به گزارش بخش ورزشی سایت خبرمهم، در کنار این‌ها چیز دیگری که فوتبال را جذاب می‌کند قوانینی است که مدام تغییر می‌کند تا فوتبال در سکون یخ نزند. قوانینی که گاهی مثل «گل طلایی» با کلی سروصدا می‌آیند و بعد از مدتی هم می‌روند یا مثل آفساید بخش جدایی ناپذیری از فوتبال می‌شوند و تاکتیک تیم‌ها متناسب با مهارتشان در اجرای آفساید طراحی میشود. گاهی قوانین فوتبال حرص ما را در می‌آورند، گاهی به تیم بهتر زمین کمک می‌کنند نتیجه بگیرد و گاهی هم خود قانون خوب است اما شکل اجرایش خراب از کار در می‌آید. روزگاری برای تکل‌های خشن در نهایت یک کارت زرد در نظر گرفته می‌شد و تا پای کسی قطع نمی‌شد داور از کارت قرمز استفاده نمی‌کرد اما حالا گذاشتن استوک روی مچ پای حریف اخراج مستقیم دارد.
روزگاری خطا از پشت در هر تک به تکی اخراج داشت، حالا جهت توپ، سرعت توپ، جاگیری دروازه‌بان و کلی آیتم دیگر وجود دارد که باعث میشود یک مدافع موقعیت صددرصد گل را از حریف بگیرد اما تفسیر داور از قانون این باشد که یک کارت زرد برای مدافع کافی است. همین چیزها فوتبال را پرهیجان کرده. یکی از قوانین جدیدی که در نوع خودش می‌تواند انقلابی در فوتبال و به‌ویژه ۱۵ دقیقه پایانی آن باشد بحث تغییر تعداد مجاز تعویض از ۳ به ۵ تعویض است. البته همچنان هیچ تیمی نمی‌تواند سه تعویض همزمان با هم داشته باشد. این قانون می‌تواند فوتبال را در افق تازه‌ای قرار دهد، شاید جذاب‌تر شاید هم دفاعی‌تر و با مکث طولانی در دقایق پایانی به‌خاطر بیشتر شدن تعویض‌ها. در این پرونده سراغ قوانین جالب و مهم فوتبال از جمله همین قانون جدید رفتیم و در کنارش از قوانین پیشنهادی هواداران برای جذاب‌تر شدن فوتبال گفتیم. با ما باشید.
۵ تعویض فوتبال را جذاب می‌کند یا کسل کننده؟
در بحبوحه روزهایی که کرونا دنیا را در قرنطینه برده و همه خبرها حول این ویروس منحوس است؛ فیفا قانون ۵ تعویض را حداقل تا جام جهانی ۲۰۲۲ قطر تصویب کرد. خب این قانون به‌ویژه برای بازگشایی لیگ‌های فوتبالی و در شرایطی که تیم‌ها به لحاظ تاکتیکی و به‌ویژه بدنی آماده نیستند می‌تواند قانون راهگشایی باشد، اما در کل چنین قانونی برای شرایط عادی مخالفان زیادی خواهد داشت. تیم‌ها، به‌ویژه سرمربی‌ها از این قانون استقبال خواهند کرد؛ بازیکنان نیمکت نشین فرصت بیشتری برای عرض اندام دارند؛ حتی بازی‌ها در وقت اضافه که بازیکنان خسته هستند با طراوت‌تر میشود، اما در برابر این محاسن، نواقص این قانون هم کم نیست. فکر کنید یک تیم از دقیقه ۸۵ شروع کند به تعویض و تا دقیقه ۹۰ ۵بار ریتم بازی را بخواباند. تعویض‌هایی که همگی با نیت وقت‌کشی و گرفتن ضرباهنگ تیم مقابل هستند. از طرفی بازی‌های دوستانه زیادی را به یاد داریم که بین دو تیم بزرگ برگزار شده اما تعداد زیاد تعویض‌ها مانع از اجرای کیفیت واقعی تیم‌ها و بازیکنان شده است. ۱۰ تعویض در یک بازی، یعنی این که فوق ستاره را به‌محض مصدومیت می‌توان کشید بیرون تا برای بازی‌های بعدی سالم بماند. یعنی آرایش و ترکیب تاکتیکی یک تیم می‌تواند دستخوش بی‌نظمی زیاد شود. تعویض همان‌قدر که می‌تواند گره یک بازی را باز کند می‌تواند باعث هرج و مرج و در مواردی فوتبال دفاعی شود. یک تیم که جلو باشد با تعویض‌هایش، غیر از وقت‌کشی می‌تواند فوتبال دفاعی هم ارائه کند. شاید این قانون بیشتر از هر جای دیگری در فوتبال نتیجه‌گرای ما که با دوران کی‌روش در فاز ملی و باشگاهی به سمت بازی دفاعی و گاهی ضدفوتبال رو آورد باعث نگرانی شود. هر چه هست این قانون برای مدتی مهمان دنیای فوتبال است و تا در مستطیل سبز آثارش را نبینیم نمی‌توانیم درباره‌اش اظهار نظر قطعی داشته باشیم.
