پشت پرده پیشنهاد کرملین به تهران و واشنگتن

به گزارش بخش بین المللی سایت خبرمهم، به تازگی «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه بار دیگر از مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا دفاع کرد و گفت روسیه حاضر است مقدمات آن را در صورتی که دو طرف تمایل داشته باشند فراهم کند.
یک سال پیش نیز لاوروف در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از آمادگی این کشور برای میانجیگری میان ایران و آمریکا گفت بنابراین نمی‌توان صحبت‌های اخیر رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه در دانشگاه دولتی روابط بین‌الملل مسکو (مگیمو) را پیشنهادی جدید خواند اما نزدیکی آن به انتخابات آمریکا و تلاش‌های روزافزون کاخ سفید برای استفاده از سازو کارهای حقوقی برای نابودی برجام آن هم در مدت زمان کوتاه باقی مانده تا انتخابات باعث شده است که صاحبنظران حساب ویژه ای روی صحبت‌های اخیر لاوروف باز کنند.
تهران پیشتر در مواجهه با چنین پیشنهاد‌هایی موضوع شفاف خود را اعلام کرده است، به طور مثال «سید عباس موسوی» سخنگوی وقت دستگاه دیپلماسی ایران سال گذشته در مورد تلاش برخی کشورها برای میانجیگری میان ایران و آمریکا اظهار داشت که وضعیت ایران و آمریکا در حالت میانجیگری قرار ندارد چرا که آمریکایی‌ها رویکرد خصمانه نسبت به ایران اتخاذ کرده اند و ابایی از آن ندارند آنها با موجودیت ایران و ملت ایران مشکل دارند و به نظر نمی‌رسد که این مشکل و موضوع با میانجیگری حل شود.
موسوی ادامه داد:« البته ما به تلاش کشورها در این زمینه احترام می‌گذاریم حسن نیت آنها را می‌ستاییم ولی آنها را ارجاع می‌دهیم به مقامات آمریکایی. ارجاع می‌دهیم که بررسی کنند که ریشه این مشکلات و تنش‌ها چیست و اگر صحبتی دارند با مقامات آمریکایی مطرح کنند. ما مواضع خود را در مورد آمریکا به صورت صریح اعلام کرده‌ایم و تاکید بر آن داریم که آنها باید دست از خصومت خود با ایران بردارند.»
به نظر می‌رسد بیش از آنکه پیام روسیه به سمت ایران باشد، واشنگتن را هدف گرفته است و چرا که روس‌ها به خوبی می‌دانند ایرانی‌ها برای بازگشت آمریکا به مذاکره شرط گذاشته اند از این رو تلاش روسیه برای بازگشت آمریکا به میز مذاکره و عقب نشینی این کشور از سیاستی که در سه سال و نیم گذشته علیه تهران طی کرده است، اهمیت دوچندانی می‌یابد بویژه  اگر به سخنان اخیر ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نگاهی بیندازیم که از اعضای دائمی شورای امنیت خواسته بود به همراه سران ایران و آلمان در نشستی اضطراری وضعیت برجام را بررسی کنند هرچند ترامپ این پیشنهاد را رد کرد.

نگرانی روسیه از برهم خوردن ثبات راهبردی جهان

بسیاری از صحابنظران در روسیه معتقدند بهترین حالت برای روسیه کاهش توقعات از سوی تمامی طرفین و بازگشتن آمریکا به میز مذاکرات است چرا که اولویت امنیتی روسیه حفظ ثبات راهبردی و جلوگیری از برهم خوردن موازنه راهبردی از سوی آمریکاست که به نظر می‌رسد کاخ سفید در پشت پرده با نابود کردن برجام آن را دنبال می‌کند.
به عبارت دیگر، روسیه به شدت نگران تلاش‌های آمریکا برای استقرار تسلیحات تهاجمی راهبردی در کنار مرزهای خود است و بارها به واشنگتن در مورد پیامدهای استقرار موشک‌های دارای توانایی حمل کلاهک‌های هسته‌ای در نقاط جدید جهان هشدار داده است. برای این منظور روسها با آمریکا مذاکره می‌کنند و تاکنون چند دور مذاکرات روسیه و امریکا در مساله ثبات راهبردی بی حاصل بوده است.

