سراب پیروزی بایدن برای ایران

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که جو بایدن از زمان ورودش به عرصه انتخابات نیز هر چند سخن از بازگشت به برجام به میان آورده است اما از طرفی نیز همواره به این نکته تاکید داشت که بنا نیست این برجام به معنای همان برجامی باشد که پیشتر در دوران اوباما به ثمر نشسته بود. نخستین‌بار ونی بلینکن، مشاور امور خارجی «جو بایدن» دراین‌باره آب پاکی را ریخت و گفت: «بایدن به دنبال بهبود توافق موجود یا انعقاد یک توافق جدید با ایران است. ایران باید به برجام بازگردد. در این صورت بایدن با استفاده از همان توافق قبلی به دنبال توافقی بلندمدت است.‌» اظهاراتی دوپهلو، که فحوای آن این است: «بایدن نیز قرار نیست به برجام پایبند باشد.» یعنی حتی اگر تهران از تمامی پنج گام کاهش تعهدات برجامی‌اش دست بردارد. برجام کنونی و بازگشت به آن تنها راهکاری برای توافق‌ها و مذاکرات بعدی و محدودیت‌های بیشتر برای ایران است. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که عده‌ای خوش‌بینانه بر این باورند که بازگشت بایدن به معنای قطع تحریم‌ها و بازگشت او به برجام است. در واقعیت آنچه بایدن می‌خواهد این است که اگر تهران به پایبندی دقیق به توافق هسته‌ای بازگردد، ایالات‌متحده به‌عنوان نقطه آغازین برای مذاکرات بعدی است که به این توافق بازمی‌گردد. «نقطه آغازین برای مذاکرات بعدی» را باید به‌عنوان کلیدواژه بایدن درنظرگرفت. ایران باید به برجامی برگردد که به احتمال زیاد با تغییراتی در برخی بندها روبه‌رو خواهد شد؛ بندهایی که ممکن است تا بعضی از محدودیت‌های ایران را تا زمان بی‌پایان تمدید کند. بخش دیگر ماجرا اما تلاش جو بایدن بر سر مذاکره درباره مسائل موشک‌های بالستیک و فعالیت‌های تهران در این زمینه است. فعالیت‌هایی که ایران بارها اعلام می‌کرد که بر سر آنها مذاکره نخواهد کرد، موشک را حق خود می‌داند و در هیچ جای برجام نیز این فعالیت‌ها منع نشده است. از همین روست که اکنون بحث بر سر مسائل موشکی از جمله اهدافی است که بایدن به‌صورت جدی آن را دنبال می‌کند. بحث بر سر همان چیزی که زمانی به‌عنوان خط‌قرمزهای ایران از آن یاد می‌شد. به عبارتی، گرچه برجام از آن دموکرات‌هاست، اما حتما تغییراتی در آن صورت خواهد گرفت، ازهمین رو اینکه عده‌ای از جمله ترامپ می‌گویند ایران منتظر آمدن بایدن است به این معنا نیست که روی کار آمدن بایدن به معنای بازگشت به دوران اوباماست چراکه با وجود بایدن هم در هر صورت شاهد مذاکرات جدیدی خواهیم بود.

بایدن به دنبال چیست؟

اما در این میان اظهارات اخیر بایدن مبنی بر دستیابی ایران به بمب هسته‌ای و تکرار اظهارات نتانیاهو از زبان وی می‌تواند دلیلی بر خواب و خیال‌های جدید بایدن برای ایران باشد. اینکه او از همین الان با این بهانه که ایران به بمب هسته‌ای نزدیک شده است، آن هم در شرایطی که هنوز کشورمان در برجام باقی مانده است تدارکات آینده را در صورت ریاست‌جمهوری دیده است.

آنچه بایدن می‌خواهد

محمدعلی بصیری، کارشناس مسائل بین‌الملل دراین‌باره می‌گوید: البته که بخشی از اظهارات بایدن درمورد دستیابی ایران به بمب هسته‌ای برای زیر سوال بردن اقدامات ترامپ در قبال کشورمان است. بایدن می‌خواهد بگوید ترامپ با وجود فشار حداکثری نتوانست ایران را از حرکت به سمت بمب اتمی بازدارد. چراکه ما شاهد این هستیم که ایران اورانیوم مازاد بر تعهدش را تولید کرده و روزبه‌روز این میزان نیز افزایش می‌یابد؛ از این روست که بایدن تلاش دارد تا بگوید اقدامات ترامپ شکست خورده و به زعم خودش دست تهران را به سمت تهیه بمب اتمی باز کرده است. وی ادامه می‌دهد: اما از سوی دیگر این گفته نشان می‌دهد که در نهایت سیاست ترامپ و بایدن هردو اعمال فشار بر کشورمان و القای این است که اهداف ایران دستیابی به بمب اتمی است. به معنای اینکه هر دو نمی‌توانند تهران را به حال خود و روند ‌کنونی برجام بگذارند. بصیری می‌گوید: درحال‌حاضر حرکاتی که ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی انجام داده است، با علم به مذاکراتی فرا برجام در آینده است، تهران تلاش داشته تا با افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده و اقداماتی متفاوت با تعهدات برجام در مذاکرات آینده دست برتر داشته باشد که وقتی مذاکرات خارج از برجام شروع شد از قدرت چانه‌زنی بهره ببرد. وی ادامه می‌دهد: چه ترامپ بیابد چه بایدن ما به شرایط قبل از خروج ترامپ از برجام برنمی‌گردیم، بایدن مذاکره بیشتری می‌خواهد تا حرکت در مسیر متفاوت با برجام را هموار کند. ممکن است به عنوان گام اول به برجام برگردد یا برخی تحریم‌ها را لغو کند اما هدفش ترمیم برجام و مذاکراتی جدید است. این به معنای آن است که بایدن بدون پیش‌شرط هرگز به برجام برنمی‌گردد و سعی می‌کند تا ایران را به تعهدات جدیدی وادارد. بصیری تاکید می‌کند: گفته‌های انتخاباتی بایدن در این دوران نشان می‌دهد که هرچند شاید روش وی نرم‌تر از ترامپ و به دور از هر تنش نظامی است، اما نتیجه‌ای که او می‌خواهد در قبال ایران بگیرد با نتیجه ترامپ یکی است. هدف بایدن نیز ایجاد محدودیت برای ایران است. از سویی بایدن قطعا درباره مسائلی است که به دنبال اخذ تعهداتی جدید از کشورمان می‌گردد. موضوع حقوق بشر هم یکی از مواردی است که بار دیگر بایدن در آینده علیه ایران مطرح خواهد کرد ./آرمان ملی