فرار از روسیه
خبرمهم: نشریه "فارین پالیسی" در گزارشی ادعا می‌کند که دانشمندان روسی تمایل دارند تا از این کشور خارج شوند. در این مسیر، این نشریه بر این باور است که روحیه مضطربِ دانشمندان روسی (به دلیل نگرانی‌های امنیتی و طرح ادعای ضدامنیتی علیه دانشمندان روس توسط ساختار‌های اطلاعاتی روسیه) و همچنین بازداشت چهره‌های سرشناس روس، همه آن‌ها را به خروج از کشورشان ترغیب می‌کند.
به گزارش بخش بین المللی سایت خبرمهم، “ناتالیا آنتونُوا”، نویسنده و تحلیلگر روسیِ مستقر در واشینگتن، در گزارشی برای نشریه فارین پالیسی ادعا می‌کند که اغلب دانشمندان روسی به دنبال خروج از این کشور هستند و دلیل اصلی این مساله نیز وجود برخی ساختار‌های فاسد در داخل روسیه است که عملا فضایِ کار را چه از لحاظ ذهنی و چه عملیاتی برای آن‌ها سخت و مشکل کرده است.ناتالیا آنتونُوا در این رابطه می‌نویسد: «اخیرا دولت روسیه از یک پروژه جاه طلبانه پرده برداری کرده است: متقاعد‌سازیِ نیم میلیون مهاجر روسی جهت بازگشت به کشورشان تا سال ۲۰۳۰ میلادی. در این راستا، برای آن‌هایی که با برخی رویه‌های حاکم در دولت روسیه آشنا هستند به خوبی روشن است که پروژه‌های پرهزینه‌ای نظیر این، عملا فضا و فرصت مناسبی را برای برخی نخبگان فاسد روس فراهم می‌کند تا بودجه دولتی روسیه را در راستای مقاصد شخصی خود مصادره کنند.
بسیاری از پروژه‌های اینچنینی در روسیه که ظاهرا در راستای منافع مردم این کشور طراحی شده اند، عملا به جلوه‌ای از یک فساد بزرگ تبدیل شده اند. در این رابطه به عنوان مثال می‌توانید انحصارِ کنونی که بر برخی خدمات جاری در روسیه حاکم است را مورد توجه قرار دهید. مثلا در شرایط کنونی، در بحث خدمات دفنِ افراد فوت شده در روسیه، عملا انحصاری به نفع افراد خاص ایجاد شده که در نوع خود منابع مالی گسترده‌ای را به سمت جیب آن‌ها روانه می‌کند و من (نویسنده گزارش کنونی: ناتالیا آنتونُوا) به شخصه یکبار در جریان فوت یکی از بستگانم با این چالش رو به رو شدم.
فساد در ارائه خدمات دولتی و عمومی در روسیه، ابعاد و جلوه‌های گوناگونی را به خود می‌گیرد، با این حال نقطه مشترک همه این فساد‌ها این است که شدت و میزان آن به زعم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران، بالا است. با این همه، طرح جدید دولت روسیه در بازگرداندنِ بیش از نیم میلیون مهاجر روسی به کشورشان، در همان ابتدای کار ناامید کننده به نظر می‌رسد (حتی اگر استاندارد‌های روسی را در مورد مساله لحاظ کنیم).
دولت روسیه جدای از برخی پیشرفت‌هایی که از خود به ثبت رسانده، همچنان با مساله “فرار مغزها” رو به رو است. مساله‌ای که در سال‌های اخیر سرعت و شدت بیشتری نیز پیدا کرده است. به طور خاص از سال ۲۰۱۲ میلادی، شمار دانشمندانی که خاک روسیه را ترک کرده اند، تقریبا پنج برابر افزایش یافته است.
“آکادمی علوم روسیه” دلیل اصلی این مساله را مسائل بودجه‌ای و مالی عنوان می‌کند. اگرچه این مساله در نوع خود مهم است (اگر دانشمندان روسی در خارج از این کشور می‌توانند در آمد بهتری داشته باشند، چرا باید در روسیه بمانند؟)، با این حال، مشکلی دیگری نیزدر این رابطه مطرح میشود که بیش از همه به اضطراب و ترس دانشمندان روسی ارتباط دارد. دولت روسیه به نوع دچاری نوعی اضطراب در مورد تمامی افرادی است که در بخش‌های حساس کار می‌کنند و اینطور گمان می‌کند هرکدام از آن‌ها می‌توانند به نوعی با پدیده جاسوسی علیه روسیه ارتباط داشته باشد. در این رابطه اگر فرصت داشته باشید با هر کسی که در صنعت هوافضای روسیه و یا صنایع نظامی این کشور کار می‌کند صحبیت کنید، به خوبی درک می‌کنید که چه فشار‌های ذهنی در این رابطه بر آن‌ها حاکم است.
از سال‌های ۲۰۱۲-۲۰۱۱ که روسیه با اعتراضات بی سابقه علیه وقوع تقلب درانتخابات این کشور رو به رو شد، دولت روسیه به نوعی به سمت تصادم با ایده‌هایی نظیر آزادی بیان، آزادی تجمع، و به طور کلی “آزادی” حرکت کرده است. در شرایط کنونی، صرفِ صحبت با یک کارمند دولت روسیه که در بخش فضایی این کشور کار می‌کند، می‌تواند خود دلیلی بر این باشد که آن فرد “عاملِ کشور‌های بیگانه” است. امری که البته تا حد زیادی توسط سرویس‌های امنیتی روسیه نیز به رسمیت شناخته میشود.
