معضلات چک صیادی؟

۶ ماهی می شود که بانک ها صدور دسته چک های قدیمی را متوقف و صیادی های بنفش رنگ را برای دارندگان چک صادر می کند. بسیاری از افرادی که در کار خود از این ابزار پرداخت استفاده می کردند موظف به استفاده از دسته چک های صیادی شده اند.

به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرمهم، این دسته چک ها به منظور کاهش تعداد چک‌های برگشتی و جلوگیری از کلاهبرداری وارد بازار شدند به گونه ای که قبل از صدور چک تمام حساب های فرد بررسی خواهد شد؛ فرد باید حداقل دو سال حساب بانکی با کارکرد بالا داشته باشد و در صورتی که فردی دارای چک برگشتی باشد تا زمانی که از سوابق خود رفع سوءاثر نکند نمی‌تواند درخواست چک صیاد کند.

براساس اعلام بانک مرکزی، تعداد چک‌های برگشتی در شهریورماه نسبت به ماه مشابه سال گذشته ۱۷/۹ درصد کاهش پیدا کرده است. همانطور که در تصویر زیر ملاحظه می‌کنید مبلغ چک‌های برگشتی نسب به سال گذشته به میزان ۵۳/۵ درصد رشد داشته است و این موضوع خبر از چک کشیدن افراد در مبالغ بالا می‌دهد.

اما موضوع به اینجا ختم نمی شود، برای بررسی شرایط خرید و فروش با این دسته چک سری به فروشندگان و گیرندگان این دسته چک ها زدید

تاثیر نا آگاهی کسبه نسبت به چک های صیادی

یکی از عمده فروش ها که از چک های صیادی استفاده می کند، بیان کرد: با ورود این دسته چک ها فروشمان به نصف رسیده است، زیرا بسیاری از افراد توانایی ثبت این دسته چک ها را ندارند، به همین دلیل برای نقد کردن و دریافت پول از بانک با مشکلات بسیار زیادی مواجه خواهیم بود.

بسیاری از مغازه داران از کلاهبرداری های موجود در این زمینه خبر دادند به گونه ای که زمانی که این چک ها دست به دست می شوند اگر فردی در این بین چک را در سامانه ثبت نکند، فرد آخری که این چک را دریافت می کند نمی تواند به پولش برسد و باید نفر اولی که این چک را صادر کرده است را پیدا کند.

برای پیگیری این مضوعات به سراغ کارشناسان فعال در این زمینه رفتیم که آن ها هم وجود این مشکلات را تایید کردند و راهکارهایی برای حل این مشکلات داشتند.

یوسف کاووسی، کارشناس امور بانکی در گفت‌وگو با خبرنگار بانک و بیمه گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، بیان کرد: چک های صیادی که وارد چرخه تجارت شد به دنبال خود مسائل و مشکلاتی را داشت که بانک مرکزی تلاش کرد از طریق فرهنگ سازی این مسئله را در بین مردم رواج دهد؛ اما تجار و کسبه ای که سال های زیادی را در بازار کار کرده اند با این سیستم نتوانستند ارتباط موثری بگیرند.

ثبت صیادی چک یک معضل شده است!

او ادامه داد: مسئله اصلی مربوط به ثبت چک ها در سامانه است به نحوی که صادرکننده در سامانه مشخص کند که گیرنده چه شخصی است و گیرنده چک هم در زمانی که بخواهد این چک را منتقل کند مجدد باید در سامانه این ثبت را انجام دهد که تجار و کسبه نتوانستند با این موضوع ارتباط برقرار کنند، ثبت صیادی چک یک معضل شده است. چک صیادی و سامانه مربوط به آن در راستای استاندارد های بانکی است،  که قصد دارند مبداء و منشاء تامین مالی را مشخص کنند که این موضوع در راستای مسائل پولشویی است.

