شروط ایران برای بازگشت آمریکا به برجام
به گزارش بخش بین المللی سایت خبرمهم، شروط ایران برای بازگشتش به تعهدات برجامی. این عنوانی است که می‌توان به اظهارات اخیر مجیدتخت‌روانچی نماینده ایران در سازمان ملل و محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران داد؛ شروطی که به‌دنبال موضع‌گیری جو بایدن نامزد ریاست‌جمهوری آمریکا بیان میشود. بایدن اخیرا در مقاله‌ای بار دیگر به موضوع بازگشت آمریکا به برجام در صورت رئیس‌جمهور شدنش اشاره کرده است؛ البته این را هم بیان کرده در این راستا باید ابتدا ایران از پنج گام کاهش تعهدات هسته‌ای خود دست بردارد؛ نکته‌ای که تهران را بر آن داشته تا نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد و تخت‌روانچی که خود روزگاری از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بود بگوید: در صورت تمایل آمریکا برای بازگشت به برجام، ایران شرایطی برای ازسرگیری کامل تعهدات هسته‌ای خود خواهد داشت. مجید تخت‌روانچی بیان کرد که اولین شرط ایران این است که دولت جدید آمریکا تعهد کند نقض برجام – توافق اتمی ایران و قدرت‌ها – تکرار نخواهد شد و شرط دوم رسیدگی به خساراتی است که ایران از نظر مالی و رنج انسانی به‌خاطر تحریم‌ها متحمل شده است. تخت‌روانچی همچنین گفت اگر آمریکا با محقق کردن این شروط قول بازگشت به اجرای کامل برجام را بدهد ایران هم مجددا آماده اجرای کامل توافق هسته‌ای خواهد بود. از سویی جواد ظریف هم در گفت‌وگویش با خبرگزاری اسپوتنیک گفته است: بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای اولین اقدامی است که آنها باید انجام دهند. برای این بازگشت، آمریکا باید خساراتی را که به ملت ایران وارد کرده و همچنین اقداماتی را که در جهت تضعیف توافق هسته‌ای انجام داده است جبران کند.
چرا تخت‌روانچی چنین گفت؟
اظهارات تخت‌روانچی و ظریف از چند زاویه قابل بررسی است، این اولین‌بار است که ایران علاوه بر بازگشت دوباره آمریکا به برجام اینگونه شرط و شروطی گذاشته در‌حالی‌که پیشتر به نوعی بیان داشته بود هر زمان که آمریکا به برجام بازگردد یا خواسته‌هایش در برجام -حتی بدون بازگشت آمریکا به برجام- محقق شود، ایران نیز پنج گام کاهش تعهدات هسته‌ای خود را لغو خواهد کرد و صحبتی از خسارات، تعهد و… آمریکا به کشورمان نشده بود. در کلام تخت‌روانچی و ظریف مشخص میشود که امروز هم ایران و هم آمریکا هریک می‌خواهند تا دیگری در بازگشت به تعهدات برجام پیشگام شود. اما شروط این دو در حالی مطرح میشود که به نظر می‌آید بخش‌های مهمی از اظهارات بایدن در ارتباط با بازگشت برجام یا به عمد ندید گرفته شده یا اتفاقا بیان این شروط، اظهاراتی در پاسخ به همان بخش‌های به‌ظاهر ندید گرفته‌شده گفته‌های بایدن در ارتباط با بازگشت آمریکا به برجام است، چراکه نماینده در سازمان ملل و وزیر خارجه کشورمان به این نکته اشاره نمی‌کنند که اگر بر فرض آمریکا این دو شرط ایران را نیز قبول کرد و هر دو طرف به برجام بازگشتند، آیا ایران حاضر به مذاکرات مجدد و کامل‌تری در قالب برجام به‌ویژه در زمینه هسته‌ای، موشکی و… با آمریکا خواهد بود؟ مذاکرات کامل‌تری که بارها بایدن از آن سخن رانده است.
نقطه آغازین
بایدن به‌عنوان نامزد دموکرات‌ها هرچند بارها از بازگشت آمریکا به برجام می‌گوید اما بارها نیز بر این نکته تاکید کرده است که برجام آغازی برای مذاکرات دیگر درجهت توافق‌های بیشتر و تحقق مطالبات بالاتری خواهد بود. به این معنا که حتی او به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور در دوران اوباما و توافق هسته‌ای، امروز این توافق را ناکافی دانسته و به دنبال توافق‌هایی جدید به‌عنوان مکمل‌های برجام است. بایدن در آخرین اظهاراتش دراین باره می‌گوید: «اگر تهران به پایبندی دقیق به توافق هسته‌ای بازگردد، ایالات‌متحده به‌عنوان نقطه آغازین برای مذاکرات بعدی به این توافق بازمی‌گردد.» «نقطه آغازین برای مذاکرات بعدی» را باید به‌عنوان کلیدواژه بایدن درنظرگرفت. نقطه آغازینی که تازه قرار است به شرط بازگشت تهران از پنج گام کاهش تعهدات هسته‌ایش کلید بخورد در‌حالی‌که خود بازگشت از پنج گام کاهش تعهدات هسته ایران یعنی کاهش قابل توجه دوباره در ذخایر اورانیوم غنی شده ۴ درصد، کاهش حجم آب سنگین تولیدشده توسط ایران و کاهش درصد غنی‌سازی و توقف آن در سایت غنی‌سازی فردو. پس از همه اینها بایدن به‌دنبال