به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم، آمارهای موجود در ایران، تعداد معتادین و سوء مصرف‌کنندگان مواد مخدر را حدود ۲ میلیون نفر با میانگین سنی ۱۸ سال برآورد می‌کند که ۳۹۱ هزار نفر معتاد به هروئین، ۵۳۱ هزار نفر معتاد به تریاک و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر معتاد تزریقی هستند. بر اساس این آمار‌ها، حدود ۱۱ میلیون نفر از جمعیت کشور با مشکل اعتیاد خود یا اطرافیان دست به گریبان بوده و حدود ۴۴ میلیون نفر در معرض خطر سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند.
کارشناسان معتقدند، سوء مصرف مواد یک پدیده چند فاکتوری است که در شکل گیری آن عوامل خانوادگی، اجتماعی، محیطی ـ فرهنگی، عوامل فردی- شخصیتی و عوامل شغلی نقش دارند.
آنان می‌گویند، حدود ۴ درصد معتادان خود معرف ایران زیر سنین ۱۵ سال و ۲۴ر۴ درصد در سنین ۱۵ تا ۱۹ سالگی و ۵۶ر۳ درصد در سن زیر ۲۴ سالگی مصرف مواد مخدر را شروع می‌کنند که این نشان دهنده شروع مصرف مواد مخدر در سنین جوانی است.
الگوی مصرف مواد بر اساس شیوع
دکتر حمید صرامی ـ مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه الگوی مصرف مواد براساس نتایج شیوع‌شناسی در جمعیت عمومی ۱۵ تا ۶۴ سال کشور به ترتیب اولویت تریاک، ماری جوانا و حشیش، شیشه و هروئین است می‌گوید: به دلیل ترویج باورها و نگرش‌های غلط، شاهد مصرف بدون تجویز پزشک و هم زمان داروهای مخدر نظیر متادون و ترامادول با موادمخدر، محرک و توهم‌زاها از سوی برخی افراد جامعه هستیم که اینگونه مصارف بدون تجویز و هم زمان، موجبات فوت برخی از آنان را فراهم کرده است.
وی با بیان اینکه معضل موادمخدر و اعتیاد از جمله مسائل اجتماعی بوده که به عنوان مهمترین و اولویت‌دارترین آسیب اجتماعی کشور اعلام شده است می‌افزاید: بدون شک مبارزه با مواد مخدر به عنوان تهدید استراتژیک، چند وجهی، سیستماتیک و چند سببی نیازمند علم سازمان یافته و بنا کردن اقدامات بر شواهد علمی با انجام کارهای تحولی در ابعاد مختلف مبارزه توسط دستگاه‌ها و با همکاری حداکثری مراکز علمی و دانشگاه‌ها در سطح کشور است که در این راستا اقدامات مناسبی در کشور صورت گرفته است.
مدیر کل دفتر تحقیقات و آموزش دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدرتاکید می‌کند: با ابلاغ سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در مهر ماه سال ۱۳۸۵ تاکنون، یعنی طی ۱۴ سال اخیر حدود ۲۰۰ طرح پژوهشی ملی با اولویت طرح‌های کاربردی در ابعاد مختلف اعم از شیوع‌شناسی مصرف مواد در جمعیت‌های عمومی، دانشجویی، کارگری و دانش‌آموزی، بررسی وضعیت نگرش مردم به مواد، ارزشیابی اثربخشی اقدامات کاهش تقاضا و مبارزه با عرضه مواد، تدوین پنج سند جامع شامل پیشگیری، درمان، مقابله، اجتماعی شدن و تحقیقات به عنوان نقشه راه مبارزه، تبیین خسارت‌های ناشی از اقتصاد مواد مخدر بر فرد، جامعه و دولت، فراتحلیل شیوع‌شناسی و سبب‌شناسی در گرایش به مصرف مواد، آسیب‌شناسی سیاست جنایی و کیفری امر مبارزه، اشتغال بهبود یافتگان و نظایر آن انجام شده است.