کاووسی در آخر افزود: قانون جدید چک مصوب مجلس در دوره قبل بود و بانک مرکزی این قانون را نزدیک به ۲ سال معلق نگه داشت و عملیاتی نکرد بنا به همین دلایل و مشکلات؛ در حال حاضر بخش IT بانک مرکزی در حال بررسی در این زمینه است تا این مشکلات را از بین ببرد.

محمد مسعود یوسفی، مدیر دفتر ارتباط با صنعت وکلا در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با پیشنهاداتی که در این زمینه به بانک مرکزی داده شده است، بیان کرد: باید امکان صدور چک به صورت تضمینی و امانی، بدون تاریخ و بدون غیر قابل انتقال هم در سیستم فراهم شود.

از این مشکلات که بگذریم، تعدادی از کارخانه دارها از قبول کردن این چک ها به دلیل مشمول مالیات شدنشان، ترس و واهمه دارند به همین دلیل از قبول کردن چک های صیادی خودداری می کنند.

اما زمانی که این موضوع را از سازمان امور مالیاتی پیگیری کردیم این موضوع را تکذیب کردند.

چک های صیادی مشمول مالیات نمی شوند

محمود علیزاده، معاون حقوقی سازمان امور مالیاتی بیان کرد: موضوع مالیات مربوط به درآمد و فرآیندی که منجر به آن شود می شود. رویداد مالی یا به صورت درآمد است و یا از طریق فروش دارایی های ثابت یک فرد به دست می آید؛ زمانی که درآمد باشد دو فرض در این زمینه مطرح خواهد شد، یک موضوع در رابطه با درآمد مشمول مالیات است یا درآمد معاف از مالیات. چک هایی که حواله کردنشان پشت نویسی شود و یا در فرمی ثبت شوند دیگر مشمول مالیات نخواهند بود و هیچ هزینه ای برای دریافت کننده و صادر کننده این چک ها وجود نخواهد داشت.

برای پیگیری بیشتر این مشکلات به سراغ مقام های مسئول در زمینه چک صیادی رفتیم و آمارهای دقیق در زمینه چک صیادی را از سمت بانک مرکزی جویا شدیم.

لزوم ثبت چک در سامانه صیاد توسط صادرکننده و گیرنده

آمنه نادعلی زاده، معاون اداره نظام‌های پرداخت و سخنگوی اجرای قانون جدید چک، در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار حوزه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان در رابطه با قانون‌های جدید چک بیان کرد: اصلاح قانون صدور چک در سال ۹۷ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و محتوای این  قانون به سیستمی شدن نقل و انتقالات چک اشاره داشت؛ یعنی در زمانی که چک قرار است بین شخص صادر کننده و گیرنده چک تبادل شود، ثبت این تبادل در سامانه صیاد به صورت الکترونیکی اتفاق بیفتد یعنی عمل قبض و اقباض به صورت سیستمی در سامانه صیاد ثبت شود.

وی ادامه داد: عملا این طرح از ابتدای فروردین ماه سال ۱۴۰۰ با توزیع چک‌های جدید صیادی که رنگ بنفش دارند آغاز شد و این چک‌ها رنگشان متمایز از چک‌های قبلی است و روی این چک‌ها درج شده در زمانی که  این کارسازی می‌خواهد اتفاق بیفتد باید این چک‌ها در سامانه صیاد ثبتش صورت گرفته باشد.

نادعلی زاده بیان کرد: در رابطه با عمل تبادل این چک ها باید گفت زمانی که صادر کننده می خواهد چک بنفش رنگ صیادی را صادر کند، طبق معمول فیزیک چک را تهیه می کند؛ مشخصاتی مانند تاریخ، مبلغ و گیرنده را بر روی چک درج می کند همین اطلاعاتی که بر روی چک درج شده است بایستی در سامانه صیاد هم ثبت و منتقل شود برای ثبت چک می توانند به اپلیکیشن های پرداختی که در این زمینه فعالیت می کنند مراجعه کنند که لیست این اپلیکیشن ها در وب سایت شاپرک لحاظ شده است علاوه بر اپلیکیشن مردم می توانند از طریق اینترنت بانک یا همراه بانک خود استفاده کنند و عملیات ثبت چک را انجام دهند.