تغییر در داخل برجام است. آن‌طور که او در ادامه مطلب اخیرش پیرامون برجام به این نکته اشاره می‌کند که با همپیمانان خود روی تقویت و تمدید تمهیدات توافق هسته‌ای کار خواهیم کرد. به عبارتی، ایران باید به برجامی بازگردد که به احتمال زیاد با تغییراتی در برخی بندها روبه‌رو خواهد شد. بندهایی که ممکن است تا بعضی از محدودیت‌های ایران را تا زمان بی‌پایان تمدید کند. بخش دیگر ماجرا اما تلاش جو بایدن بر سر مذاکره بر سر مسائل موشک‌های بالستیک و فعالیت‌های تهران دراین زمینه است. فعالیت‌هایی که ایران بارها اعلام می‌کرد که بر سر آنها مذاکره نخواهد کرد، موشک را حق خود می‌داند و در هیچ کجای برجام نیز این فعالیت‌ها منع نشده است. از همین روست که اکنون بحث بر سر مسائل موشکی از جمله اهدافی است که بایدن به‌صورت جدی آن را دنبال می‌کند. بحث بر سر همان چیزی که زمانی به‌عنوان خط‌قرمزهای ایران از آن یاد می‌شد. موشک‌هایی که البته در شرایط فعلی و اوضاع غیرقابل پیش‌بینی منطقه پس از صلح ابراهیم و پیوستن دومینووار کشورهای عربی به دوستی با اسرائیل مذاکره بر سر آنها را با ایران سخت‌تر هم کرده است. با این اوصاف شروط اخیر تخت‌روانچی و ظریف را چگونه می‌توان تعبیر کرد؟ آیا آمریکای بایدن بناست که چنین شروطی را بپذیرد و اگر بپذیرد بعد از آن چه خواهد شد؟ آیا ایران مذاکرات تکمیلی‌تر و فراتر از برجام را خواهد پذیرفت؟ با این اوصاف، آیا ممکن است این شروط از سوی ایران را به عنوان شروط نشدنی و خواست مذاکرات تکمیلی بایدن با ایران را به‌عنوان مذاکرات غیرقابل تحقق تعبیر کنیم و ازهمین رو پایان برجام را چه با بایدن چه بدون آن چشم انتظار باشیم؟
تنها روی کاغذ
مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین‌الملل دراین‌باره می‌گوید: ظریف و تخت‌روانچی می‌دانند بازگشت بایدن به برجام تنها روی کاغذ صورت می‌گیرد. نگاه خوش‌بینانه‌ای که نسبت به پیروزی بایدن در برخی لایه‌ها وجود دارد کمی نگرش دور از واقعیت است. از سوی دیگر، ایران تحت هر شرایطی نمی‌تواند از برجام خارج شود. مجلس یازدهم همواره رئیس‌جمهور را در این ارتباط زیر سوال میبرد. مجلس از سویی از اثرات برجام با نقد سخن می‌گوید و از طرفی نمی‌تواند طرحی جدای از برجام را ارائه دهد. نتیجه این منگنه سیاسی فعلی آنی میشود که اکنون می‌بینیم. بنابراین در صورت پیروزی بایدن هم، بازگشت به برجام تنها روی کاغذ خواهد بود.وی می‌افزاید: بایدن با بازگشت به برجام می‌خواهد مسیر فشار به ایران بیشتر شود. چون آمریکا با بازگشتش می‌تواند اروپا را با خود همراه کند و رقبای شرقی خویش را در مخالفت تضعیف کند. از طرفی دیگر قادر خواهد بود فشارهای بیشتری را بر ایران در چارچوب مباحث و مسائل موشکی، حقوق بشری در دستورکار قرار دهد. او با این روش بر آن است که آنچه را ترامپ ایجاد کرده هوشمندانه‌تر دنبال کند و با توجه به عملیاتی شدن ناتوی عربی در قالب طرح صلح ابراهیم، امنیت اسرائیل را افزایش دهد و با ایجاد ارتباط میان این نقطه همگرایی منطقه‌ای با اروپا، زمینه‌های فشار بیشتر بر ایران را فراهم سازد.مطهرنیا می‌گوید: برای همین ظریف و تخت‌روانچی به دلیل آشنایی با ادبیات نخبگان آمریکا به‌خوبی می‌دانند پیروزی بایدن آنچنان که بعضی آن را بازگشت به برجام ارزیابی می‌کنند خروجی‌ها و پیامدهای تضمیمنی ندارد و قرائن نشان می‌دهد، این پیروزی می‌تواند بازی را سخت‌تر و پیچیده‌تر کند. در عین حال روی کارآمدن ترامپ نیز ایران را در جنگ هیبت و حیثیت به چالش می‌کشد. ازاین رو عده‌ای به دنبال آنند به بهانه روی کارآمدن بایدن مذاکره با آمریکا را در قالب ایجاد ادبیاتی پیروزمندانه دنبال کنند. ازاین‌روست که شاهد اظهارات ظریف و تخت‌روانچی و اعلام این شروط هستیم تا برای مصرف داخلی پیش رود. اما باید نیک بدانیم که تغییر رئیس‌جمهوری در آمریکا به معنای تغییر پارادایم سیاست کلان نیست و حضور بایدن فاقد وجوه مثبتی برای تهران است بلکه تنها در عرصه تاکتیک و تکنیک تغییرات ایجاد میشود و به بهانه این تغییرات نمی‌توان به مذاکره مجدد با آمریکا در قالب گفتمانی حاکم، لباس مشروعیت پوشاند. وی تاکید کرد: البته از سویی فراموش نکنیم شروط امروز ظریف و تخت‌روانچی بیان صریح موضع سیاست خارجه ایران در قبال برجام است. با این تفاوت که نه ظریف و نه تخت‌روانچی و نه رئیس‌جمهور تصمیم‌گیرنده نهایی در عرصه سیاست خارجه نیستند./آرمان ملی
