۳ موج سرد
نگاهی به پیشینه موج سرمای بی‌سابقه در ایران نشان می‌دهد در ۷۰ سال گذشته ایران شاهد سه موج سرمای شدید چند روزه بوده است. زمستان سال ۱۳۴۲، ۱۳۵۰ و ۱۳۸۶. فاصله ۸ ساله بین سرمای اول و دوم و فاصله‌ای ۳۶ ساله بین سرمای دوم و سوم وجود دارد، اما آیا می‌توان از فاصله میان زمستان‌های بی‌سابقه گذشته نظام ثابتی را استخراج کرد؟ مهری اکبری، استادیار گروه آب و هواشناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی در این رابطه به جام‌جم می‌گوید: «معمولا سرماهای فراگیر اتفاق افتاده در ایران طبق الگوی بلاکینگ است. اما این‌که بتوانیم بگوییم به عنوان مثال هر ۲۰ سال یک بار باید منتظر سرمای اینچنینی بود، علمی نیست.» به گفته او شاید بتوان در رابطه با الگوهای بارشی پیش‌بینی‌های دقیق‌تری صورت داد اما در رابطه با موج سرمای شدید چنین فاصله معناداری وجود ندارد.
کاهش ۱۰ درجه‌ای دما
صادق ضیائیان، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور به شکلی کلی اعلام کرده که از ساعات پایانی روز جمعه نفوذ هوای سرد به کشور رخ خواهد داد که بر این اساس با کاهش پنج تا ده درجه‌ای دما در کشور مواجه خواهیم بود. برخی از کارشناسان حوزه هواشناسی هم معتقدند که بیش از ۳۰ روز از چله زمستان گذشته و کاهش دما در این روزهای سال بسیار طبیعی است. براساس پیش‌بینی‌ها امروز آسمان اغلب مناطق ایران ابری است و از فردا بارش‌ها در شرق و جنوب کشور شدت بیشتری خواهند داشت.
برای تهران هم آب و هوای مه آلود و ابری و البته بارش برف پیش‌بینی شده، اما در این میان باید هشدارهای پلیس را هم جدی گرفت چرا که رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا از بارش برف و باران در محورهای مواصلاتی اکثر استان‌های کشور خبر داده است. محورهای مواصلاتی مورد اشاره پلیس راهور تقریبا همه محورهای مهم را دربر می‌گیرد.
زمستان ۱۳۴۲؛ برابری ایران و سیبری
۵۶ سال پیش، یعنی زمستان سال ۱۳۴۲. به گواه آمار و اطلاعات به جا مانده سال ١٣۴٢ میانگین حداقل دما منفی ده و میانگین دمای خشک منفی ۷/۴ در ماه دی و بهمن بود. اما این سرما تنها محدود به پایتخت نبود و سرمای بی‌سابقه به شهرستان‌های دیگر هم سرایت کرده بود. به طور مثال در این آمارها کمترین دما در شهر رشت منفی ١٩ ثبت شد، این در حالی بود که حداقل دمای ثبت‌شده برای شهر ارومیه منفی ۲۲، تبریز منفی ۲۵، اراک منفی ۲۶ و سنندج و شهرکرد منفی ۲۸ بود و در همان روزها مردم زنجان حداقل در دمای منفی۳۰ درجه زندگی می‌کردند. دوری از آن سال‌ها اعتبار آمارها را شبهه‌دار کرده است اما سرمای سال ۱۳۴۲ ایران بدون شک تلفات انسانی هم داشته است. هر چند معلوم نیست زمستان آن سال چه الگوهایی روی نقشه‌ها شکل گرفته و نفوذ هوای سرد تا کجا پیش رفته بود اما همین نکته بس که دمای هوای شهری مثل اهواز که سابقه دمای بالای ۵۴ درجه را هم دارد در زمستان آن سال به منفی ۷ درجه رسیده بود.
زمستان ۱۳۵۰؛ ثبت در گینس
هنوز که هنوز است، اما رکورد سرمای بی‌سابقه مربوط میشود به بهمن ۱۳۵۰. بسیاری از داده‌های به‌جا مانده از زمستان ۱۳۵۰ حالا به شکل اغراق‌آمیزی غیرطبیعی جلوه می‌کند. به عنوان مثال برف و بوران آن سال باعث مرگ ۴۰۰۰ نفر شده یا این‌که ارتفاع برف در تهران به هشت متر
رسیده است.