قوانینی که دنیای فوتبال را زیر و رو کردند
فوتبال با قوانینش جذاب شده، این‌که گاهی یک گل جالب به‌خاطر چند سانتی‌متر جلوتر بودن مهاجم مردود میشود، گاهی هم توپ در آستانه دروازه به‌شدت به دست مدافع می‌خورد و گل نمی‌شود اما داور معتقد است مدافع در این فاصله کم امکان و فرصت جمع کردن دست را نداشته، حتی تا وضع قانون جدید، اگر بازیکن تیمی بعد از سه تعویض مصدوم می‌شد چون امکان تعویض نبود باید با یارکمتر بازی می‌کرد و کلی موارد مشابه دیگر که به هیجان فوتبال کمک می‌کرد. در این مطلب به‌بهانه وضع قانون جدید درباره ۵ تعویض به قوانین جالب فوتبال در چند دهه اخیر پرداختیم.
گل‌طلایی و نقره‌ای
هرچند هنوز قانون گل نقره‌ای در اساسنامه برخی فدراسیون‌ها هست اما دوره گل طلایی و نقره‌ای عملاً به سر آمده. اواسط دهه ۹۰ میلادی بود که قانون گل طلایی برای این‌که بازیکنان خسته و مصدوم نشوند اعمال شد و با همین قانون آلمان قهرمان یورو ۹۶ شد. طبق این قانون هر تیم در وقت اضافه گلی می‌زد بازی تمام می‌شد و برنده بود. بعدها قانون به گل نقره‌ای تغییر پیدا کرد یعنی اگر تیمی گل می‌زد تا پایان آن نیمه وقت اضافه فرصت برای جبران بود. خب عملاً حالا این دو قانون جایی در فوتبال ندارند. قوانینی که باعث می‌شد هیچ تیمی در وقت اضافه ریسک بازی تهاجمی را نداشته باشد و گل نخوردن را اولویت قرار بدهد.
اوت دستی!