معاون اداره نظام‌های پرداخت در این گفت و گو بیان کرد: چک صادر و ثبت آن در سیستم انجام می شود و تحویل گیرنده چک داده می شود اما اینجا فرایند خاتمه پیدا نمی کند یعنی تنها ثبت اولیه در این قسمت انجام شده است و گیرنده چک هم بایستی به سامانه صیاد از همون درگاه های اشاره شده مراجعه کند و عملیات استعلام چک را انجام دهد و از صادر شدن چک به نفع خود اطمینان حاصل کند و اطلاعات فیزیک چک را با اطلاعات سیستمی تطبیق دهد و مراتب تایید با عدم تایید را در سامانه انجام دهد؛ یعنی آن عمل قبض و اقباضی که قبلا به صورت دستی در بین افراد اتفاق افتاد در حال حاضر به سامانه صیاد منتقل شد به نحوی که صادر کننده ثبت چک را انجام داد و گیرنده هم عملیات تایید چک را انجام داد.

او در رابطه با تاثیرات قانون جدید چک بیان کرد: زمانی که در کنار فیزیک چک سامانه هم وجود دارد یعنی اطلاعات تبادلات چک را دارند به سامانه منتقل می شود و می تواند جلوی جعل، کلاهبرداری و یا حوادث غیرمترقبه را بگیرد. به عنوان مثال چند سال پیش حادثه پلاسکو به وجود آمد که در این آتش سوزی تعدادی از چک ها مفقود شد و یا از بین رفت با توجه به این که این اطلاعات در سیستم صیاد وجود دارد یک سری از این مشکلات می تواند کاهش پیدا کند ضمن اینکه نهاد ناظر هم می تواند زنجیره تبادلات چک را ملاحظه کند و این برای جلوگیری از پولشویی بسیار موثر است.

صدور ۹۲ میلیون فقره چک تاکنون

نادعلی زاده ضمن اشاره به اینکه در گذشته عملیات بسیار ساده ای را داشتیم و به صورت دستی چک را مبادله می کردیم اما زمانی که این عملیات به سامانه صیاد منتقل شد با مقاومت هایی مواجه شد؛ زیرا، فرآیند متفاوت تر از گذشته شد، ادامه داد: از ابتدای امسال تا کنون حدود ۳ میلیون دست چک صادر شده که بالغ بر ۹۲ میلیون فقره چک است و از این مقدار ۲۲ درصد آن یعنی ۲۱ میلیون فقره چک به گردش افتاده یعنی ثبت در سامانه صیاد اتفاق افتاده و حدود ۸۵ درصد این چک‌ها تاییدش توسط گیرنده‌ها ثبت شده است. در بعض از روز‌ها بالغ بر ۵ تا ۱۰ هزار فقره ثبت چک را داریم که آمار امیدوار کننده‌ای است.

سخنگوی اجرای قانون جدید چک بیان کرد: این قانون به موجب سختگیری‌هایی که دارد و در زمان اعطای دست چک اهلیت متقاضیان بررسی خواهد شد و درصورت داشتن تمام شرایط دست چک به آن فرد نعلق خواهد گرفت این محدودیت‌ها باعث شده اند که آمار چک برگشتی کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است. مقایسه آمار چک برگشتی امسال با مدت مشابه سال گذشته نشان دهنده نصف شدن تعداد چک برگشتی است. در سال گذشته تا پایان شهریور حدود ۱۱ درصد چک برگشتی وجود داشت که این مقدار به ۶ درصد کاهش پیدا کرده است.