وی خاطر نشان می‌کند: همچنین ۲۲۰ طرح پژوهشی در سطح استان‌های کشور در ابعاد مختلف در خصوص تدوین الگوهای بومی، آسیب‌شناسی روش‌های امر مبارزه و مداخلات مؤثر برای مهار اعتیاد، سبب‌شناسی گرایش زنان، نوجوانان و جوانان به مصرف مواد، عوامل محافظت و خطر اعتیاد نیز انجام شده و ضمن اشاعه یافته‌های حاصل از تحقیقات و دیجیتال کردن و بارگذاری آنها در کتابخانه دفتر تحقیقات دبیرخانه ستاد به منظور دسترسی آسان، رایگان و سریع تمامی پژوهشگران و مدیران در سطح کشور، همزمان نیز تلاش جدی از سوی کمیته‌های تخصصی ملی و استانی امر مبارزه با مواد مخدر به منظور عملی کردن نتایج پژوهش‌ها در عرصه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و انجام خدمات و مداخلات مؤثر در کانونهای هدف در حال انجام بوده که بیانگر علمی شدن امر مبارزه است. به این ترتیب شاهد اتخاذ تصمیم بر مبنای پژوهش در عرصه مبارزه هستیم.
به گفته این مدرس دانشگاه، طی ۱۴ سال اخیر بیش از ۷۰۰ فقره پایان‌نامه در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه‌های کشور در راستای تقویت پشتوانه‌های علمی امر مبارزه، از سوی دفتر تحقیقات و آموزش دبیرخانه ستاد مورد حمایت‌های مادی و معنوی قرار گرفته که گام دیگری در جهت تقویت مبانی علمی امر مبارزه است.
صرامی برگزاری نوبه‌ای جلسات هیات اندیشه ورز با حضور دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر و نخبگان دانشگاهی به منظور مسأله‌شناسی، ایده‌پردازی، ارائه راه‌حل‌های اساسی در حوزه‌های مختلف امر مبارزه را از دیگر اقدامات در جهت علمی شدن عرصه مبارزه می‌داند.
چرایی شیوع مصرف موادمخدر و اعتیاد در کشور
وی در ادامه درخصوص روند شیوع مصرف مواد و اعتیاد نیز تأکید می‌کند: با اتمام جنگ تحمیلی، شاهد تلاش دشمنان انقلاب اسلامی برای جلوگیری از پیشرفت کشور از طریق گسترش تهاجمات و شبیخون فرهنگی و اجتماعی بوده به گونه‌ای که با افزایش کشت و تولید موادمخدر در افغانستان و همچنین تولید مواد محرک و توهم‌زا و تلاش مستمر برای تغییر الگوی مصرف مواد، نسبت به نشانه روی آحاد جامعه با اولویت نوجوانان و جوانان کشور از طریق ترویج و اشاعه مصرف مواد و اعتیاد همت کرده و از سوی دیگر اختلال عملکرد برخی از ساختارها و خرده نظام‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین تغییر در سبک زندگی و عدم آمادگی افراد در عرصه مهارتی و غفلت از برنامه‌های پیشگیری اولیه از اعتیاد در دهه‌های گذشته، زمینه‌ساز افزایش روند شیوع مصرف مواد و اعتیاد در دهه‌های اخیر شده است.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به اینکه الگوی مصرف مواد براساس نتایج شیوع‌شناسی در جمعیت عمومی ۱۵ تا ۶۴ سال کشور به ترتیب اولویت تریاک، ماری جوانا و حشیش، شیشه و هروئین است به دلیل ترویج باورها و نگرش‌های غلط، شاهد مصرف بدون تجویز پزشک و هم زمان داروهای مخدر نظیر متادون و ترامادول با مواد مخدر و محرک و توهم‌زاها از سوی برخی از افراد جامعه بوده که اینگونه مصارف بدون تجویز و هم زمان، موجبات فوت برخی از آنان را فراهم
کرده است.
روش مصرف مواد مخدر در کشور
وی همچنین در خصوص روش مصرف مواد در جمعیت عمومی کشور نیز اینطور توضیح داد: ۳ر۷۶ درصد از طریق کشیدن مواد، ۱۹ درصد از طریق خوردن، ۴ر۳ درصد از طریق تزریق و ۳ر۱ درصد به صورت دماغی (مشامی) نسبت به مصرف مواد مبادرت کرده‌اند.
