بحران جانشینی سلطان محبوب

به گزارش بخش بین المللی سایت خبرهای فوری، حالِ سلطان محبوب عمانی‌ها این روز‌ها خوب نیست. بیماری چندین‌ساله اکنون جسم او را تحلیل برده و فکر‌ها را متوجه جای خالی فرزندی در زندگی اش کرده است؛ فرزندی که اگر بود، آینده سیاسی عمان راحت‌تر پیش‌بینی می‌شد، اما با نبودنش حالا نام محرمانه جانشین قابوس ۸۰ ساله، درون پاکتی در دو شهر مختلف عمان نگهداری می‌شود.

قابوس بن سعید بن تیمور ابوسعیدی، سال ۱۹۷۰ علیه پدرش کودتا و کشورش را متحول کرد؛ به لطف نفت، مدرنیته را به کشورش آورد و نام آن را پادشاهی عمان گذاشت. حالا این پادشاهی با بیماری قابوس در آستانه ازدست‌دادن اولین و تنهاترین سلطان خود قرار دارد. بر اساس سنت خاندان آل‌بوسعیدی، فرزند، جانشین پدر می‌شود، اما این سنت برای قابوس قابل اجرا نیست.

او در سال ۱۹۶۷ با دخترعمویش ازدواج کرد، اما سه سال بعد از او جدا شد، پس از آن دیگر ازدواج نکرد و تا امروز بدون خانواده و فرزند زندگی کرده است. مسئله مهم‌تر اینکه قابوس جدای از اینکه فرزندی ندارد، برادری هم ندارد که به سنت دیگر کشور‌های عربی خودش یا فرزندانش بتوانند جانشین او شوند. همین ماجرا اهمیت پیداکردن فردی را که بتواند جانشین درستی برای قابوس و پادشاهی‌اش باشد، بسیار دشوار کرده است.

علاوه بر این، در دوران پادشاهی قابوس، عمان از کشوری منزوی در عرصه بین‌المللی به میانجیگری پررنگ تبدیل شد. مسقط به‌ویژه در خاورمیانه این نقش خود را به‌خوبی ایفا کرده و برای ایران چه قبل و چه بعد از انقلاب دوستی همراه بود. از جمله همراهی‌های مسقط می‌توان به وساطت میان تهران و واشنگتن در جریان مذاکرات ۲۰۱۵ اشاره کرد که به توافق هسته‌ای منجر شد.

هم‌زمان که سلطان قابوس با بیماری سرطان دست‌وپنجه نرم می‌کند، نهاد پادشاهی عمان به مذاکراتش برای تعیین جانشین احتمالی او سرعت بخشیده است. اگر اعضای پادشاهی عمان نتوانند برای تعیین جانشین با هم به توافق برسند، نوبت به بازکردن نامه سلطان قابوس می‌رسد؛ نامه‌ای که یک نسخه‌اش در کاخ پادشاهی مسقط و نسخه دیگرش در شهر صلاله نگهداری می‌شود.

اما سلطان قابوس برای مردم عمان تنها یک پادشاه یا سیاست‌مدار نیست. مردم عمان او را ناجی و بر اساس فقه اباضی، امام خود می‌دانند. محبوبیت او برای مردم و جایگاهش از نظر اباضیان، مسئولیت و اختیارات گسترده‌ای به سلطان قابوس و هر کس که جانشینش شود، داده است.

این اختیارات در سال ۱۹۹۶ با نگارش قانون اساسی از منظر حقوق هم تأیید شده است. بر اساس ماده پنج قانون اساسی عمان، فرزند قابوس باید جانشین او شود، اما همان‌طور که گفته شد، با تصمیم سلطان قابوس برای مجردماندن، بند دیگری به این قانون اضافه شد که به موجب آن مجلس خاندان سلطنتی تا سه روز پس از فوت یا کناره‌گیری سلطان باید سلطان بعدی را تعیین کند و اگر برای انتخاب فردی به توافق نرسید، مجلس دفاع وارد عمل شده و همان کسی را که قابوس تعیین کرده است، جانشین می‌کند.