در مقطعی خیلی‌ها معتقد بودند ارسال اوت کنار با پا می‌تواند باعث جذابیت فوتبال و رد و بدل شدن گل بیشتری شود. در یک دوره از مسابقات جام‌جهانی نوجوانان هم به صورت آزمایشی این قانون انجام شد اما نتیجه چیزی که فیفا دنبالش بود نشد و قانون همگانی نشد. هرچند هنوز هم خیلی‌ها معتقدند ارسال با پا جذاب تر و به ذات فوتبال نزدیک تر است. حساب کنید تیم‌ها برای هر ارسال از کنار به‌اندازه یک کرنر بتوانند موقعیت ایجاد کنند. جالب نیست؟
وی ای آر
جدیدترین قانون مهم فیفا که جام‌جهانی ۲۰۱۸ را حسابی تحت الشعاع قرار داد و جالب این‌که حتی با این قانون هم در خود فینال جام شاهد اشتباهات داوری به ضرر کرواسی بودیم. وی ای آر توانست تا حد زیادی به مسابقات بین المللی عدالت در داوری را برگرداند. اما هنوز در لیگ همه کشورها قابل اجرایی شدن نیست و برای همین در مسابقات باشگاهی قاره‌ای مثل لیگ قهرمانان آسیا هم اجرا نمی‌شود البته این قانون جالب هم مخالفانی به ویژه در شکل اجرا دارد. بازی پرتغال و ایران در جام جهانی مصداق مخالفت با شکل اجرای این قانون است. بله، یک پای تیم‌ملی کشورمان در میان است و خبر نداریم. آن بازی با اعتراض مکرر دو تیم به ویژه نیمکت ایران همراه بود و به دفعات بازی برای تماشای وی ای آر قطع شد. گری لینه‌کر ستاره و کاپیتان سابق تیم ملی انگلستان که حالا کارشناس فوتبال است بعد بازی در یک میزگرد شکل اجرای این قانون را مورد انتقاد زیادی قرار داد.کارشناسان آن برنامه معتقد بودند برای هر اتفاق ساده‌ای نیمکت تیم ملی ایران و به‌طور مشخص کارلوس کی‌روش تقاضای وی ای آر داشتند. بازی ریتم نداشت. از همه بدتر لحظه‌ای بود که داور برای تماشای صحنه مشکوک به پنالتی در محوطه جریمه پرتغال به اتاقک وی ای آر رفت و در کمال تعجب کی‌روش هم همراه او رفت و با جوسازی زیاد او را تحت تاثیر قرار داد. مکث زیاد در بازی، اعتراض تیم‌ها، تحت تاثیر قرار گرفتن داور و امکان برگرداندن تصمیم بنا به جو ورزشگاه و میزان اعتراض‌ها از جمله انتقادهایی است که به شکل اجرای وی ای آر میشود.
قانون «بوسمن»
به نظر نمی‌رسد هیچ‌کدام از بزرگان دنیای فوتبال به اندازه یک بازیکن میان‌سال بلژیکی این ورزش را تغییر داده باشند. «ژان مارک بوسمن» نه مهارت فوق‌العاده‌ای داشت، نه گل بی‌نظیری زد و نه تیمی را به افتخاری رساند! او فقط توانست ۲۰ بار برای تیم جوانان بلژیک بازی بکند و در ۱۸ سالگی وارد ترکیب اصلی یکی از بهترین باشگاه‌های این کشور شود. در این بین، ۲۵ سال پیش یوفا به نفع بوسمن رای داد، تا لیگ‌های فوتبال سطح اول این قاره پر از افرادی با ملیت‌های متفاوت شود و یک واژه هم به لغت‌نامه ورزش جهان اضافه شود: قانون بوسمن. از آن به بعد باشگاه‌ها توانستند بدون محدودیت از بازیکنان دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا استفاده کنند، اما بوسمن که بود و چه کرد؟ ژان مارک بوسمن فوتبالیست بلژیکی بود که در سال ۱۹۶۴ متولد شد. او در سال ۱۹۹۰ در شرایط خوبی قرار نداشت. دو سال از حضورش در استاندارد لیژ، تیم کوچک بلژیک می‌گذشت و باشگاه برای تمدید قراردادش پیشنهاد کرد دستمزد کمتری بگیرد. با این حال بوسمن ترجیح داد در یک تیم فرانسوی حاضر در دسته دو به نام دونکرک بازی کند اما لیژ با توجه به قانونی که وجود داشت می‌خواست برای این انتقال ۱۲ میلیون یورو در خواست کند. یعنی چهار برابر رقمی که استاندارد برای امضای قرارداد با بوسمن پرداخت کرد. به همین دلیل بازیکن بلژیکی از وکیلی بهره برد که در حقوق اجتماعی تخصص داشت و آن‌ها شکایت خود را به یوفا ارائه دادند. بر اساس بند ۴۸ قانون تصویب شده در رم در سال ۱۹۵۷ بازیکنی که متعلق به یک باشگاه بود پس از پایان قراردادش نمی‌توانست بدون اجازه تیمش با باشگاه دیگری قرارداد امضا کند. تلاش‌های بوسمن نتیجه داد و این قانون در سال ۱۹۹۵ عوض شد. با تصویب قانون جدید بازیکنان اجازه پیدا کردند که پس از پایان قراردادشان، بدون پرداخت حق انتقال به باشگاه دیگری بپیوندند. همچنین قانونی به نفع باشگاه‌ها وضع شد. تیم‌ها توانستند بدون محدودیت از دیگر بازیکنان اتحادیه اروپا استفاده کنند. با وجود اعتراض‌های زیاد در روزهای نخست، این تصمیم هیچ فاجعه‌ای به بار نیاورد و در عوض فوتبال از قبل دلپذیرتر شد و فصل نقل و انتقالات نیز جذاب‌تر شد.
