نه به ائتلاف ضد ایرانی امریکا

به گزارش بخش بین المللی سایت خبرهای فوری، «به ائتلاف ما در خلیج فارس بپیوندید»، این جمله شعار دولتی است که در دو سال و نیم گذشته از عمرش رکورددار ترک توافقنامه‌ها و معاهده‌های دو و چندجانبه بسیاری بوده است. سیاستمداری که با شعار «امریکا، نخست است» به کاخ سفید راه پیدا کرد و بی‌توجه به هشدارها تک‌روی را الگوی کار خود قرار داد. اندک اندک در مسیر اجرای سیاست‌هایش به این نتیجه رسیده که یک دست صدا ندارد. رییس‌جمهوری که می‌گوید امریکا «پلیس جهان» نیست تا با این ادبیات به ادامه حضور نیروهای امریکایی در افغانستان خرده گرفته باشد و اکنون نیزتمام هم و غم خود را بر منطقه خلیج‌فارس و در این محدوده هم بر ایران متمرکز کرده است. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا و تندروهای اطراف وی توانایی در پنهان کردن نیت‌های ضدایرانی خود هم ندارند و امروز حقیقت اقدام‌های تحریک‌آمیز آنها علیه ایران در غرب آسیا بر هیچ‌کس پوشیده نیست.

دونالد ترامپ برای ناامن نشان دادن منطقه خلیج فارس وقایع تاریخی را تقطیع می‌کند تا تقصیر نهایی را گردن ایران انداخته باشد. در حالی که ایران دهه‌ها است امنیت تنگه هرمز و نقل و انتقال آرام و بی‌دردسر انرژی در این منطقه را تامین کرده ناگهان امریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش پشت بلندگو قرار گرفته و فریاد سر می‌دهند که باید با شکل دادن ائتلافی چندجانبه امنیت و ثبات را در خلیج فارس تامین کنیم. دونالد ترامپ و «گروه بی» به گمان خود با مجموعه تحولاتی که در سه ماه اخیر در منطقه غرب آسیا رخ داده بهانه‌ها و مشوق‌های لازم و کافی را برای جلب اجماع دارند: ایران سیاست تشدید تنش در منطقه را با هدف قراردادن نفتکش‌ها و ایجاد اختلال در رفت و آمد آزاد کشتی‌ها در آبراه‌های بین‌المللی در پیش گرفته و برای مهار این تخلف باید دست به دست هم داد تا با ائتلافی نظامی عرصه را بر ایران تنگ کرد. امنیتی کردن فضای غرب آسیا و خلیج فارس یک منفعت غیرقابل انکار هم برای دونالد ترامپ دارد که آن را می‌توان در عبارت خالی کردن جیب عربستان سعودی و امارات با فروش سلاح بیشتر آنهم در یک سال و نیم مانده به انتخابات ۲۰۲۰ در امریکا دانست.

داستانی که ترامپ و تیم وی برای مقصر جلوه دادن ایران در تنش‌های اخیر در منطقه خلیج فارس تعریف می‌کنند اشاره‌ای به اقدام‌های مخربی علیه ایران ندارد که از یک سال و سه ماه پیش با کناره‌گیری از توافق هسته‌ای آغاز و در آخرین حلقه آن به توقیف نفتکش حامل نفت ایران رسیده است. تیم ترامپ تلاش می‌کند به جهان بگوید سیاست فشار حداکثری و تحریم اقتصادی که ما علیه ایران اعمال کرده‌ایم در نتیجه ماجراجویی‌های این کشور در حوزه‌های منطقه‌ای، هسته‌ای و موشکی است. روایتی که شاید اگر ترامپ هوای متحدان سنتی امریکا در دو سال و نیم اخیر را داشت خریدار پیدا می‌کرد اما می‌توان گفت که یکجانبه گرایی ترامپ در عرصه بین‌المللی به تیر به خودی این کشور در مواجهه با ایران و تلاش برای ائتلاف‌سازی علیه آن تبدیل شده است.

قریب به یک ماه قبل بود که مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ اعلام کرد امریکا تلاش می‌کند ائتلافی را در خلیج فارس برای محافظت از نقل و انتقال آرام انرژی ایجاد کند. هرچند مایک پمپئو در اظهارنظرهای شفاهی ادعا کرد هدف از این ائتلاف مقابله با ایران نخواهد بود اما بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از میان خطوط و با توجه به برآیند سیاست‌های ضدایرانی دونالد ترامپ در قریب به سه سال گذشته مطمئن شده‌اند که واشنگتن برای چندمین بار ائتلاف‌سازی علیه تهران را با زرورق تامین امنیت تنگه هرمز و ثبات در خلیج فارس دنبال می‌کند.مریکا

مشخص نیست که واشنگتن دقیقا از کدام کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای حضور در این ائتلاف درخواست کرده است اما انتشار روزانه اخبار متفاوت نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها مخالفت خود را با پیوستن به چنین ائتلافی که اگر بر آتش معرکه نیفزاید از شعله‌های آن کم هم نخواهد کرد اعلام کرده‌اند.

