فصل تازه روابط ایران و عراق

به گزارش بخش بین المللی سایت خبرمهم، «مصطفی کاظمی» در نخستین سفر خارجی خود به تهران در قامت نخست وزیر عراق، بیش از هرچیز در پی اجرای برنامه وعده داده شده خود به پارلمان این کشور است. برنامه دولت انتقالی کاظمی سه بخش هم‌پوشاننده دارد: حفظ حاکمیت عراق؛ برقراری توازن در روابط‌خارجی و سوم؛ همکاری با کشورهای منطقه‌ای و جامعه بین الملل در زمینه‌های گوناگون.

تهران به رغم همه ملاحظاتش در تحولات عراق، برای ایجاد مرحله جدید و مثبت در روابط خود با بغداد اعلام آمادگی کرده است. دربیانیه پایانی دیدار «محمد جواد ظریف» با مقام های عراقی که دو روز پیش از سفر کاظمی به تهران منتشر شد نیز براین امر تأکید شد. در واقع تهران ضمن قبول رویکرد دولت کاظمی و اعلام حمایت از آن، به حفظ روابط صمیمانه ایران و عراق می‌اندیشد. دیدار نخست وزیر عراق با رهبرمعظم انقلاب آنهم پنج‌ماه پس از تعطیلی دیدارهای مستقیم ایشان با مقام‌های داخلی و خارجی، نشانگر اراده ایران در حمایت از دولت کاظمی است. در نگاه تهران، استقرار حاکمیت یکدست و ثبات در این کشور نه تنها در خدمت به روابط دوجانبه بلکه ایجاد آرامش در منطقه خواهد بود. تهران در ماه‌های اخیر کوشیده است با درک موقعیت عراق و مشکلات پیش روی کاظمی، همه انعطاف‌های لازم را در موارد مختلف از خود نشان دهد. به عبارت روشن‌تر، تهران می‌کوشد این فهم از مواضع خود را اشاعه دهد که بخشی از راه‌حل‌ها برای برون رفت عراق از مشکلات است. بدیهی است انتظار متقابل از دولت عراق نیز پاسخ مناسب به خواست‌هایی است که در چارچوب برنامه‌های دولت کاظمی به‌ویژه در بخش مربوط به برقراری توازن در روابط خارجی این کشور تعریف شده است.

کاظمی در حالی به تهران آمد که رقابت‌های داخلی در کشورش ادامه دارد. مشکلات اقتصادی ناشی از سقوط بهای نفت، شیوع کرونا، اعتراضات مردمی و خطر بازگشت داعش به عراق بر دوش او سنگینی می‌کند. بنابراین عبور از این مشکلات در اولویت رویکردهای دولت عراق است. هراقدام دولت کاظمی چه در سطح داخلی و خارجی نیز در همین چارچوب انجام می‌شود. از این‌رو مشارکت مسالمت‌آمیز با همسایگان، اهمیت ویژه‌ای در سیاست خارجی عراق خواهد داشت. ایده میانجیگری بغداد در روابط ایران و عربستان که پروژه آن از دوران نخست‌وزیری «عادل عبدالمهدی» کلید خورد ولی به دلایل مختلف از جمله تغییر اجباری دولت در پی اعتراضات مردمی عراق مسکوت ماند، درحال حاضر چندان فرصت اجرا ندارد. دولت کاظمی به تثبیت موقعیت داخلی خود بیش از هر چیز بها داده و برآن تأکید دارد.

لغو سفر کاظمی به عربستان به دلیل بیماری «ملک سلمان» و تأکید او بر دیدار با بالاترین مقام سعودی و نه ولیعهد این کشور، پیام روشنی را با خود به همراه داشت؛ اینکه کاظمی به قیمت مشکلات مبتلابه دولتش حاضر نیست از سطح اعتبار خود بکاهد. اگرچه ایجاد توازن در روابط خارجی در شمار اصلی‌ترین برنامه‌های دولت عراق تعریف شده اما این سیاست به تمامی در خدمت به برون رفت از مشکلات این کشور است که می‌تواند در رویکرد عملگرایانه کاظمی با اقدام‌های نمایشی همراه شود. ترجیح ریاض انجام سفر کاظمی به این شهر پیش از سفر او به تهران بود. اما کاظمی تصمیم گرفت که نخستین سفر خارجی خود را به تهران انجام دهد. این در حالی است که برنامه سفر آتی نخست وزیر عراق به واشنگتن نیز با اما و اگرهایی روبروست. زمان سفر کاظمی به ایالات‌متحده از سوی مقام‌های امریکایی به گونه‌ای تنظیم شده که آخرین روزکاری «دونالدترامپ» پیش از ورود کامل او به رقابت‌های انتخاباتی باشد. به این ترتیب، دیدار ترامپ با کاظمی بیشتر جنبه نمایشی خواهد داشت تا یک دیدار مؤثر. چنین می‌نماید که بغداد، رفتار دولت ترامپ را دور از شأن دیپلماتیک تفسیر می‌کند.

تهران با استقبال گرم از نخست وزیر عراق در نخستین سفر خارجی او، همراهی خود را برای ایجاد فصل تازه در روابط ایران و عراق نشان داد. کاظمی نیز با نخستین سفر خارجی خود به تهران، استعداد بغداد را برای استمرار پیوندهای کشورش با ایران در بستر نوین از روابط به رخ کشید. پس از این باید ابتکارهای بغداد را در تعمیم این رویکرد با دیگر همسایگانش و نیز جامعه بین الملل انتظار داشت./ابتکار