دردسرهای تشخیص هند
یکی از مواردی که همواره در فوتبال بر سر آن بحث بوده برخورد توپ به دست بازیکنان است. در گذشته این‌طور بود که در صورتی که توپ به دست بازیکن مهاجم برخورد کند و تغییر مسیر بدهد، آن خطای هند است و در دیگر موارد خطا تشخیص داده نمی‌شود اما با قوانین جدید که سال گذشته میلادی توسط کمیته داوران فدراسیون جهانی فوتبال تصویب شد، هر برخورد توپ با دست خطای هند تلقی میشود. بر این اساس اگر در محوطه جریمه توپ در هر شرایطی به دست بازیکن مهاجم برخورد کند، خطا است و اگر گل به وسیله دست یا بازو حتی به صورت اتفاقی و تصادفی زده شود، مردود است. این قوانین البته شامل مدافعان نمی‌شود و اگر در محوطه جریمه توپ به دست مدافع برخورد کرد بنا به ملاحظات پنالتی اعلام میشود که همین مسئله، همیشه باعث اعتراض مربیان و تماشاگران روی سکوها میشود.
تصویب قانون ضربات پنالتی
انجام بازی‌های تکراری یا حتی پرتاب سکه از جمله روش‌های متداول انتخاب برنده در هنگام تساوی بازی‌ها بود اما در یورو ۷۶ بود که چک و اسلواکی با کمک این قانون جدید موفق به شکست آلمان در فینال رقابت‌ها شد. در جام‌جهانی ۱۹۷۸ قانون ضربات پنالتی توسط فیفا تایید شد اما برای اولین بار در ۱۹۸۲ بود که آلمان با کمک این قانون به حذف فرانسه از رقابت‌های جام‌جهانی موفق شد. پس از آن دوره تا به حال ۲۲ مسابقه در جام‌جهانی به ضربات پنالتی کشیده که ۲ بار آن نیز در فینال رقابت‌ها بوده است. در سال‌های ۱۹۹۴ و ۲۰۰۶ تیم‌های برزیل و ایتالیا با کمک این قانون موفق به قهرمانی در جهان شدند.
تکنولوژی خط دروازه
سال ۲۰۱۱ و دقیقا یک سال بعد از بارزترین اشتباه یک داور در تشخیص رد شدن توپ از خط دروازه بود که فیفا با استفاده از تکنولوژی تشخیص عبور توپ از خط دروازه موافقت کرد. بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم که داوران در برخی صحنه‌ها که توپ از خط دروازه رد شده، به اشتباه گل را نپذیرفته و بعضا سرنوشت جامی را تغییر داده‌اند. شاید بارزترین و به یادماندنی‌ترین مثال از چنین شرایطی چهره بهت‌زده فرانکی لمپارد، هافبک جنگنده انگلیس باشد که در دور حذفی جام‌جهانی ۲۰۱۰ با شوتی سرکش دروازه مانوئل نویر را باز کرد اما داور به اشتباه گل مسلم انگلیس را نپذیرفت. سال ۲۰۱۱، فیفا از آغاز استفاده از تکنولوژی خط دروازه در دیدار آغازین جام‌جهانی باشگاه‌ها بین هیروشیمای ژاپن و آکلندسیتی استرالیا خبر داد و امروزه در لیگ‌های معتبر اروپایی و جام‌های جهانی از آن استفاده میشود.
