جیره‌بندی آب نزدیک است؟ جولان بی‌آبی در تهران
خبرمهم: طی دو سال گذشته تهران به عنوان پرمصرف‌ترین شهر کشور در حوزه آب شناخته شد و با توجه به اینکه ترسال بودیم، مشکل خاصی به وجود نیامد اما امسال ماجرا با دو سال پیش تفاوت دارد چراکه اگر روال به همین صورت پیش برود، تشنگی مهمان پایتخت نشینان خواهد شد.
به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم، هرچند که طی دو سال گذشته اقدامات نسبتا خوبی در تهران برای حل چالش آب انجام شده اما با توجه به تغییر اقلیم و قرار گرفتن در سالی خشک شرایط تامین آب تهران دشوار شده است، از این رو و برای جویا شدن وضعیت تامین منابع آبی به سراغ محمدرضا بختیاری، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران رفتیم، مشروح این گفت‌و‌گو به شرح زیر است.
در ابتدا در مورد وضعیت منابع آبی تهران توضیح دهید و بفرمایید شرایط تامین آب در تابستان امسال تا چه میزان دشوار خواهد بود؟
همانطور که میدانید امسال به لحاظ میزان بارندگی سال ویژه‌ای است تا جایی که در طول ۵۰ سال اخیر چنین وضعیتی را نداشتیم و کمترین میزان بارندگی را طی این سال‌ها در کشور تجربه می‌کنیم به طوری که میزان بارندگی هیچکدام از استان‌ها به سال قبل نرسید. استان تهران نیز ۳۷ درصد نسبت به سال آبی گذشته کاهش بارندگی را تجربه کرد البته این شرایط در کل کشور همه‌گیر است حتی برخی استان‌ها وضعیت بدتری نسبت به تهران دارند اما به هر حال نکته ای که وجود دارد این است که نه تنها نسبت به سال قبل میزان بارش‌ها منفی بوده بلکه نوع بارش و تراکنش نیز متفاوت بوده است. درواقع ذخیره برف تعیین‌کننده ذخایر سدهای تهران است، امسال متاسفانه تقریبا ذخیره برفی بسیار کم و در برخی نقاط نزدیک به صفر بوده به ویژه در شرق استان تهران ذخیره برفی بسیار پایین است و سدهای ماملو و لتیان آسیب‌پذیر شده‌اند. حجم ذخایر سدهای تهران در سال گذشته حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب بوده اما اکنون این عدد به ۸۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است یعنی نسبت به سال قبل حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری آب شرب سدهای تهران را داریم. ضمن اینکه امسال به دلیل گرمای زودرس و افزایش دما میزان مصرف مردم نیز افزایش یافته است. دو عامل کرونا و گرما باعث شده که میزان مصرف در استان تهران به ویژه شهر تهران افزایش یابد، در حال حاضر حدود سه میلیون ۵۰۰ هزار مترمکعب مصرف آب شرب شهر تهران است.