دکتر صرامی درخصوص تحقیق پیرامون تأثیر مصرف مواد با بیماری کرونا می‌گوید: براساس نتایج اعلامی از مراکز علمی در جهان، مصرف هرگونه مواد مخدر یا روان‌گردان، تاثیری در پیشگیری از ابتلا به کرونا یا بهبودی بیماری کرونا ندارد، زیرا مصرف اینگونه مواد، باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن فرد مصرف‌کننده خواهد شد و زمینه‌ساز ابتلا آنها به انواع بیماری‌های تنفسی، تخریب بافت‌های ریوی، تقویت بیماری‌های عفونی و ویروسی شده و با توجه به اینکه کوویدـ۱۹ به ریه‌ها حمله می‌کند، لذا افراد مصرف‌کننده مواد مخدر و روان‌گردان در معرض خطر ابتلا بیشتر به بیماری کرونا و حتی فوت خواهند بود.
وی با بیان این مطلب که مراکز درمانی و کاهش آسیب در سطح کشور باید با تقویت آموزش‌های صحیح برای تغییر رفتار و ترغیب و تشویق معتادان به ترک اعتیاد، به گونه‌ای عمل کنند تا شاهد کنترل خطرات ناشی از بیماری کرونا میان معتادان کشور باشیم می‌افزاید: انتظار جدی ما از تمامی مراکز پژوهشی دستگاه‌های عضو و مرتبط ستاد و همچنین دانشگاه‌ها و سایر مراکز تحقیقاتی به خصوص متخصصان علوم اجتماعی و حوزه‌های علمیه این است که به دلیل پویایی و داینامیک بودن سیستم هوشمند مواد مخدر و روان‌گردان‌ها، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بی‌بدلیل اساتید و همچنین بهره‌گیری از پتاسیل قابل توجه پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و به خصوص رسالههای دکتری، با انجام پژوهش‌های کاربردی به منظور تقویت مرزهای دانش اعتیاد، نسبت به کشف ابعاد و ارائه راه‌کارهای عملی برای حل معضل اعتیاد با ارائه الگوهای بومی در ابعاد مختلف در گام دوم انقلاب اسلامی تلاش مضاعف کنند و با ایجاد حساسیت و تقویت دغدغه و شکل‌گیری گفتمان مسلط و اهتمام اجتماعی تمامی آحاد جامعه و مسئولان، شاهد توقف بروز و شیوع اعتیاد و ضربه زدن به استراتژیهای سیستم مواد مخدر و روان‌گردان در کشور باشیم.
مواد توهم‌زا اعتیادآور جدید
دکتر علی فرجام ـ روانشناس اجتماعی در مورد توهم‌زا به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: مواد توهم‌زا دسته‌ای از مواد اعتیادآور هستند که منجر به تحریف عمیق در ادراک واقعیت می‌شوند و با نام روان‌گردان نیز شناخته می‌شوند. از دیرباز این مواد به دلیل حالات عجیب و فضایی که ایجاد می‌کنند، مورد توجه قرار گرفته اند. تا به حال وابستگی جسمی و علائم ترک فیزیکی در این مواد گزارش نشده است، اما از لحاظ روانی تأثیرات زیادی بر فرد می‌گذارند که در دراز مدت این اثرات بر خود فرد و زندگی‌اش مشهود خواهد بود. از جمله مهمترین مواد توهم‌زا می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
گل یا ماریجوانا: ماده مخدر گل از گیاهی به نام شاهدانه به دست می‌آید. تی‌اچ‌سی ماده شیمیایی اصلی در ماده مخدر گل یا ماریجوانا است که باعث تحریک مغز مصرف‌کننده میشود. ماده مخدر گل در فرد احساس سرخوشی و شنگولی و آگاهی بیشتر از محرک‌های درونی و بیرونی ایجاد می‌کند. افراد آن را بیشتر به شکل سیگار در آورده و دود آن را به داخل ریه‌ها می‌کشند. لازم به ذکر است که گل در اصل در دسته کانابیس‌ها قرار دارد.
