دیروز(دوشنبه) در بازار ترکیه، هر یک دلار آمریکا، به شکلی عجیب و نگران کننده به نرخ ۱۸ و نیم لیره رسید. اما پس از پایان نشست هیات و دولت و کنفرانس مطبوعاتی رئیس جمهور، بازار با شوک بی سابقه ای روبرو شد و برای اولین بار در چند سال گذشته، شاهد کاهش مشهود ارزش دلار در ترکیه بودیم.
به گزارش بخش بین المللی سایت خبرمهم، سخنان اردوغان، دلار را از ۱۸ و نیم دلار به ۱۲ و نیم آورد و فرصت آن فراهم شد که اردوغان، از سوی ماشین تبلیغاتی عظیم حزب حاکم، مانند یک رهبر کارآمد و معجزه گر اقتصادی، نشان داده شود. اما اصل مساله چیست؟
اردوغان از چه راهکار و نسخه عجیبی استفاده کرد که توانست، دلار را به این شکل، پایین بیاورد؟ آیا او به شکل ناگهانی از یک راهکار معجزه آمیز پرده برداری کرده و اقتصاد ترکیه را نجات داد؟ اگر پاسخ مثبت است، چرا قبلاً این کار را نکرد و مانع از هجوم هیولای تورم به بازار ترکیه نشد؟
پاسخ چنین است: پای یک بازی روانی در میان است. اتفاقی که افتاده، پناه بردن به یک راهبرد اقتصادی خردمندانه و قدرتمند نیست که شاخ غول دلار را شکسته باشد. اردوغان در واقع از همان روشی استفاده کرده که چهل سال پیش و در سالیان سخت پس از کودتا، مسئولین اقتصادی ترکیه، بدان پناه برده بودند.به گفته کارشناسان، کاهش ارزش دلار در برابر لیره ترکیه، با استفاده از یک تاکتیک مالی – بانکی عجیب صورت گرفته که هزینه های سنگینی بر اقتصاد ترکیه تحمیل خواهد کرد.
پس از سخنان شب گذشته اردوغان، از نخستین ساعات صبح امروز، مردم برای فروش دلار، در برابر صرافی ها صف کشیدند.
باباجان، دست اردوغان را رو کرد
علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی امروز در سخنرانی خود در جمع فعالان اقتصادی، ابعاد و جزئیات سیاست جدید تیم اقتصادی دولت اردوغان را رو کرد و گفت:« این یک فریب بزرگ است. آن چه دولت انجام داده، استفاده از همان خدعه های قدیمی دهه های هفتاد و هشتاد است و عملاً ترکیه را چهل سال به عقب بازگرداندند.»
باباجان در توضیح تاکتیک تیم اردوغان برای کاهش نرخ ارز گفت: «دلار چرا بالا رفت؟ به خاطر کاهش نرخ سپرده های بانکی به دستور اردوغان؟ مردم چه کردند؟ پول های خود را به سمت خرید ارز بردند و دلار بسیار گران شد و از مرز ۱۸ لیره گذشت.
حالا اردوغان چه تصمیمی گرفته است؟ اعلام دادن سود ارزی به سپرده لیره ای! یعنی چه؟ یعنی این که وقتی شما لیره خود را در بانک می گذارید و بانک مرکزی به شما فقط ۱۴ درصد سود سپرده می دهد، شما نسبت به فردی که پول خود را به دلار تبدیل کرده ضرر می کنید. چون پول او مداوماً در حال رشد است، اما ارزش پول شما در حال کاهش است.
حالا دولت آمده و اعلام کرده، شما دلار نخرید. من لیره شما را به دلار حساب می کنم. به چه معنی؟ به این معنی که شما لیره خود را در بانک سپرده گذاری می کند و دلار نمی خرید و سود خود را به لیره می گیرید. اما آن قسمت از سودی را که در صورت خریدن دلار به دست می آوردید، توسط دولت محاسبه شده و به شما پرداخت خواهد شد.
