کرونا و کودکانِ خانه‌نشین

به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم،  یک ماهی می‌شود که کودکان به دلیل شیوع ویروس کرونا خانه‌نشین شده‌اند و از مدرسه، مهد، باشگاه ورزشی، بازی گروهی و … خبری نیست. خودشان را با کارتون و فیلم مشغول می‌کنند. کمی بازی‌های تبلت و گوشی را زیر و رو می‌کنند. حوصله‌شان که سر برود، بهانه می‌گیرند. دل‌شان برای پارک و دوستان‌شان تنگ شده است. مدیریت شرایط جدید برای پدر و مادرها هم سخت شده است. برای همین در این روزها این جمله‌ها را زیاد از آن‌ها می‌شنویم که «بچه‌ها در خانه دق کردند»، «بس که در خانه ماندند، مخ ما را می‌خورند»، «دیگر از دست این بچه‌ها کلافه شده‌ایم» و … .

به گفته امین حسینی، مربی نمایش خلاق و قصه‌گویی که تجربه ۱۵ ساله در بازی و ارتباط با کودکان دارد، در شرایط حاضر که کرونا باعث شده خانواده‌ها در خانه بمانند، پدر و مادرها وقت بیشتری را با فرزندان خود سپری می‌کنند. برای همین گاهی چالش بین آن‌ها بیشتر می‌شود، چون پیش‌تر فرزندان نصف روز را در مهد، مدرسه یا کلاس‌های آموزشی سپری می‌کردند، اما حالا به دلیل تعطیلی این مراکز، کودکان و نوجوانان همه  زمان‌ خود را در خانه می‌گذرانند.

او اظهار می‌کند: در این میان نکته حائز اهمیت که در شرایط عادی هم وجود دارد، «محدودیت فضای خانه‌ها» برای بازی و تحرک کودکان است. به هر حال در گذشته که امکان زندگی در خانه‌های ویلایی بیشتر بود، کودکان ساعت‌هایی را در حیاط خانه، به دور از چشم پدر و مادرها مشغول بازی، کنجکاوی و تجربه و آزمایش کردن بودند و مجموع ساعت‌هایی که پدر و مادر با فرزندان‌شان ارتباط مستقیم داشتند، کمتر بود. در این شرایط کودک به راحتی می‌توانست فعالیت‌های مورد علاقه خود از جمله دویدن، پریدن و … را انجام دهد و به اصطلاح «کودکی» بکند.

نگرانی‌هایی که تحرک کودکان را می‌گیرد

حسینی می‌گوید: در شرایط موجود در بهترین حالت، خانواده‌ها در آپارتمان‌های ۵۰ تا ۱۰۰ متری زندگی می‌کنند که فضای مفید چنین خانه‌هایی برای کودکان بین پنج تا ۱۰ متر است. فضای مفید به این معنا که کودک بتواند بدون این‌که چیزی دست و پاگیرش شود، بازی کند، بِدَوَد، بپرد و آزادانه حرکت کند. متأسفانه بیشتر کودکان در چنین فضای محدودی قرار دارند و فضای مناسبی برای بازی و تجربه مستقل به دور از کنترل‌ و نظارت‌ والدین ندارند. برای همین معمولاً والدین به کودک «بکن نکن» می‌گویند. ضمن این‌که پدر و مادرها در جریان بازی و بالا پایین پریدن کودکان، معمولاً نگران شکستن وسایل یا کثیف و نامرتب شدن خانه هستند و فرصت تحرک آزادانه را از کودک می‌گیرند.

او با تشبیه کودک به پرنده‌ای که به دنبال آزادی پرواز است، می‌افزاید: کودک مثل یک عقابِ تیزپرواز است که آن را در قفس انداخته باشید. به این پرنده دربندِ قفس، آب و غذا می‌دهید و همه امکانات اولیه برای زنده ماندن او را تهیه می‌کنید، اما می‌بینید همچنان افسرده و کرخت است. بسیاری از کودکان  از این جهت که فضای کافی برای تحرک و بازی ندارند، به پرنده در قفس شباهت دارند.