این بند از قانون عمان بر اساس زندگی سلطان قابوس نوشته شده است و پس از فوت او هم حذف می‌شود. به موجب همین قانون اساسی، سلطان عمان باید از پسری از خاندان ترکی و از مادری عمانی و مسلمان باشد. ترکی جد بزرگ سلطان قابوس و دومین فرزند سعید، پدربزرگ اوست. به این ترتیب، تعداد کسانی که با چنین ویژگی‌هایی بتوانند جانشین سلطان قابوس باشند، بسیار محدود است.

اگر رشته خاندان سلطنتی را پی بگیریم تا جانشینی برای سلطان قابوس با این ویژگی‌ها پیدا کنیم، به فرزندان عموی او سید طریق بن تیمور السعید، پدرزن سابق سلطان و اولین نخست‌وزیر عمان پیش از کودتای پسر علیه پدر می‌رسیم. طریق سه پسر دارد که هر کدام از آن‌ها گزینه جانشینی سلطان قابوس هستند.

اسعد بزرگ‌ترین پسرعموی سلطان قابوس و برادر تنی همسر سابق اوست. اسعد، نماینده شخصی سلطان بوده و چندین سال فرماندهی بخش‌هایی از ارتش عمان را بر عهده داشته است. او فعالیت‌های اقتصادی گسترده‌ای در عمان و روابط تجاری و دوستانه‌ای با کشور‌های منطقه خلیج‌فارس دارد. بر اساس اسناد ویکی‌لیکس، اسعد جدی‌ترین گزینه جانشینی سلطان قابوس است.

هیثم پیش از ۱۰ سال وزیر فرهنگ و میراث ملی عمان بوده و در بسیاری از مجالس به عنوان نماینده ویژه سلطان قابوس حضور داشته است. او هم مانند برادرش فعالیت‌های اقتصادی گسترده‌ای در عمان دارد، اما روحیه سرکشش احتمالا او را آخرین گزینه برای جانشینی پسرعمویش می‌کند.

شهاب فرمانده بازنشسته نیروی دریایی است و اکنون از مشاوران سلطان و رئیس شورای تحقیقات علمی عمان است. گزارش‌های منتشرشده از خاندان سلطنتی عمان، نشان می‌دهد شهاب جدای از اینکه فردی جاه‌طلب است، در موارد بسیاری با سلطان قابوس اختلاف نظر دارد. به جز فرزندان طریق، دو گزینه دیگر هم وجود دارند که نامشان می‌تواند در فهرست جانشینان سلطان قابوس جای بگیرد. در این حال، فهد بن محمود بن محمد بن ترکی، از پسرعمو‌های دور سلطان به شمار می‌رود.

پدربزرگ سلطان و پدربزرگ پدر فهد با یکدیگر برادر بوده‌اند. در حال حاضر فهد نایب رئیس هیئت وزیران عمان و رئیس ستاد مبارزه با قاچاق عمان است. اما همسر فهد، فرانسوی است و در صورت انتخاب او به عنوان سلطان بعدی، فرزندان او نمی‌توانند جانشین او شوند.

تیمور بن اسعد بن طارق بن تیمور، پسر پسرعموی سلطان، گزینه بعدی فهرست جانشینان است. گفته می‌شود سلطان قابوس علاقه ویژه‌ای به تیمور دارد. تیمور در کنار عمویش در شورای تحقیقات علمی عمان فعالیت می‌کند و دبیر کل این شوراست.

حضور ثابت او در رسانه‌های عمانی، او را برای مردم این کشور محبوب کرده. تیمور هم مانند سلطان قابوس در انگلیس درس خوانده و خاندان سلطنتی روی او حساب ویژه‌ای می‌کنند. به این ترتیب، با علاقه خاندان آل‌بوسعیدی، محبوبیتش نزد مردم و پایین‌بودن سنش نسبت به سایرین، تیمور محتمل‌ترین گزینه برای جانشینی سلطان است؛ نامی که به گمان بسیاری در پاکت‌های سلطان قابوس هم نوشته شده است. /شرق