روزنامه اطلاعات همان سال گزارش داده است که ۲۰۰ روستا در سراسر ایران در زیر برف و بوران مدفون شدند و در روستاهای کاکان و کمهر سپیدان هیچ فرد زنده‌ای باقی نمانده است! گزارش‌های به جامانده دیگری که از رسانه‌های آن سال‌ها باقی مانده حکایت مصیبت عجیب آن سال‌ها را بیشتر به چشم می‌آورد. طبق آنچه رسانه‌ها نوشته‌اند، مصیبت بارترین حوادث بوران سال ۱۳۵۰ اینها بودند؛ مدفون شدن ۱۲ روستا در منطقه سمیرم، مرگ بیش از هزار نفر در ارتفاعات گیلان، مدفون شدن ۴۰ خانوار در یکی از روستاهای کشور، مدفون شدن یک قطار بزرگ با تمام سرنشینانش و مدفون شدن ساکنان روستاهای کاکان و کمهر در نزدیکی یاسوج و روستای شکلاب در مرز ایران و ترکیه. یکی از سایت‌های خارجی به اسم DEVASTATING DISASTERS که به بررسی و معرفی بلاهای ویرانگر دنیا می‌پردازد، درباره اتفاقی که سال ۱۳۵۰ در ایران رخ داد، نکات جالبی نوشته است: «کولاک شدیدی که در ایران رخ داده، یک هفته به طول انجامید و باعث شد یک میلیون و ۶۳۶ هزار کیلومتر مربع در ایران به طور کلی از بین برود و هزار نفر به معنای واقعی کلمه به خاک سپرده شوند. بسیاری از آنها در حالی که در خانه‌های شان نشسته بودند و به راه چاره فکر می‌کردند به حالت انجماد رسیدند و قبل از این که بتوانند از شر یخ زدگی خلاص شوند، به آهستگی مردند.» روایت عجیب دیگری هم از آن زمستان سهمگین وجود دارد، آن هم این‌که سواحل دریای خزر هم به دلیل سرمای زیاد در آن سال یخ زد! البته که این اتفاق به قدری سهمگین بود که توانست جایگاه نخست بوران‌های پرتلفات دنیا را در کتاب رکوردهای گینس به خودش اختصاص بدهد.
زمستان ۱۳۸۶؛ برف روی برف
اما یک دهه بعد دوباره ایران شاهد برف و بورانی بی‌سابقه بود. ۱۹ دی‌ماه ۱۳۸۶ ایران سپیدپوش شد و آنطور که روزنامه‌ها نوشته‌اند؛ «برف سنگین در ٢٢ استان کشور جاده‌ها و مسیرهای اصلی را مسدود کرد.» روزنامه جام‌جم در این روز نوشت؛ «در تهران شهرداری‌های مناطق ٢٢گانه در آماده‌باش کامل قرار گرفتند و عملیات گسترده نمک‌پاشی در بزرگراه‌ها شروع شد. بارش برف تا روز ١٩ بهمن همچنان ادامه داشت؛ آن‌قدر برف روی برف بارید تا بعضی از شهرها دچار کمبود گاز و گرانی نان شد. بیشتر نگرانی‌ها در این روز برای استان‌های شمالی کشور بود، چرا که برف روی سقف خانه‌ها در گیلان تا روز قبل به وزن ٨۵ کیلوگرم رسیده بود و کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند اگر این وزن به صد کیلو برسد، سقف‌ها فرومی‌ریزد.» آمارهایی هم از این روز به جا مانده است، « ۶٠هزار و ٧۴۶ نفر که در برف مانده بودند، اسکان اضطراری داده شدند. ٣١٩ نفر از مصدومان حادثه به مراکز درمانی منتقل شدند. در دو روز گذشته، ١٩٣ تصادف شهری و ١۵ تصادف جاده‌ای در شهر تهران و حومه اتفاق‌افتاد.» /جام جم
