نرخ جدید بنزین چه تغییری در مصرف سوخت ایجاد می‌کند؟

رییس سازمان برنامه و بودجه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «سازمان برنامه و بودجه موظف است تمام مبلغ حاصل از این کار را به ۱۸ میلیون نفر از خانوار‌هایی که آسیب‌پذیر هستند، پرداخت کند.» بنا به گفته‌های نوبخت هر نفر ۵۵ هزار تومان از قبل اجرای این برنامه یارانه دریافت می‌کنند. گرچه اطلاعیه افزایش قیمت بنزین همزمان با اعلام کمک‌های بیشتر به خانوار‌های آسیب‌پذیر همراه بود؛ اما تغییر ناگهانی قیمت‌ها آن هم نیمه شب و اختصاص عواید حاصل از آن به خانوارها، باعث ایجاد برخی نگرانی‌ها در بین کارشناسان اقتصادی در خصوص ایجاد شوک‌های تورمی شده است. هر چند ایجاد شوک‌های تورمی تنها یکی از دغدغه کارشناسان است.

حذف یارانه انرژی، انتخاب ناگزیر ایران

آخرین تغییرات در قیمت حامل‌های انرژی، ۵ سال پیش اعمال شد؛ زمانی که قیمت بنزین آزاد از لیتری ۷۰۰ تومان به لیتری هزار تومان رسید. هر چند دولت در سال بعد با از دور خارج کردن کارت‌های سوخت، هر گونه محدودیتی را برای سوخت‌گیری از بین برد؛ اما ثابت ماندن قیمت بنزین برای چهار سال، عملا نه تنها باعث شد مصرف سوخت حدود ۴۶ درصد افزایش پیدا کند و از ۶۰ میلیون لیتر مصرف روزانه در سال ۹۰ به ۸۸ میلیون لیتر در سال ۹۷ برسد، بلکه باعث قاچاق روزانه بین ۲۰ تا ۴۰ میلیون لیتر بنزین به کشور‌های همسایه شد. با احتساب بنزین هزار تومانی روزانه بین ۲۰ تا ۴۰ میلیارد تومان از ثروت ملی به سایر کشور‌ها قاچاق می‌شود.

گزارش‌های مراکز رسمی نشان می‌دهد که بعد از ونزوئلا، ایران پایین‌ترین قیمت عرضه بنزین در دنیا را دارد. از سوی دیگر طبق گزارش مرکز اطلاعات انرژی از کل ۴۲۷ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداختی جهان در سال ۲۰۱۸، ایران بالاتر از کشور‌های ونزوئلا، روسیه و چین حدود ۶۹.۲ میلیارد دلار یارانه داده است. این میزان حدود ۱۵.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور است. به طور متوسط بنزینی که در سال ۹۷ به فروش رسید، روزانه ۹۱ میلیون لیتر بود. سالانه حدود ۳۳ هزار و ۲۱۵ میلیارد تومان عایدی‌های حاصل از فروش بنزین در کشور است. با دلار ۱۱ هزار تومان این عایدی‌ها حدود ۳۰ میلیارد دلار خواهند شد. با مقایسه عایدی حاصل از فروش بنزین و یارانه پرداختی به این بخش در می‌یابیم که بیش از دو برابر پولی که از فروش بنزین به دولت می‌رسد، صرف پرداخت یارانه انرژی می‌شود.

اما یارانه انرژی تنها دلیل افزایش قیمت بنزین نیست، بلکه سودآور بودن قاچاق بنزین به سایر کشور‌ها نیز مزید بر علت شد تا دولت در اقدامی آنی قیمت را افزایش دهد. بر اساس گزارش‌های رسمی، سود حاصل از قاچاق سوخت به ترکیه، ارمنستان، پاکستان و افغانستان برای هر بشکه به ترتیب ۱۵، ۱۴، ۱۰ و ۹ هزار تومان است.

با وجود ابعاد بزرگ قاچاق سوخت و یارانه‌های انرژی، کارشناسان و مسوولان بر این باور بودند تا زمانی که راهکار‌ها و اقدامات تنبیهی، صرفه‌های اقتصادی قاچاق را از بین نبرد، قاچاق ادامه خواهد یافت. از این‌رو افزایش قیمت بنزین و بالا بردن هزینه‌های اقتصادی آن برای قاچاقچیان شاید تنها راه مقابله با قاچاق چند ده میلیون لیتری باشد.

بنابراین اولین قدم دولت احیای کارت سوخت برای رصد میزان مصرف به خصوص در مناطق مرزی بود که چند ماه پیش آغاز شد. دولت در قدم بعدی نیز افزایش قیمت بنزین و نزدیکی به فوب خلیج‌فارس را در دستور کار خود قرار داد.

منابعی که برای بهبود اوضاع آزاد می‌شود