شرکت سرعت بگیرد. هلیما کرافت، تحلیلگر بازار نفت در آربی‌سی مارکت نیز بر این باور است که کنار گذاشتن الفالح از ریاست هیات مدیره آرامکو نشان از جدیت عربستان در عرضه اولیه سهام این شرکت دارد. کرافت میگوید: «بن‌سلمان در حال جمع کردن تیم خود برای فروش سهام آرامکو است.» در روز‌های آتی گروهی از نمایندگان بزرگترین بانک‌های جهان که به عربستان برای فروش سهام آرامکو کمک می‌کنند، راهی این کشور خواهند شد.
در داخل عربستان فروش سهام آرامکو مخالفان بسیاری دارد، چراکه این شرکت مهم‌ترین دارایی این کشور است و در صورت از دست رفتن می‌تواند موجودیت این کشور را به خطر اندازد. با این حال بن‌سلمان که به دنبال تثبیت قدرت و نام خود با اجرای طرح سعودی ویژن ۲۰۳۰ است، هیچ‌گونه مخالفتی را در این مسیر تحمل نخواهد کرد. پایه و اساس این طرح فروش سهام آرامکو است. النعیمی وزیر نفت سابق عربستان پیش از الفالح قربانی دیگر فروش سهام آرامکو بود. گفته می‌شد النعیمی که بعد از ۲۰ سال از وزارت نفت عربستان در سال ۲۰۱۶ کنار گذاشته شد، مخالف فروش سهام آرامکو بود و این عامل کنار گذاشته شدنش از وزارت نفت عربستان سعودی بوده است.
اما دلیل دیگری که (با احتمال کمتر) برای کاستن از نفوذ الفالح توسط بن‌سلمان مطرح میشود، نارضایتی ولیعهد سعودی از قیمت‌های کنونی نفت است. الفالح بعد از روی کار آمدن در سال ۲۰۱۶ مذاکرات فشرده‌ای را با کشور‌های عضو و غیرعضو اوپک برای ایجاد توافق نفتی و افزایش قیمت‌ها آغاز کرد. در نهایت نیز توانست با متقاعد کردن و ایجاد اجماع در اوپک، توافق نفتی کشور‌های عضو وغیرعضو اوپک را در دسامبر سال ۲۰۱۶ شکل دهد.
نفت در حالی در کمتر از ۶۰ دلار به فروش می‌رسد که سازمان‌های بین‌المللی برآورد می‌کنند عربستان برای تامین هزینه‌های خود به قیمت‌های بالای ۸۰ دلار نیاز دارد. علاوه بر این قیمت بالای نفت یکی از ملزومات عرضه اولیه آرامکو است. از آنجایی که حجم ذخایر نفتی این کشور جزو دارایی‌های آرامکو حساب شده است، هر دلار افزایش قیمت‌ها به معنای ارزش‌گذاری بیشتر این شرکت است. بن‌سلمان ارزش این شرکت را ۲هزار میلیارد دلار اعلام کرده، اما موسسات و کارشناسان بین‌المللی این رقم را اغراق شده می‌دانند و حداکثر ارزشی که برای آرامکو اعلام می‌کنند ۵/ ۱ هزار میلیارد دلار است.
افزایش قدرت بن‌سلمان
دو انتصاب جدید او به جای الفالح یعنی یاسربنعثمان الرمیان در آرامکو و بندر الخرایف در وزارت صنعت و معدن، هر دو از افرادی بسیار نزدیک به بن‌سلمان هستند. الرامیان یک بانکدار و مشاور اصلی بن‌سلمان، از سال ۲۰۱۵ مدیریت صندوق سرمایه‌گذاری عربستان را در دست دارد. صندوقی که قرار است مرکز اصلی شروع تحولات اقتصادی عربستان و کاهش وابستگی این کشور به نفت باشد و ریاست هیات مدیره آن به عهده شخص بن‌سلمان است. الخریف نیز یک سرمایه‌گذار و صنعتگر است که از بخش خصوصی انتخاب شده و از نزدیکان بن‌سلمان محسوب میشود.
این دو انتصاب بخشی از تغییراتی است که در روز‌های اخیر در دربار سعودی‌ها رخ داده است. آنطور که وال‌استریت‌ژورنال گزارش می‌دهد، به دستور ملک سلمان جمعه «فهد بن‌محمد العیسی» به‌عنوان وزیر دیوان پادشاهی و «مازن بن ابراهیم الکهموس» به‌عنوان وزیر ملی مبارزه با فساد منصوب شدند. براساس این گزارش هر دو فرد از نزدیکان بن‌سلمان هستند.