تلاش برای تحریک لندن

شاید در میان کشورهای باقیمانده در برجام بریتانیا سخت‌ترین روزها را می‌گذراند. لندن گرفتار اما و اگرهای برگزیت است، ترزا می‌ تازه جای خود را به بوریس جانسون داده، رابطه لندن و واشنگتن تحت‌الشعاع استعفای اجباری سفیر بریتانیا در امریکا قرار گرفته و همزمان هر فردی که ساکن خانه شماره ۱۰ داونینگ استریت شود نمی‌تواند از کاخ سفید فاصله شایانی بگیرد. به تمام این دغدغه‌ها، تنش جدید میان ایران و بریتانیا برسر نفتکش‌ها را هم اضافه کنید. نفت ایران در دوره تحریم‌ها در جبل‌الطارق به دستور بریتانیا توقیف شده و نفتکش بریتانیا در توقیف ایران است. افشاگری رسانه انگلیسی گاردین درباره تحت فشارقرارگرفتن بریتانیا توسط امریکا برای توقیف نفتکش حامل نفت ایران این گمانه را تایید کرد که کاخ سفید به دنبال شریکی برای خود می‌گردد. مجموعه‌ای از عواملی که در بالا گفته شد واشنگتن را به این نتیجه رسانده که می‌تواند با کار بر روی بریتانیا، شکافی در میان تروییکای اروپایی حاضر در برجام ایجاد کرده و با سواری روی موج به راه افتاده لندن را با خود علیه ایران به خصوص پس از توقیف نفتکشش در خلیج فارس همراه کند. واکنش بریتانیا به اقدام ایران در توقیف نفتکش این کشور از همان فراز و فرودهایی برخوردار است که پیش‌بینی می‌شد. لندن می‌گوید به دنبال تنش با تهران نیست اما برای توصیف اقدام ایران دقیقا همان کلمه‌ای را به کار می‌برد که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان برای توصیف توقیف نفتکش حامل نفت ایران استفاده کرد: راهزنی دریایی. اگر تهدیدهای تهران توسط لندن در رسانه‌ها بازتاب بیشتری دارد همزمان در پشت پرده بریتانیا چهره‌ای مانند عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق را برای تنش‌زدایی از رابطه میان تهران و لندن به عنوان واسطه راهی تهران می‌کند. ظواهر امر حاکی از آن است که بریتانیا پس از قرار گرفتن در عمل نسنجیده انجام شده در توقیف نفتکش حامل نفت ایران تلاش می‌کند سطح تنش را مدیریت و سپس کاهش دهد. در حالی که لابی‌های واشنگتن برای همراه کردن کشورها با خود در ائتلاف نظامی در خلیج فارس ادامه دارد، جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا در آخرین اظهارنظر خود تلویحا چنین همراهی با واشنگتن علیه تهران از سوی لندن را رد کرده است. هانت در اظهارنظری که شامگاه یکشنبه داشت ضمن درخواست از ایران برای آزادی فوری نفتکش انگلیسی و خدمه آن اعلام کرد که این کشور به دنبال تاسیس یک نیروی اروپایی برای حفاظت از کشتی‌های اروپایی است. هانت با اشاره به اینکه ما سطح امنیتی کشتی‌های عبوری از تنگه هرمز را به ۳ افزایش خواهیم داد، گفت: «قصد داشتیم که تلاش‌ها برای حل مشکل نفتکش گریس ۱ که تحریم‌های اروپا را نقض کرد افزایش دهیم.لندن توقیف گریس ۱ را به خواست امریکا انجام نداده بلکه به دلیل تحریم‌های سوریه این کار را انجام داده و به ایران گفته‌ایم اگر مطمئن شویم نفت گریس ۱ به سوریه نمی‌رود، از آزادی آن حمایت می‌کنیم.»

وزیر امور خارجه انگلیس با تاکید بر این موضوع که به دنبال تقابل با ایران نیستیم افزود: «اما اگر ایران بخواهد تنش‌ها را افزایش دهد، باید هزینه حضور یک نیروی بزرگ غربی را در منطقه بپذیرد.» هانت نخستین اقدام این کشور را اعزام کشتی جنگی «دانکن» به خلیج فارس در روز ۲۹ جولای (۶ تیرماه) اعلام کرد. وزیر خارجه بریتانیا در بخش‌های دیگری از سخنانش تاکید کرد که راه واشنگتن و لندن در برجام از هم جدا شده اما در سایر موضوعات به خصوص مسائل امنیتی دو کشور با هم مشورت‌هایی دارند.