بنابراین شما لیره خوابانده اید، اما سود دلاری می گیرید! این یعنی چه؟ دو معنی روشن دارد: ۱.دولت، به طور رسمی سود سپرده بانکی را به شکل اسمی کاهش داده اما با سود علاوه ای که پرداخت می کند، رقم را همچنان بالا نگه داشته و فقط از مانور سیاسی کاهش سود، استفاده می کند. ۲.مابه التفاوت نرخ سود لیره و ارز که به شما پرداخت می شود، از کجا خواهد آمد؟ از خزانه؟ یعنی دولت، از خزانه، از پول عمومی از پول مالیات، به سپرده های مردم سود می دهد و هیچ کسی تمایلی به کار و تولید و تجارت نخواهد داشت. این دقیقاً به مثابه این است که دولت اردوغان از حالا، ذخایر و ثروت های آتی فرزندان و نوه های به دنیا نیامده ما را پیش خور می کند.»
باباجان در ادامه گفته است: «استفاده از این تاکتیک و فریب، اعمال یک فشار سنگین بر خزانه دولت و بانک های دولتی، در آینده نزدیک است و اقتصاد ما را با مشکلات بزرگتری روبرو می کند. دولت اصرار می کند که یک خطا را با خطایی بزرگ تر، استتار کند.»
اوغوز دمیر، نویسنده اقتصادی گفته است:«هزینه مالی این تصمیم جدید اردوغان، تقریباً ۲۵ میلیارد لیره در ماه و به عبارتی ۳۰۰ میلیارد لیره در سال است.
محفی اغیلمز، اقتصاددان نیز در مورد این موضوع گفته است:«این یک نوع فریب است و در ظاهر، سود سپرده بانکی را پایین آورده و هواداران خود را راضی نگه می دارد. اما در باطن، با پرداخت سود علاوه یا سود دوم، دقیقاً سیاست افزایش غیرمستقیم نرخ بهره را اجرا کرده است.»
بی اعتنایی اردوغان به علم اقتصاد
ابراهیم قهوه چی، از مشهورترین تحلیلگران اقتصادی ترکیه است.
او معتقد است که تصمیمات و اقدامات چند ماه اخیر تیم اقتصادی دولت اردوغان، مصداق روشنی از بلاتکلیفی، آزمون و خطا و رویکرد قمار بازانه است.
او ضمن تایید حرف داود اوغلو که گفته بود، جهالت در ساختار دولت ترکیه نهادینه شده، درباره بی اعتنایی به دانش اقتصاد و تبعات آن، چنین نوشته است:«مقامات دولت گفتند: ما در حال تلاش هستیم تا ساختار اقتصاد ترکیه را اصلاح کنیم. اما واقعیت این است که آنان در اقدامات خود، با دور انداختن دانش ۴۰۰ ساله اقتصاد، چیزی را امتحان می کنند که خودشان هم از ماهیت آن خبر ندارند.
آنها وانمود می کنند که دارند یک تئوری اقتصادی جدید می نویسند، اما آن چه می بینیم، کشوری است که در حال سوختن است. همه طرف در آتش است. بازارهای ترکیه، در برابر سیلابی عظیم هستند. حالا در این کشور، نه تجارتی وجود دارد، نه تولیدی، نه سرمایه گذاری.
کارمندان نیز خیلی زود با عواقب تلخ این آزمایش مواجه خواهند شد. تجارت ناکارآمد است، تولید متوقف شده در واقع به سخت ترین شیوه به کارگران ضربه می زند. همه باید برای بیکاری آماده شوید. همه برای ورشکستگی آماده باشند. همه برای افزایش حقوق موازی با تورم عجیب، آماده شوند. هزینه وام های ۱۵۸ میلیارد دلاری ارزی فقط در داخل کشور در ۳ ماه گذشته ۱.۵ تریلیون لیر افزایش یافته است. شرکت هایی که از وام های ارزی استفاده می کنند به مرز ورشکستگی می رسند. این یک فاجعه است. فراتر از فاجعه است. کشور ما رسماً در حال فروپاشی است. اقتصاد ما رسماً ویران شده است.»
در پایان باید گفت، اردوغان و حزب عدالت و توسعه، مساله اقتصاد را نیز به یک مساله کاملاً سیاسی تبدیل کرده و به جای کمک گرفتن از دانش و تخصص اقتصادی برای گذار از بحران، از راهکارهای مُسکن موقت استفاده می کنند و هدف اصلی حزب حاکم ترکیه در این مسیر، نه حل بحران، بلکه حفظ قدرت و منافع حزبی است.