مواد توهم زا ال اس دی: ال اس دی بیشتر به صورت قرص و کپسول و گاهی به صورت مایع است. افراد پس از مصرف، دستخوش تغییرات شدیدی در احساسات و هیجانات خود می‌شوند و ممکن است در یک لحظه احساسات مختلفی را تجربه کنند و یا با سرعت از یک هیجان به هیجان دیگر تغییر کنند. در صورت مصرف زیاد، این ماده می‌تواند موجب هذیان و توهمات دیداری نیز شود. این در حالی است که فرد با مصرف ال اس دی درک زمان دستخوش تغییر شده و جابه جایی حسی پدیدار میشود. بدن افراد نسبت به مصرف ال اس دی بعد از مدتی دچار تحمل میشود یعنی فرد برای رسیدن به حالت نشئگی باید میزان مصرف خود را بالا ببرد. این افزایش در مصرف می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به طوری که بر عملکرد بدن تاثیر گذاشته و باعث افزایش دمای بدن، فشار خون و ضربان قلب، عرق کردن، از دست دادن اشتها، خشکی دهان، بی خوابی و رعشه میشود. با مصرف هرچه بیشتر احتمال اوردوز نیز بالا می‌رود.
قرص اکس: ماده شیمیایی موجود در اکستازی یا همان قرص X شبیه به مسکالین و متامفتامین هست. در اثر مصرف فرد احساس زیاد از انرژی، سرخوشی، صمیمیت هیجانی، تحریف در درک زمان و تجربیات لامسه‌ای غیر عادی میشود. انتقال دهنده عصبی اصلی در این ماده سروتونین است که با تاثیر بر سیستم پاداش مغز اثر می‌گذارد. بیشتر این ماده به صورت قرص و کپسول در اختیار جوانان قرار می‌گیرد. مصرف این ماده با ایجاد بی آبی شدید در بدن می‌تواند حتی با یک بار مصرف منجر به مرگ فرد شود. مواد توهم زا به دلیل ماهیت توهم زا بودن و اختلال در ادراک سبب از عوارض آن می‌توان به افزایش ضربان قلب، فشار خون، نارسایی کبد و کلیه، احساس سرما و عرق ریختن، تهوع، اخلال در حافظه، اختلالات خلقی، بروز علائم مشابه اسکیزوفرنی، کاهش وزن و افسردگی اشاره داشت. توهم زاها مانند دیگر مواد اعتیاد آور وابستگی جسمی ایجاد نمی‌کنند، اما آثار زیان باری بر سلامت روان دارند که می‌تواند آنقدر مهلک باشند که قابل بازگشت نبوده و شخص بهبودی کامل نیابد و اما فلش بک که در اثر مصرف بیشتر مواد توهم زا ایجاد میشود، حالتی است که مدت‌ها پس از مصرف ماده ایجاد میشود و دقیقاً اثرات بعد از مصرف (توهمات) را برای شخص به صورت ناگهانی ایجاد می‌کند این حالات که بسیار آزار دهنده هستند ممکن است بسیار کوتاه باشند و یا بیشتر از چند دقیقه طول بکشد.
اطلاع‌رسانی صحیح
آزاده اولیایی ـ کارشناس‌ارشد روانشناسی در مورد اعتیاد جوانان به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: اطلاع رسانی مهمترین کاری است که می‌توان برای پیشگیری از اعتیاد برای جوانان انجام داد این در حالی است که جوانان در دوران بلوغ با مشکلات زیادی روبرو هستند از اینرو باید روی آگاهی رساندن به آنان تمرکز کنیم. باید به آنان مهارت‌های زندگی، اعتماد به نفس و نه گفتن را بیاموزیم طوری که جوان از نظراجتماعی و روانی ارتقا پیدا کند و در مقابله وسوسه دوستان برای استفاده از مواد مخدر ایستادگی کند.