قوانین دولت روسیه در مورد به اصطلاح عوامل خارجی، عامدانه حالتی گسترده دارند. به نحوی که بسیاری از افراد را می‌توان مشمول آن‌ها دانست. در مورد مساله “خیانت به روسیه” نیز قوانین مشابهی وجود دارد. شاید این پرسش مطرح شود که چرا چنین است؟ در پاسخ باید گفت که دلیل اصلی این مساله این است که صنعت فضایی روسیه، صنعتی جنجالی، حتی از چشم اندازِ استاندارد‌های روسی است.
برخی بر این باورند که میزان فساد در این صنعت تا حد زیادی موجب شده تا استعداد‌های صنعت فضایی روسیه آسیب ببینند و بر عملکرد آن اثر سو گذاشته شود. در این راستا، ناظران و تحلیلگران بر این باورند که صنعت فضایی روسیه به نوعی به مثابه یکی از مولفه‌های غرور آفرین این کشور درآمده است و در این چهارچوب، برخی ناکارآمدی‌های آن را نمی‌توان به ایدئولوژی “پوتینیسم” نسبت داد بلکه بر عکس باید آن را نتیجه اقدامات آن دسته از دانشمندان و متخصصان روسی دانست که خود را به کشور‌های خارجی فروخته اند و موقعیت روسیه را با این کار خود متزلزل کرده اند. در این رابطه به طور خاص می‌توان به نمونه “الکساندر کورانُف” یک متخصص موشک‌های مشهور هایپر سونیکِ روسی اشاره کرد.
وی اخیرا توسط سرویس‌های امنیتی روسیه دستگیر و به خیانت متهم سده است. کورانُف که بیش از ۷۰ سال سن دارد، به زعم بسیاری از دوستان و همکارانش، اتهامات علیه او به شدت پوچ و بی معنی هستند. بازداشت‌هایی از این نوع عملا نوعی فضای اضطراب و ترس را در میان متخصصان روسی ایجاد و حفظ می‌کنند و در عین حال ناکارآمدی برخی نخبگان سیاسی را نیز پنهان می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهند که هر آنچه می‌خواهند انجام دهند.
یکی از واضح‌ترین جلوه‌هایی که نشان می‌دهد فساد در روسیه چگونه بر صنعت فضایی و دفاعی این کشور تاثیر منفی می‌گذارد این است که شاهدیم افراد بی صلاحیت، اما با ارتباطات سیاسی قوی، متولی برخی پروژه‌های مهم می‌شوند. البته که روزنامه نگاران روسی نیز از نوشتن در مورد این مسائل بیزارند. من به شخصه بار‌ها با دانشمندان روسی در مورد پدیده وجود روابط نزدیک و قوم و خویش پرستی در چهارچوب‌های مدیریتیِ صنعت فضایی روسیه صحبت کرده ام، با این حال هر بار آن‌ها از من خواسته اند تا نامی از آن‌ها در این رابطه در گزارش‌های خود نیاورم.
برخی از آن‌ها بعد‌ها حتی به من گفتند که به واسطه صحبت با من، امکان بازداشت آن‌ها نیز وجود دارد. این افراد به طور خاص به من گفته اند که از سال ۲۰۱۵ به بعد، جوِ خاص امنیتی در صنایع دفاعی و نظامی روسیه حاکم شده است. در این راستا، برخی منابع به من گفته اند که دولت روسیه در بسیاری از بخش‌های حساس این کشور افرادی دارد که همکاران و دوستان خود را جهت خدمت به منافع روسیه (سنتی که از زمان شوروی نیز بوده و از آن با عنوان “استوکاج” یاد میشود) لو می‌دهند. این مساله نیز تا حد زیادی موجب نگرانی بسیاری از افراد فعال در صنایع دفاعی و فضایی روسیه شده است.
در این چهارچوب، برخی معتقدند که وقتی بر اساس روابط نزدیک و شخصی، فردی که کاربلد نیست به عنوان مسوول یک پروژه مهم منصوب میشود، اگر با اعتراضِ دانشمندان زیردست خود رو به رو شود، امکان اینکه آن دانشمندان، به خیانت و یا مسائل دیگر متهم شوند زیاد است. این همان نارضایتی است که علنی نشده و به نوعی قابل مشاهده هم نیست، اما وجود دارد.
درست به دلیل همین مسائل است که بسیاری از نخبگان روسی، انگیزه چندانی جهت بازگشت به روسیه ندارند. به طور خاص یک دانشمند روسی که در خارج از این کشور است و از دوستان من (نویسنده گزارشِ کنونی) نیز است می‌گوید: اتفاق خیلی ویژه‌ای باید روی دهد تا وی بازگشت به روسیه را در زمره گزینه‌های خود قرار دهد. او تاکید می‌کند که این مساله در مورد بسیاری از افردای که وی آن‌ها را می‌شناسد نیز دقیقا صدق می‌کند». /فرارو
