دست اروپا روی ماشه برجام

 یک روز بعد از بیانیه مشترک سه کشور که از ایران خواسته بودند به اجرای تعهدات برجامی‌اش بازگردد، این بار فعال کردن مکانیسم ماشه به عنوان یک اهرم بازدارنده جهت تحت فشار قرار دادن ایران در دستور کار آنها قرار گرفته است. بر اساس بند ۳۷ برجام، ساز و کار حل اختلاف این توافق که «مکانیسم ماشه» خوانده می‌شود به طور خودکار می‌تواند در نهایت تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته ایران را بار دیگر فعال کند.
بر اساس این بند، اگر هر یک از سه کشور اروپایی امضاکننده برجام به این نتیجه برسند که ایران توافق را نقض کرده می‌توانند روند بررسی اختلاف را به جریان بیندازند که ظرف مدتی کمتر از ۶۵ روز این مسأله به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد و این شورا ممکن است از سرگیری سریع تحریم‌ها علیه ایران را تصویب کند.  پس از آن، شورای امنیت نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمی‌گردند. نکته مهم این ساز و کار، این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست.  حالا دیپلمات‌های اروپایی خبر داده‌اند که سه کشور نهایتاً به نتیجه رسیده‌اند که این مکانیسم را فعال کنند. به اعتقاد آنها هدف از به جریان انداختن ساز و کار ماشه، مذاکره با ایران و تلاش برای قانع کردن آن کشور به تغییر تصمیم خود و بازگشت به اجرای برجام است و هدف این نیست که این توافق لغو و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از سر گرفته شود.
رجوع اروپا به مکانیسم ماشه ۱۰ روز پس از آن صورت می‌‌گیرد که ایران گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی‌اش را اعلام کرد و توضیح داد که در گام پنجم آخرین مورد کلیدی از محدودیت‌های عملیاتی خود در برجام، یعنی محدودیت در تعداد سانتریفیوژها را کنار می‌گذارد.  پیشتر مقام‌های ایرانی در ۱۸ اردیبهشت سال جاری یعنی سالگرد خروج امریکا از برجام، رسماً کاهش برخی تعهداتش در چارچوب این توافق را در قالب چند گام آغازکرده بود.
جمهوری اسلامی پیشتر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را خط قرمز خود اعلام و تأکید کرده  طبق برجام، تهران  حق دارد به تلافی تأمین نشدن انتظاراتش از این توافق، تعهدات خود را کاهش دهد اما هرگاه تمامی انتظاراتش برآورده شود، آماده است بار دیگر تعهدات خود را اجرا کند.

 ایران: اتفاق جدیدی نیفتاده است

سخنگوی وزارت امور خارجه بیانیه سه کشور اروپایی مبنی بر آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام را موضعی منفعلانه و از سر ضعف توصیف کرد. به گزارش ایرنا، سید عباس موسوی در این رابطه گفت: «ابتدا اقدام سه کشور اروپایی یک اقدام کاملاً انفعالی و از موضع ضعف به شمار می‌‌رود. فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام را جمهوری اسلامی ایران از یکسال و اندی پیش و با ارسال نامه‌های رسمی از سوی وزیر امور خارجه به هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام آغاز کرده و لذا نه به لحاظ فرآیندی و نه به لحاظ عملی اتفاق جدیدی نیفتاده است.»
موسوی در توضیح بیشتر با اشاره به اینکه کاهش تعهدات ایران براساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام و در واکنش به عدم اجرای تعهدات اروپایی‌ها بوده، گفت:«درحقیقت اعلام آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات و فعال کردن بند ۳۶ برجام از سوی طرف‌های اروپایی در فضایی مطرح می‌شود که این بند از مدت‌ها پیش توسط جمهوری اسلامی ایران مورد استناد قرار گرفته است و وضعیت جدیدی ایجاد نخواهد شد. البته چنانچه اروپایی‌ها – که در بیانیه خود مدعی هستند این اقدام را با حسن نیت و با هدف حفظ برجام صورت داده‌اند- به جای تلاش برای ایفای تعهدات خود و بهره‌مند کردن ایران از آثار لغو تحریم‌ها وفق پیوست دو برجام، به تداوم مسیر وادادگی در برابر امریکا ادامه دهند و یا بخواهند از فرآیند حل و فصل اختلافات در کمیسیون مشترک برجام سوءاستفاده کنند، باید خود را برای پذیرش تبعات آن نیز آماده کنند که این تبعات قبلاً به آنان از طرق مقتضی گوشزد شده است.»
پیش  از انتشار خبر رجوع اروپا به مکانیسم ماشه، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در پیامی که در صفحه توئیتر خود منتشر کرد به انتقاد از رویکرد برجامی اروپا پرداخته  و گفته بود: «طی ۲۰ ماه، تروئیکای اروپا – با پیروی از سیاست انگلستان در جلب رضایت ایالات متحده- به دیکته‌های امریکا تن داده است. این کار هیچ نتیجه‌ای در بر نداشته و هرگز نخواهد داشت. تروئیکای اروپا می‌تواند برجام را حفظ کند ولی نه با جلب رضایت قلدر و اعمال فشار بر ایران که به برجام پایبند بوده است. در عوض، اروپا باید شجاعت این را داشته باشد که به تعهدات خود عمل کند.»

 انگلیس: برجام را با توافق ترامپ جایگزین کنیم

همزمان با انتشار خبر رجوع اروپا به مکانیسم ماشه،  بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا نیز مدعی شده است که طرح دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌‌تواند جایگزین توافق هسته‌ای برجام شود. جانسون  در گفت‌وگو با «بی بی سی»، اجرای طرح احتمالی ترامپ را قدم بزرگی رو به جلوخوانده و گفته اگر بخواهیم برجام را از بین ببریم باید جایگزینی برای آن داشته باشیم. نخست وزیر بریتانیا گفته است مشکل برجام این است که از نگاه امریکا این توافق منقضی می‌‌شود و دیگر اینکه این توافق در دولت باراک اوباما به دست آمده است.
جانسون در حالی از جایگزین کردن توافق دیگر با برجام سخن به میان آورده است که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه جایگزینی برای توافق هسته‌ای ایران وجود ندارد، گفت: «حفظ برجام اکنون از هر زمانی بیشتر اهمیت دارد.»‌
هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان نیز هدف اروپا از فعال کردن مکانیسم حل اختلاف در برجام را حفظ این توافق بین‌المللی عنوان کرد. همچنین نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در واکنش به بهره‌گیری از مکانیسم ماشه گفت: «سه کشور اروپایی تصمیم گرفتند آن طور که در بند ۳۶ برجام آمده، وارد ساز و کار حل اختلاف شوند. آنها عنوان کرده‌اند این کار را با حسن‌نیت و با هدف حفظ این توافق انجام داده‌اند و تصمیم‌شان با سیاست فشار حداکثری ارتباطی ندارد. بیایید امیدوار باشیم این گام اوضاع را از آنچه هست پیچیده‌تر نکند.»
همزمان با انتشار چنین خبرهایی، جان کری، وزیر خارجه سابق امریکا گفت که «اروپا نباید اجازه دهد یک دروغگو (ترامپ) این توافق را نابود کند.» کری افزود: «اروپایی‌ها باید همه تلاش خود را به کار گیرند تا این توافق را نجات دهند. این مهم است که اروپا در این راستا رهبری را برعهده گیرد.»/ایران