ماجرای تهاتر نفت و غلات چه بود؟ رونمایی از پیشنهاد سامورایی بعد از ۱۵ ماه

به گزارش بخش بین المللی سایت خبرمهم، بعد از گذشت ۱۵ ماه از سفر شینزو آبه به ایران تازه ابعاد پنهان این سفر مطرح و به تحلیل گذاشته می‌شود. روز گذشته یک خبرگزاری ژاپنی برگی از این تاریخ را ورق زد و از پیشنهادی خبر داد که در راستای توافقات ایران و امریکا بود و تلاشی بود در جهت رفع تیرگی‌های روابط دو طرف. نخست وزیر سامورایی‌ها در جریان سفرش که بعد از ۴۱سال انجام شده بود و اتفاقا حاشیه‌های زیادی داشت پیشنهاد کرده بود تا ایران در قبال نفت صادراتی به امریکا از آنجا غلات مورد نیازش را وارد کند. بحث تهاتر نفت وکالا سابقه قدیمی دارد و برخی از کشورها در زمان سختگیری‌های اقتصادی‌شان به این مرحله رسیدند تا برای تداوم حضورشان در بازار نفت و البته تامین کالاهای اساسی مورد نیاز کشورشان به سمت تهاتر کالا پیش بروند. روالی که در کشور عراق بصورت نفت در برابر غذا شاهد آن بودیم .

درماه‌های گذشته برخی کشورها که تلاش داشتند تا میانجی روابط ایران و امریکا باشند سعی کردند تا نقش واسطه‌ای را بر اساس طرح برد-برد دو طرف مطرح کنند.   و این پیشنهاد هم ظاهرا در همین راستا شکل گرفته بود و مورد حمایت خاص دولت ژاپن است. برخی منابع دولتی ژاپن اعلام کردند که دولت «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن سال گذشته در راستای کاهش تنش‌ها میان ایران و امریکا، به صورت مخفیانه پیشنهاد مبادله نفت خام ایران با غلات امریکا از طریق ژاپن را مطرح کرده بود. دو منبع دولتی به خبرگزاری ژاپنی کیودو گفتند که این پیشنهاد به صورت رسمی در ژوئن ۲۰۱۹ و زمانی که آبه شینزو به صورت رسمی و برای نخستین‌بار به عنوان نخست وزیر ژاپن طی ۴۱ سال گذشته به ایران سفر کرده بود، مطرح شد. در دیدار روز ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) آبه شینزو با «حسن روحانی» رییس‌جمهور ایران به صورت رسمی توافق مبادله که چند میلیارد دلار ارزش داشته مطرح شد و به صورت اولیه با پاسخ مثبتی از سوی تهران و واشنگتن مواجه شده است. این طرح در واقع دور زدن تحریم‌های امریکا علیه ایران بوسیله مبادله ذرت و سویای تولید شده در امریکا و با نفت ایران از طریق ژاپن و انتقال آن پس از دریافت موافقت از سوی امریکا بوده است. اما این تلاش دیپلماتیک که به صورت اولیه با هدف تشویق ایران برای موافقت با مذاکره با ایران بوده در نهایت با موفقیت همراه نبود، چون ژاپن نتوانست بر اصرار ایران در این باره فائق‌اید که پیش از هرگونه مذاکره، امریکا باید تحریم‌ها را لغو کند.

در کنار عدم اعتماد عمیق ایران به امریکا، سیاست متناقض دولت دونالد ترامپ نیز به عنوان عاملی در شکست تلاش میانجی‌گرانه ژاپن به شمار آمده است.در زمانی که این پیشنهاد مطرح شده، واشنگتن در میانه جنگ تجاری با پکن بوده و به دنبال خریدارانی برای غلات خود به خصوص ذرت و سویا بوده این در حالی بود که ایران نیز به دلیل تحریم‌های خرد‌کننده نیازمند صادرات نفت بوده تا بتواند ذخایر غلات در حال کاهش خود را تامین کند.پیشنهاد آبه شینزو پیشتر با گفت‌وگو‌های محرمانه میان ایران و ژاپن همراه بوده و در همان ماه نیز تهران از توکیو درخواست کرده تا دارو و ماشین آلات نیز به این بسته پیشنهادی اضافه شود.با وجود علاقه ایران برای از سرگرفتن صادرات نفت خام، ایران درباره پذیرش پیشنهاد ژاپن توسط امریکا تردید داشت و بر تعهد امریکا در این زمینه اصرار کرد.پیشنهادی که نشان داد ژاپن قادر نیست فاصله‌های موجود میان تهران و واشنگتن را کاهش دهد.یک منبع دولتی ژاپن به کیودو گفت اگر چه پیشنهاد ژاپن در نهایت با شکست همراه شد، اما پیشنهادات کشور‌های دوست به صورت جدی مد نظر قرار می‌گیرد.

در سپتامبر سال گذشته نیز فرانسه تلاش کرد طی طرحی به میانجی‌گری پرداخته و خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای ایران در نظر بگیرد.این منبع دولتی گفت که پیشنهاد ژاپن با مطالعه و فرمول‌بندی بهتری نسبت به پیشنهاد فرانسه بوده است.در اواخر سال ۲۰۱۹، تحرکاتی برای تشویق ایران برای در نظر گرفتن هر دو پیشنهاد ژاپن و فرانسه برای افزایش شانس یک توافق وجود داشته است.این منبع دولتی گفت: «هر دو پیشنهاد به دلیل عدم همکاری امریکا، با وجود چراغ سبز اولیه واشنگتن با شکست همراه شد.»البته عدم انجام این تهاتر به معنای مخالفت ابران برای انجام تهاتر نیست اتفاقا پیش از این ایران برای تامین کالاهای اساسی مورد نیاز داخل طرح تهاتر با برخی کشورها همچون روسیه را در دستور خودقرار داده بود و حتی با تشدید شرایط اقتصادی بعد از کرونا دولت از تهاتر کالا‌های اساسی با نفت حمایت می‌کند.

اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور تیرماه و زمانی که از برنامه دولت برای تهاتر خبر داد این طرح را در قالب ضرورت صادرات و واردات بدون نیاز به مبادلات بانکی خواند و گفت: تهاتر کالا‌های اساسی با نفت برای کشور جزو ضروری‌ترین نیاز‌ها است و دولت با قاطعیت از این برنامه حمایت خواهد کرد.پیش از این و از سال ۲۰۱۴ بحث تهاتر نفت و کالای کشاورزی با روسیه مطرح و بحث‌هایی در خصوص اجرایی شدن آن طرح شده است. آلکسی یولیوکایف؛ وزیر اقتصاد اعلام کرده بود که مسکو قصد دارد قراردادی را برای آغاز تحویل غلات و تولیدات صنعتی در مقابل دریافت نفت، با ایران منعقد کند.وی ابراز امیدواری کرد که این قرارداد در آینده نزدیک منعقد شود.به همین منظور در یازدهمین نشست کمیسیون دایمی همکاری‌های تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه که شهریورماه امسال در تهران برگزار شد، یک تفاهمنامه اقتصادی بین دو کشور با هدف توسعه روابط امضا شد.اما تلاش‌های ۱۵ ماه پیش شینزو آبه به نتیجه نرسید و بدون موافقت دو طرف نخست‌وزیر ژاپن راهی توکیو  شد./تعادل