نادعلی زاده در رابطه با زمان جمع آوری چک های قدیمی گفت: دسته چک های قدیمی هم بایستی جمع آوری شوند ولی به دلیل اینکه مراودات مردم به مشکل برنخورد و فرجه زمانی لازم را داشته باشند و بتوانند با این سیستم ها ارتباط برقرار کنند فعلا بانک مرکزی برنامه زمان بندی خود را اعلام نکرده است و دسته چک ها قدیمی می توانند هم زیستی داشته باشند با دسته چک های جدید و در زمان مناسب این دسته چک ها جمع آوری خواهند شد که این طرح خیلی هم بلند مدت نیست.

۵ درصد چک‌ها از طریق شعب به ثبت رسیده اند

او با اشاره به روش های ثبت و استعلام چک های صیادی ادامه داد: ۳۱ بانک و موسسه اعتباری داریم که همه این بانک‌ها اینترنت و همراه بانکشان فعال شده است و تمام درگاه‌های شبکه بانکی مجهز به سامانه صیاد هستند در حال حاضر هم ۵ اپلیکیشن بزرگ کشور که بازار نسبت خوبی دارند سرویس‌های سامانه صیاد را دارند و محدودیت برای اضافه شدن تعداد اپلیکیشن‌ها وجود ندارد و هر اپلیکیشنی که مورد تایید باشد می‌تواند این سرویس دهی را داشته باشد؛ البته به دنبال این هستیم که راه‌های دسترسی را افزایش دهیم و یکی از راه‌ها پیامک است که این روش در مرحله نهایی قرار دارد و خودپرداز‌ها هم تلاش می‌شود که به این سیستم مجهز شوند و شعب هم به صورت حضوری به مردم خدمت رسانی می‌کنند و از ابتدای امسال تاکنون حدود ۵ درصد چک‌ها از طریق شعب به ثبت رسیده اند و بالغ بر ۷۰ درصد چک‌ها از طریق درگاه‌های بانکی ثبت و تاییدش اتفاق افتاده است.

نادعلی زاده در آخر افزود: اخیرا سیستم جدیدی به سامانه صیاد اضافه شده که سیستم استعلامی است و بدون اهراز هویت امکان خدمت رسانی دارد و با استفاده از ۵ قلم اطلاعاتی استعلام انجام می‌شود.

اما موضوع به همین جا ختم نشد و یکی از عالی ترین مقام های اقتصادی کشور در حاشیه نشست خود با جمعی از اقتصادانان در رابطه با قانون های اجرایی نشده در زمینه چک صیادی توضیحاتی داد.

ورود رئیس کل بانک مرکزی در زمینه چک صیادی

علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی ضمن اشاره به اینکه بر اساس تکلیف قانونی، ماه‌ها قبل باید به طور کامل اجرایی می‌شد افزود: در قانون جدید چک ۱۷ تکلیف دیده شده که ۱۱ مورد از آن اجرایی شده و تنها ۶ مورد باقی مانده است. تکالیف باقی مانده قانون چک مانند چک الکترونیک، به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که تامین آن نیازمند زمان و کار بیشتری است.

وی گفت: ۶ مورد باقی مانده از تکالیف جدید قانون چک نیاز به کار فنی بیشتر و سنگین تری دارد که در این باره کارگروهی تشکیل دادیم تا پس از بررسی ها، زمان تکمیل آن را اعلام کنند.

رئیس کل بانک مرکزی در آخر افزود: تا قبل از پایان آبان، به صورت شفاف درباره جزئیات تکالیف اجرا شده و نوع تکالیف باقی مانده و زمان اجرایی شدن آن‌ها اطلاع رسانی خواهم کرد.

قانون چک های صیادی همانند قوانین دیگر بانک مرکزی مانند رمز دوم یک بار مصرف به دلیل نبود زیر ساخت های لازم برای عملیاتی کردن آن ها در ابتدا با مقاومت هایی مواجه هستند که برخی از کارشناسان معتقدند به دلیل ارتباط نداشتن بانک های داخلی با خارج از کشور این کاستی ها در نظام بانکی کشور مشاهده می شوند؛ درصورت برطرف  شدن کاستی های موجود در زمینه چک های صیادی، این طرح می تواند از برگشت خوردن چک جلوگیری کند./ yjc