آیا شما مجاز به قطع آب مشترکان پرمصرف هستید؟
به لحاظ قانونی مگر در مواردی که شورای تامین تشکیل جلسه دهد نمی‌توانیم آب هیچ مشترکی را قطع کنیم مگر در مواردی که اوضاع بحرانی شود و در آن صورت بر اساس مصوبه شورای تامین اقدام به قطع آب مشترکان پرمصرف خواهیم کرد اما درحال حاضر خوشبختانه به آن نقطه نرسیدیم. سه آیتم سبز، نارنجی و قرمز را برای تهران تعریف کردیم که سال گذشته به دلیل وضعیت مناسب بارش‌ها در قسمت سبز قرار داشتیم و وضعیت ذخایر سدها خوب بود، امسال شهر و استان تهران در قسمت نارنجی قرار گرفته است و تا به این لحظه وارد قسمت قرمز نشدیم و اگر خدایی نکرده میزان مصرف افزایش یابد و بیش از حد مجازی که برای این مسئله در نظر گرفته شده پیش برویم در اولین اقدام آب مشترکان پرمصرف را قطع خواهیم کرد. اکنون در مرحله اخطار قرار داریم به تمام مشترکان پر مصرف اخطارهای لازم را می‌دهیم و اگر رعایت نکنند و میزان مصرف از حد مجاز افزایش یابد از شورای تامین مجوز قطع آب پرمصرف‌ها را خواهیم گرفت. در تهران همواره باید تا آخر شهریور و اول مهر یک حجم استراتژیک از ذخایر سدها را حفظ کنیم چراکه مشخص نیست که در سال آینده چه میزان بارش خواهیم داشت، در سال ۱۳۹۹ بیشترین بارندگی را در ۵۰ سال اخیر داشتیم و سال آبی ۱۴۰۰ کمترین بارندگی را در طول ۵۰ سال اخیر شاهد بودیم، دو سال متوالی دو نوع اقلیم به شدت متفاوت را تجربه کردیم. این مسئله نشان می‌دهد که وضعیت جوی کشور ما از یک روشی که پیروی می‌کرده دیگر تبعیت نمی‌کند، تاکنون اینگونه بود که چند سال خشکسالی و چند سال ترسالی داشتیم اما اکنون شاهد این حجم اختلاف در دو سال متوالی هستیم. در سال ۱۳۹۹ میزان بارش در سال آبی اینگونه بود که بیشترین میزان بارندگی کشور در تهران ثبت شد و به ۴۳۵ میلی متر رسید که در تاریخ آبی استان تهران بی سابقه بود و امسال بدترین وضعیت بارندگی را در ۵۰ سال اخیر تجربه کردیم، در دو سال متوالی دو نوع تغییر اقلیم بسیار شدیدی را تجربه کردیم و این یک زنگ هشدار برای ما به عنوان متولیان تامین آب شرب تهران است.
باتوجه به این توضیحات آیا برنامه‌ای برای جیره‌بنده آب در دستور کار شرکت آب و فاضلاب تهران قرار دارد؟
در حال حاضر ما برنامه‌ای برای جیره‌بندی آب نداریم ولی این موضوع را به طور قطع نمی توان اعلام کرد و این موضوع بستگی زیادی به میزان مصرف مردم دارد، اگر مشترکان رعایت کنند ما سال آبی را با موفقیت پشت سر خواهیم گذاشت. اینکه گفته می شود مشترکان صرفه جویی کنند بدین معنا نیست که نیازهای ضروری و مسائل بهداشتی در شرایط کرونا انجام نشود و به همین خاطر است که علی‌رغم فشار بسیار زیاد بر بدنه شرکت آب و فاضلاب تهران تاکنون حتی یک لحظه نیز قطع آب نداشتیم. در این میان نیز تقاضا داریم مشترکان نیز در مصارف غیرضروری صرفه‌جویی داشته باشند.
متاسفانه زمانی که شاهد خاموشی‌های پراکنده در تهران بودیم، مسئولان برقی همچنان اصرار داشتند که هیچگونه خاموشی در کشور اعمال نخواهد شد، آیا در بخش آب نیز شرایط به همین روال بوده و ممکن است با جیره‌بندی آب روبه‌رو شویم و یا اینکه به طور قطع اعلام می‌کنید که تهران امسال گرفتار جیره‌بندی نخواهد شد؟
بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و پیش‌بینی‌هایی که تاکنون صورت گرفته جیره‌بندی آب در تهران نخواهیم داشت، اما باید به این مسئله نیز توجه کرد که تهران شهر کوچکی نیست، در تهران روزانه ۳.۵ میلیون مترمکعب آب مصرف میشود که ۱۰ درصد این میزان به اندازه یک شهر ۲.۵ میلیون نفری است یعنی اگر مشترکان تنها ۱۰ درصد صرفه‌جویی کنند می‌توانیم مدیریت داشته باشیم. رفتار مردم می‌تواند بسیار اثرگذار باشد، برآورد ما این است که با همین وضعیت پیش‌رو می‌توانیم تابستان را پشت سر بگذاریم، به نظر آب برای مردم جدی‌تر شده و مدیریت مصرف را سرلوحه کار خود قرار دادند و اگر با همین وضعیت پیش برویم قطعی آب نخواهیم داشت. در تهران علی رغم تمام شرایط موجود از جمله کاهش بارش‌ها و افزایش مصرف در پی شیوع ویروس کرونا برنامه‌ای برای جیره‌بندی وجود ندارد. البته ما در برخی مناطق شهرستان اطراف تهران قطعی آب ناشی از قطع برق داریم، برخی چاه‌ها مستقیما به شبکه برق وصل هستند لذا زمانی که برق می‌رود آب نیز قطع میشود ولی این موضوع به دلیل کمبود آب نیست، چاه‌ها آماده هستند، در برخی مناطق با نصب دیزل از این موضوع جلوگیری کردیم اما در برخی نقاط امکان نصب دیزل وجود ندارد.