نگرانی از گسترش سلاح هسته‌ای

روسیه بخوبی می‌داند که با فروپاشی و از بین رفتن برجام که امریکا برای آن تلاش می‌کند کشورهای بیشتری بخاطر نگرانی از مقاصد آمریکا یا با دستاویز قرار دادن آن برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تلاش می‌کنند.
از این منظر روسها برجام را برای حفظ پیمان منع انتشار سلاح هسته‌ای یا ان پی تی مهم می‌دانند.رئیس جمهوری روسیه ازجمله مقامهای روس است که بارها بر لزوم حفظ برجام و اجرای آن ازسوی همه شرکت کنندگان ازجمله آمریکا (در دوره قبل از خروج از برجام) تاکید کرده است.
پوتین در یکی از گفت وگوهای تلویزیونی خود، با تاکید بر حمایت از برجام و لزوم اجرای کامل آن، اعلام کرد: توافق هسته‌ای با ایران جلوگیری از انتشار سلاح هسته‌ای در منطقه را تضمین می‌کند.

مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا

برخی دیگر معتقدند که حفاظت از برجام معنای دیگری هم برای روس‌ها دارد آن هم مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا که با آمدن ترامپ به کاخ سفید و شعار «اول آمریکا» یکجانبه گرایی این کشور از شکل پنهان خود خارج شد.
باور عمومی در روسیه بر این است که آمریکا برای اعمال سلطه بر کشورهای جهان و نظام تک قطبی جهانی مورد ادعایی آمریکا یکجانبه گرایی می‌کند.
به عقیده روس‌ها، آمریکا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باتوجه به اینکه هیچ رقیب ژئوپلیتیکی برای مقابله با این کشور در عرصه جهانی باقی نماند به یکجانبه گرایی روی آورد و سعی دارد در حل مسائل مهم جهانی فقط دیدگاه‌های خود را اعمال کند.
دولتمردان روس از این موضوع نگران هستند که مقامهای آمریکایی در هر مساله ای اعم از جهانی یا منطقه ای، فقط به منافع کشور خود توجه دارند و در بسیاری موارد دیدگاههای کشورهای دیگر حتی قدرت‌هایی همچون روسیه و چین را نادیده می‌گیرند.

برجام تنها نقطه اشتراک نظر مسکو با تروئیکای اروپایی در مقابل آمریکا

در سالهای اخیر بویژه پس از سرنگونی حکومت ولادیمیر یانوکوویچ در اوکراین که سیاست‌های نسبتا طرفدار روسیه داشت و حکومت غربگرا در کی‌یف بر سر کار آمد، روابط روسیه و کشورهای غربی ازجمله کشورهای اروپایی هر روز تیره تر از دیروز بوده است هر چند که دو طرف هر از چند گاهی تلاش می‌کنند به دلیل منافع اقتصادی دلخوری‌ها را کنار بگذارند.
اتحادیه اروپا همانند آمریکا چندین بسته تحریم‌های اقتصادی و مالی در مورد روسیه وضع کرده است و آلمان و انگلیس نیز هر از چند گاهی به روسیه هشدار می‌دهند که سطح روابط خود را به دلایل مختلف کمتر خواهند کرد.
اما وقتی موضوع به برجام می‌رسد مواضع تغییر می‌کند چرا که تمامی این کشورها به استثنا آمریکا برجام را فرصتی برای همکاری می‌بینند.
همکاری میان روسیه و تروییکای اروپایی شامل فرانسه، انگلیس و آلمان پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ماه سال ۹۷ ابعاد گسترده تری هم پیدا کرده است زیرا که این کشورها این بار در یک جبهه در مقابل آمریکا قرار گرفته‌اند که هرگز سابقه نداشته است. این اقدامات در کمیسیون مشترک برجام که از سوی اتحادیه اروپا مدیریت می‌شود و هر از چند گاهی برای رسیدگی به مسائل پیش آمده در اجرای برجام نشست برگزار می‌کنند، دیده می‌شود که در نهایت به محکوم کردن اقدامات آمریکا منتهی می‌شود. روسیه در شورای امنیت نیز با تروییکای اروپایی برای حفظ برجام همکاری می‌کند به گونه‌ای که این تعامل طرف‌های برجام به تازگی مانع از تمدید محدودیت تسلیحاتی ایران و شکست آمریکا در رای گیری برای پیش نویس قطعنامه ای در این زمینه در شورای امنیت شد وضعیتی که در داخل آمریکا نیز باعث شد دمکرات‌ها و حتی چهره‌های معروف جمهوریخواه آمریکا نیز از سیاست‌های بین‌المللی ترامپ به ستوه بیایند.