استرس کرونا را به کودکان منتقل نکنید

در شرایط کنونی کشور که خطر گسترش ویروس کرونا باعث تعطیلی مدرسه‌ها و مانع ترک خانه شده است، مسلماً محدودیت‌های بیشتری از جهت فضای بازی و تحرک برای کودکان ایجاد شده است؛ امین حسینی، مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در این‌باره به ایسنا می‌گوید: در وضعیت جدید که کرونا هر نوع رفت و آمدی را با محدودیت مواجه کرده است، بدون اغراق می‌توانم بگویم کودکان احساس می‌کنند وارد زندان انفرادی شده‌اند. ضمن این‌که در شرایط استرس‌زای کنونی، برخی والدین این اضطراب را به فرزندان خود منتقل می‌کنند.

این مربی بازی‌های خلاق با تأکید بر شناخت علاقه و روحیات کودکان، تصریح می‌کند: بهتر است خودمان را به عنوان پدر و مادر جای کودک بگذاریم، ساختار وجودی کودک را بشناسیم تا بتوانیم نیاز او را بسنجیم. دقت داشته باشیم مقدمه شناخت کودکان این است که پدر و مادرها بتوانند توانایی‌ها، استعدادها و ضعف‌های خود را بشناسند. از این طریق والدین می‌توانند رفتارهای نامناسب خود را به تدریج رفع و در ادامه به شناخت روحیه و علاقه‌مندی‌های کودک خود دست یازند و در نهایت آن‌ها را در مسیر درست هدایت کنند. این روزهای تعطیل و قرنطینه ناشی از کرونا، شاید فرصت مناسبی باشد تا پدر و مادرهای آگاه بتوانند رفتارهای خود را در مواجهه با فرزندان بهبود ببخشند.

اشتیاق و اختیار؛ شرط بازی کودکان

حسینی که تجربه آموزش تئاتر کودکان را هم دارد، در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی به منظور تقویت روابط صمیمی بین والدین و فرزندان چه پیشنهادی دارد، می‌گوید: بهترین کار این است که از کودکان بپرسیم آن‌ها دوست دارند چه کاری انجام دهند. ضمن این‌که شرط اصلی بازی با کودکان این است که آن‌ها اختیاری و با اشتیاق بازی را انجام دهند نه با اجبار و خواست والدین. البته معمولا کودکان و نوجوانان خودشان ایده‌ و پیشنهادی برای بازی دارند. در غیر این صورت، بهتر است پدر و مادرها از کودک سوال کنند که دوست دارد چه بازی‌ای انجام دهد؛ دوست دارد بازی نشستنی باشد یا ایستادنی.

او با بیان این‌که کودکان خود بازی تولید می‌کنند، ادامه می‌دهد: اگر کودک را در خانه تنها بگذارید، مسلما او منفعل نمی‌نشیند یا منتظر نمی‌ماند که بزرگ‌ترها با او بازی کنند، بلکه خودش شروع به بازی و تجربه می‌کند، چون همه کودکان، حتی آن‌هایی که ضعف رفتاری دارند، توانایی تولید بازی دارند. برای همین راحت‌ترین کار این است که از خود آن‌ها سوال شود که دوست دارند چه بازی‌ای انجام دهند.

بازی‌های گروهی و غیررقابتی در روزهای کرونایی

این مربی بازی‌های خلاق با تأکید بر این‌که بازی بین بزرگسالان و کودکان بهتر است به شکل گروهی و غیررقابتی باشد، می‌گوید: اگر قرار است والدین بازی‌ای پیشنهاد کنند، بهترین کار این است که پدر و مادرها به دوران کودکی خود برگردند و بازی‌هایی را که خود در کودکی دوست داشتند، به فرزندشان پیشنهاد کنند؛ بازی‌هایی مثل اسم فامیل، نقطه و خط، دوز و … از جمله این‌هاست.

حسینی همچنین تاکید می‌کند: در بیشتر مواقع بهترین کمک به کودکان این است که آن‌ها را به حال خود رها کنید تا بازی‌ای را که دوست دارند، انجام دهند.

او در عین حال موضوع دیگری را هم مطرح می‌کند که به نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی مورد تأیید باشد؛ می‌گوید: گاهی برخی پدر و مادرهای نسبتاً آگاه فرزند خود را با رعایت مراقبت‌های بهداشتی لازم بیرون می‌برند تا او بتواند بیرون از خانه در یک مکان کاملا خلوت، کمی تحرک داشته باشد، بدود و بالا پایین بپرد، که این هم راهکار مناسبی برای برون‌رفت از شرایط کرخت کنونی است./ایسنا