یکی از راه‌های مدیریت منابع آب کاهش فشار تعریف شده، آیا کاهش فشار آب تاثیری در کاهش کیفیت آب تهران دارد؟ و به طور کلی کیفیت آب تهران در چه سطحی قرار دارد؟
کاهش فشار آب تاثیری در میزان کیفیت آب ندارد، در برخی مناطق تهران علی‌الخصوص منطقه یک که مصرف بالا می‌رود، کاهش فشار را اعمال می‌کنیم تا در بحث عدالت اجتماعی نیز نقش داشته باشیم البته امسال این طرح را اجرایی نکردیم. قاطعانه اعلام می‌کنم که آب تمامی شهر تهران کاملا سالم است و در هیچ نقطه‌ای نیترات آب تهران به بالای ۵۰ نمی‌رسد و می‌توان گفت که این آب در سطح دنیا بی نظیر است، سالیان قبل بحث این بود که در بالاشهر تهران مردم از آب سد و در جنوب تهران از آب چاه استفاده می‌کنند.
در پایان به نظر شما مهم‌ترین راهکار نجات تهران از بحران آب چیست و چه اقداماتی باید برای برون رفت از شرایط فعلی صورت گیرد؟
در تهران باید چند کار اساسی انجام شود؛ اول اینکه پساب باید در بخش‌های کشاورزی، صنعت و آبیاری فضای سبز جایگزین آب‌های زیرزمینی شود، اگر این اقدام رخ ندهد در آینده با خالی شدن سفره‌های آب‌های زیرزمینی تهران و وقوع فرونشست روبه‌رو خواهیم بود. نکته بعدی لزوم صرفه‌جویی مشترکان است، واقعا باید فرهنگ صرفه‌جویی در بین مردم ایجاد شود البته ۵۰ درصد در تهران رعایت می‌کنند اما این فرهنگ باید در کل تهران ایجاد شود. به اعتقاد من بخشی از این فرهنگ‌سازی باید با افزایش قیمت آب ایجاد صورت گیرد، شهروندی که استخر خود را با آب شرب بسیار با کیفیت پر می‌کند و هزینه ناچیزی بابت آن می‌پردازد نمی‌تواند ارزش واقعی آب را درک کند، در نیا به جز انجام کارهایی برای فرهنگ‌سازی از ابزار قیمت برای کنترل میزان مصرف آب استفاده می‌کنند. ۷۰ درصد آب‌های شیرین دنیا در کانادا قرار دارد، با این حال اما قیمت هر متر مکعب آب در یکی از شهرهای کانادا ۷۰ برابر شهر تهران است، در کشوری مانند مالزی که ۱۰ برابر میزان بارندگی در آن بیشتر از ایران است، قیمت هر مترمکعب آب بیش از ۱۰ برابر ماست، دنیا این موضوع را با اقتصاد حل کرده است، البته شرایط اقتصادی فعلی کشور اجازه افزایش قیمت آب را نمی‌دهد اما در یک شرایط مطلوب باید تعرفه آب افزایش یابد، بخشی از جامعه هیچ گوش شنوایی برای مدیریت مصرف ندارد و تنها راهکار آن ابزار قیمتی است. بالاترین قبض آب در تهران که برای یک واحد در تهران صادر میشود به بالای ۲۰۰ هزار تومان نمی‌رسد، اگر همین عدد پنج میلیون شود، قطعا مردم رعایت خواهند کرد، در بسیاری از نقاط جهان این مسئله با اقتصاد حل شده و ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم، هیچ منطقی وجود ندارد که یک عده منابع طبیعی کشور را هدر دهند./ابتکار