تلاش برای نشان دادن کرملین به عنوان میانجی گری مورد اعتماد

روسیه امیدوار است که از طریق برجام و اجرای آن بتواند زمینه را برای میانجی گری میان ایران با دیگر کشورهای جهان بویژه کشورهای عربی و همسایه فراهم کند.
در واقع از نظر روس‌ها برجام به حل و فصل تنش‌ها در منطقه کمک می‌کند و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که دائما تحت تاثیر القائات واشنگتن و طرح ایران هراسی قرار دارند، امکان برای اطمینان یافتن از مقاصد صلح جویانه تهران را می‌یابند.
مسکو به این تاثیر مثبت برجام اطمینان دارد و برای این منظور، یک سال پیش طرح امنیت خلیج فارس را پیشنهاد کرد که در صورت اجرا ایران و آمریکا باید مقابل یکدیگر می‌نشستند.
بنابراین روسیه در صورت موفقیت در این مسیر می‌تواند امیدوار به کسب جوایزی همچون جایزه صلح نوبل برای مقابله با تشدید تنش‌ها در منطقه و خلیج فارس باشد.

تلاش برای توسعه همکاری‌های اقتصادی با ایران 

مقام‌های روس بارها بر عزم کشور خود برای گسترش همه جانبه همکاریها با ایران تاکید کرده اند اما در عین حال مدعی شده‌اند که تحریم‌های آمریکا مانعی جدی بر سر راه گسترش همکاری‌ها با شرکت‌های توسعه یافته این کشور است.
اگر چه سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته‌ای روسیه بارها بر عزم کشورش برای ادامه همکاری‌ها با ایران تاکید کرد و گفت که تهدیدهای امریکا به روسیه و چین در مورد پیامدهای همکاری با ایران بی اساس است اما در عمل بسیاری از شرکت‌های بزرگ روسیه که در سطح بین‌المللی پیشرو هستند امکان همکاری با ایران را ندارند و شرکت هواپیما سازی این کشور که تعهد همکاری با شرکت‌های آمریکایی دارد نمی‌تواند به ایران هوایپمای مسافربری بفروشد به عبارت ساده تر شرکت‌های بزرگ روسی در صورت همکاری با ایران نه تنها بازار بزرگتر خود در اروپا و آمریکا را از دست می‌دهند بلکه با کمبود تجهیزات و فناوری که از طرف مقابل دریافت می‌کنند نیز روبرو خواهند شد.

کمک به آمریکا برای خارج شدن از باتلاق

برخی معتقدند که اظهارات اخیر لاوروف و تاکید دوباره روسیه بر بازگشت به میز مذاکره در صورتی که دو طرف آماده آن باشند راه نجاتی تازه پیش روی ترامپ است تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری، وجهه خود را بهبود بخشد و شانس خود برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را افزایش دهد، پیشنهادی که بعید به نظر می‌رسد مقامات فعلی کاخ سفید گوشی برای شنیدن آن داشته باشند.
در مجموع می‌توان گفت که روسیه به عنوان کشوری که ارتباطات گسترده ای با تهران دارد و در بحرانی همچون سوریه به متحد ایران تبدیل شد از شروط ایران در مقابل آمریکا آگاه است اما با پیش کشیدن موضوع مذاکره میان دو طرف و کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن، به دنبال هموار کردن اهداف خود در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای است.
رویه ای که امروز آمریکا در پیش گرفته است قطعا مطلوب کرملین، پکن و حتی بروکسل نیست چرا که آمریکا تلاش دارد به شکل یک جانبه تمامی نتایج و دستاوردهای جهانی را به خاطر منافع خود بر باد دهد از این رو کم هزینه ترین راه برای روسها، حداقل کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن است از این رو روس‌ها ابایی ندارند که از دو طرف بخواهند از خود خویشتنداری نشان دهند و به میز مذاکره باز گردند.
دور از ذهن نیست که ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه اول مهرماه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل پیشنهادی در همین راستا پیش روی اعضا بگذارد، او پس از پنج سال قصد دارد در یکی از پیچیده ترین دوران سازمان ملل متحد، در مجمع عمومی ایراد سخنرانی کند./مردم سالاری