پس از جرمی هانت، «کارن پیرس»، نماینده انگلیس در سازمان ملل متحد تأکید کرد دولت این کشور به دنبال درگیری با ایران نیست. «پیرس» درباره توقیف نفتکش تحت پرچم انگلیس گفت: «دنبال درگیری با ایران نیستیم.» این مقام انگلیسی هم تکرار کرد که کشورش در حال رایزنی برای راه‌اندازی قوایی جهت تضمین آزادی تردد دریایی است. البته وی اشاره‌ای به امریکایی یا اروپایی بودن این قوا نکرد.

در انتظار تصمیم بوریس جانسون

تنش بیشتر در خلیج فارس چیزی نیست که جامعه جهانی به خصوص کشورهای اروپایی به دنبال آن باشند. هرچند که تروییکای اروپایی می‌گویند برجام پرونده‌ای جدا از تنش‌هایی است که میان ایران و اروپا وجود دارد اما همه می‌دانند که با توجه به قرار گرفتن برجام در بخش «مراقبت‌های ویژه» اختلاف‌های غیربرجامی می‌تواند خروج ایران از توافق هسته‌ای را رقم بزند. سایت نشنال درباره بی‌میلی اروپایی‌ها به حضور در ائتلافی علیه ایران می‌نویسد: طرح تشکیل ائتلافی اروپایی برای مقابله با آنچه که تنش‌های ایران خوانده می‌شود غیرواقعی است. جرمی هانت پس از اختلاف‌های به وجود آمده با ایران می‌گوید که بریتانیا چنین طرحی را دنبال می‌کند اما این اظهارنظر تنها ۲۴ ساعت پیش از آن انجام شد که نخست‌وزیر بعدی بریتانیا مشخص شود. در حال حاضر هنوز مشخص نیست که نخست‌وزیر تازه‌نفس چگونه می‌خواهد با بحران توقیف نفتکش بریتانیا در ایران برخورد کند. یک دیدگاه این است که رابطه حسنه بوریس جانسون با شخص دونالد ترامپ می‌تواند منجر به همراهی بیشتر لندن با واشنگتن در اقدام علیه ایران شود. نشنال به نقل از یک استاد روابط بین‌الملل می‌نویسد: به نظر نمی‌رسد که سایر کشورهای اروپایی مانند بریتانیا تمایلی به شکل دادن به چنین ائتلاف اروپایی علیه ایران داشته باشند. کشورهای اروپایی تمایلی ندارند در مسیری گام بگذارند که ایران را بیش از امروز تحریک کرده و تنش‌ها را افزایش بدهند. برای اتحادیه اروپا فرجام برجام بسیار مهم است و بنابراین ترجیح می‌دهند بدون دست زدن به اقدام تحریک‌آمیز جدیدی سیاست دولت جدید به نخست‌وزیری بوریس جانسون نسبت به ایران را نظاره کنند. شاید اگر چرخشی در سیاست‌های بریتانیا در قبال ایران چه در حوزه برجام و چه سایر حوزه‌ها صورت بگیرد، کشورهای اروپایی هم تغییراتی را عملی کنند. نشنال در ادامه به نقل از استاد روابط بین‌المللی دانشگاه Open می‌نویسد: افزایش حضور نظامی در منطقه هیچ کمکی به حل بحران نخواهد کرد. نه فقط بریتانیا بلکه همه کشورها باید برای کاستن از سطح تنش دست به اقدام‌هایی نزنند که ایران را بیش از پیش تحریک کند بلکه باید به دیپلماسی متوسل شوند.

نشنال در ادامه می‌نویسد: بریتانیا هنوز به درخواست امریکا برای پیوستن به ائتلاف علیه ایران پاسخ نداده است و این در حالی است که مایک پمپئو اخیرا در مقام هشدار یا شاید هم طعنه به بریتانیا گفته خودش باید مراقب کشتی‌هایش در منطقه خلیج فارس باشد. شاید در فاصله زمانی که بوریس جانسون اعضای کابینه خود را معرفی کند، شرایط هم تا حدودی تغییر کرده باشد. جانسون در سخنرانی خود پس از پیروزی از هانت به عنوان فردی با ایده‌های عالی یاد کرد و حالا اروپا باید ببیند که آیا یکی از این ایده‌ها همان طرح تشکیل ائتلاف نظامی اروپایی در منطقه خلیج فارس است؟