وی با بیان این مطلب که باید در مورد انواع موادمخدر و اثرات آن به جوانان توضیحات کامل و صحیح بدهیم می‌افزاید: اگر در مورد عوارض مواد مخدر آگاهشان می‌کنیم باید در مورد نشاط و لذت کاذبش هم توضیح دهیم و این در حالی است که تنها با گفتن واقعیات می‌توانیم آنان را جذب کنیم. متاسفانه رسانه‌های گروهی در طی این سال‌ها آنقدر از عوارض مواد گفته‌اند که جوانان نسبت به آنها بی اعتماد شده‌اند.
بررسی‌های انجام شده حاکی از این است که جوانان برای اولین بار در محافل دوستانه اقدام به مصرف مواد مخدر می‌کنند و این در حالی است علت گرایش جوان به مواد مخدر به خاطر نشاط و لذتی است که به او می‌دهد از این رو اگر جوان تفریحات سالم مقتضای سنش را داشته باشد قطعا از این لذت زود گذر که آینده اش را تباه می‌کند می‌گذرد.
این کارشناس ارشد روانشناسی تأکید می‌کند: جوانان ورزش کردن و شرکت در فعالیت‌های گروهی را دوست دارند و این وظیفه مدارس است که تفریحات سالم را برای آنان فراهم کند متأسفانه مدارس تنها به بعد آموزشی توجه دارند و از نقش پرورشی خود غافل شده‌اند. این در حالی است که پرورش روح دانش آموزان از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا که باعث بالا بردن اعتماد به نفس جوانان میشود.
یکی از جوانان معتاد در مورد علت اعتیادش به مواد می‌گفت به علت نداشتن اعتماد به نفس به سمت مواد رفتم در برخورد‌های اجتماعی بسیار خجالتی بودم و فکر می‌کردم کسی مرا دوست ندارد و همه از من متنفر هستند وقتی برای اولین بار مواد مصرف کردم اعتماد به نفس کاذبی به من داد و زمانی به خودم آمدم که گرفتار شده بودم.
عملکرد نادرست رسانه‌های جمعی
اولیایی با بیان اینکه رسانه‌های جمعی برای اینکه قبح مصرف مواد در جامعه از بین نرود اطلاعات درستی به جوانان نمی‌دهند می‌افزاید: زمانی که اکستازی وارد کشور شده بود مسئولان مدام می‌گفتند در مورد آن تبلیغ نکنید زیرا که باعث کنجکاوی جوانان میشود این در حالی بود که شاید کنجکاوی یک درصد از جوانان را جلب می‌کرد ولی باعث میشود که بقیه جوانان در مقابل استفاده از اکستازی واکسینه و مقاوم شوند. در حال حاضر بسیاری از مردم نمی‌دانند گل چیست در حالی که یکی از پر مصرف‌ترین مواد مخدر در مدارس و دانشگاه‌ها است بسیاری از مردم تلقی شان از اعتیاد منقل و وافور است در حالی که چهره اعتیاد عوض شده است و معتادان را نمی‌توان از روی ظاهرشان شناسایی کرد به طوری که خیلی از والدینی که فرزندانشان مصرف‌کننده مواد مخدر بوده‌اند می‌گویند ما بعد از ۳ سال به اعتیاد فرزندمان پی بردیم.
وی با اشاره به این مطلب که از تکنیک‌ها و ابزار‌های واقعی برای پیشگیری از مواد مخدر استفاده نکرده‌ایم تاکید می‌کند: برای آگاه‌سازی جوانان کشور از بروشور استفاده کردیم این در حالی است که نسل جوان ما با بروشور قانع نمی‌شود وفضای مجازی بیشترین تاثیر را روی آنان دارد پس باید از طریق فضای مجازی آگاهی‌های لازم را به آنان بدهیم. درست مانند مافیای اعتیاد که با ساختن کلیپ‌های جذاب جوانان را وادار به مصرف مواد می‌کند ما می‌توانیم تهدید‌های فضای مجازی را به فرصت تبدیل کنیم. در حال حاضر فضای مجازی ببینده بیشتری نسبت به رسانه‌های ملی دارد زیرا که ما نتوانسته‌ایم برنامه‌های اثرگذار و جذابی مطابق با سلیقه‌شان درست کنیم./اطلاعات