محرومیت با ۲ کارت زرد
تا اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی، قانون این‌طور بود که گرفتن ۲ کارت زرد در بازی‌های جداگانه باعث محرومیت یک جلسه‌ای بازیکن می شد اما به مرور زمان، این قانون تغییر یافت و هر کشوری برای لیگ داخلی خودش، یک قانون متفاوت تصویب کرد اما محرومیت با ۲ کارت زرد، کاملا منقضی شد. به طور مثال، طبق جدیدترین دستورالعمل سازمان لیگ در کشور ما، اولین محرومیت بازیکنان با دریافت ۴ کارت زرد و محرومیت‌های بعدی با ۳ کارت زرد اعمال میشود. جالب است بدانید که تا سال ۹۵، هر بازیکنی که با دریافت ۳ کارت زرد محروم می شد، در نوبت بعدی با دریافت ۲ کارت زرد قادر به همراهی تیمش نبود. در لالیگا همانند بوندسلیگا و لیگ جزیره هر بازیکنی بعد از دریافت پنج کارت زرد، از حضور در یک دیدار محروم می شود با این تفاوت که در اسپانیا کارت‌های دریافتی در لالیگا برای رقابت‌های جام حذفی نیز لحاظ میشود و برعکس. در رقابت‌های سری آ ایتالیا، هر بازیکنی بعد از دریافت چهارمین کارت زرد از حضور در دیدار بعدی محروم خواهد شد و محرومیت‌های بعدی از حضور در یک دیدار، بعد از دریافت کارت زردهای هشتم، یازدهم و پانزدهم در نظر گرفته خواهد شد.
جناب فیفا، فکری به حال ما کن
خیلی از هواداران فوتبال با یک سری از قوانین فوتبال حال نمی‌کنند و دوست دارند فیفا عنایتی هم به آن‌ها داشته باشد. چند مورد را خیلی سریع با هم بررسی می‌کنیم: پنالتی جفاست/ همیشه بحث این بوده که پنالتی خیلی شانسی است؛ برای همین تعیین نتیجه بازی با پنالتی جفاست. همین پنالتی شانسی حتی در فینال جام جهانی ۱۹۹۰ و ۲۰۰۶ تکلیف قهرمان را هم مشخص کرده است. در مقابل فیفا معتقد است برای حفظ سلامت بازیکنان امکان اضافه کردن دقایقی به وقت اضافه نیست. آفساید چی بود آخه؟/ فلسفه قانون آفساید برای این است که یک تیم ضدحمله‌های عجیب و غریبی نزند و به‌راحتی از تیمی که در فاز حمله است بِبَرد. منتهی الان قانون آفساید تبدیل به تاکتیکی شده که در مواردی حق تیم‌های هجومی را می‌خورد. تیم‌ها دفاعی بازی می‌کنند و ۴ دفاع خطی روی خط آفساید با هماهنگی، مهاجم حریف را در تله می‌گذارند و موقعیت‌های جذاب فقط برای این‌که مهاجم یک بدن جلوتر است با پرچم کمک داور از بین می‌رود. البته بیشترین اشتباهات داوری در همین اعلام آفساید رخ می‌دهد طوری‌که حتی با چند دوربین هم برخی صحنه‌ها را نمی‌شود تشخیص داد. با این اوصاف چرا باید سر این قانون حرص بخوریم؟ ۵ خطا یک کارت/ خیلی از بازیکنان هستند که با هوش بازی می‌کنند. خطاهای شدید ندارند اما مدام خطا می‌کنند. قانونی در فوتبال هست که می‌گوید نقض مکرر قانون اخطار دارد ،اما این نقض مکرر به‌لحاظ کمی تعریف نشده. طرفداران فوتبال معتقدند اگر مثلاً برای هر سه یا ۵ خطای ساده یک کارت زرد حتمی باشد بازیکنان با خطاهای مکرر سرعت بازی و جذابیتش را فدای نتیجه نمی‌کنند.