چرا لندن به واشنگتن «نه» گفت؟

رادیو ملی امریکا در برنامه‌ای به بررسی دلایل امتناع بریتانیا از پیوستن به ائتلاف نظامی امریکا در منطقه برای آنچه که محافظت از کشتیرانی آزاد خوانده پرداخت و گفت: بریتانیا با پرهیز از پیوستن به این ائتلاف و البته اظهارات اخیر هانت همزمان دو پیام داده است: نخست آنکه از اقدام ایران در توقیف نفتکش خود بسیار عصبانی است و دوم آنکه نمی‌خواهد در سیاست فشار حداکثری علیه ایران با امریکا همراه شود. در این میان سوالی که پیش می‌آید این است که اگر بریتانیا با ائتلاف امریکا همراه نشود چه برنامه‌ای برای محافظت از کشتی‌های خود در منطقه خواهد داشت؟ هانت می‌گوید قصد دارد ائتلافی از کشورهای اروپایی ایجاد کند. هیچ‌گونه جزییات بیشتری درباره این ائتلاف وجود ندارد و حتی نمی‌دانیم کدام کشورهای اروپایی ممکن است به آن بپیوندند. در داخل بریتانیا بسیاری از اینکه لندن نتوانسته از نفتکش خود در منطقه خلیج فارس محافظت کند خشمگین هستند و شاید ساده‌ترین راه پیوستن به ائتلاف مدنظر امریکا باشد اما لندن فعلا این گزینه را کنار نهاده است. هانت تاکید کرده از آنجا که بریتانیا در برجام است قصد ندارد به کمپین سیاست فشار حداکثری علیه ایران بپیوندد و این مساله یکی از نشانه‌های شکاف جدی میان انگلیس و امریکا پس از کناره‌گیری ترامپ از توافق هسته‌ای است. با این‌همه برخی از کارشناسان می‌گویند باید این احتمال را هم در نظر گرفت که شاید اگر تنش در منطقه خلیج فارس بیشتر شود اروپایی‌ها دوباره ولو حداقلی به واشنگتن در مسیر تامین امنیت عبور و مرور کشتی‌ها در خلیج فارس نزدیک شوند.

مسکو: دعوت نشدیم

دولت ترامپ که در قریب به سه سال گذشته بارها در ائتلاف‌سازی علیه ایران چه در صحن شورای امنیت یا همین اواخر در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شکست خورده این‌بار تلاش می‌کند غوغایی به راه نیندازد. برهمین اساس لیست مشخصی از کسانی که درخواست امریکا برای پیوستن به چنین ائتلافی را دریافت کرده‌اند وجود ندارد. «میخاییل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه در گفت‌وگو با خبرگزاری روسی «اسپوتنیک» در خصوص پیوستن به ائتلاف دریایی واشنگتن در تنگه هرمز گفت که روسیه هیچ‌گونه پیشنهادی درباره پیوستن به این ائتلاف دریافت نکرده است. وی در این خصوص توضیح داد: «هیچ‌کس هیچ‌چیزی به ما پیشنهاد نداده است. افراد معمولا تماس‌هایی می‌گیرند و می‌گویند چه چیزی می‌خواهند و ایده‌های‌شان را مطرح می‌کنند. به عنوان مثال، ما پیشنهاد خود در خصوص امنیت جمعی در تنگه هرمز را مطرح می‌کنیم. امروز، یک‌بار دیگر، آن را ارایه می‌دهیم و آن را منتشر می‌کنیم، با این‌حال، شخصا به هیچ عنوان نمی‌دانم پیشنهاد همکاران امریکایی ما چه چیزی است».

توکیو: به ائتلاف نمی‌پیوندیم

ژاپن نیز از جمله کشورهایی است که ظاهرا بی‌میلی خود را نسبت به حضور در ائتلاف نظامی با امریکا در منطقه تنگه هرمز اعلام کرده است. این مخالفت ژاپن در حالی صورت گرفته که گفته می‌شود «جان بولتون» مشاور امنیت ملی کاخ سفید با هدف جلب حمایت ژاپن برای تشکیل ائتلاف نظامی دریایی در تنگه هرمز به «توکیو» سفر کرده بود. پس از رایزنی‌های بولتون، سخنگوی ارشد دولت ژاپن تصریح کرد که هیچ تغییری در موضع پیشین این کشور به وجود نیامده و بنابراین توکیو اعزام نیرو برای پیوستن به ائتلاف دریایی امریکا را بررسی نمی‌کند. سارا معصومی /روزنامه اعتماد