به گزارش بخش سیاسی سایت خبرمهم، در بیستم ژانویه، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا به‌همراه معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا با ادای سوگند، بر کرسی ریاست جمهوری کاخ سفید تکیه می‌زند، البته کارشناسان معتقدند این اتفاق در صورتی که ترامپ بازی در نیاورد می‌افتد!
بایدن همواره بر اهمیت توافق هسته‌ای تاکید دارد و خروج ترامپ را از برجام صراحتا محکوم می‌کند. بی تردید تاثیرپذیری دموکرات‌ها همانند دولت اوباما از رژیم صهیونیستی در آمریکا قابل قیاس با ترامپ نیست، هر چند آمریکا در همه دولت‌های خود سیاست ثابتی دارد، اما کیفیت روابط در دولت‌های مختلف، متفاوت است.
ایالات متحده ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۹۷ رسماً از برجام خارج شد؛ طرح جامع اقدام مشترک که به‌طور غیررسمی با عناوین معاهده ایران یا توافق هسته‌ای ایران شناخته میشود، توافقنامه‌ای بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران است که در ژوئیه ۲۰۱۵ بین ایران، گروه ۵+۱ (پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد – چین، فرانسه، روسیه، انگلیس، ایالات متحده- + آلمان) و اتحادیه اروپا به تصویب رسید.
حال که بایدن رئیس جمهور منتخب مردم آمریکا شده است، زمزمه‌های برگشت این کشور به برجام بیش از پیش به گوش می‌رسد و در این میان برگشت به برجام بدون هیچ‌گونه پیش‌شرط یا تغییر در آن، مهم‌ترین شرط ایران برای بازگشت به برجام است.
محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیئت دولت ۵ آذر در جمع خبرنگاران در پاسخ به این پرسش که با توجه به سابقه رفتار‌های دولت آمریکا نسبت به ایران، ارزیابی وی از تشکیل دولت جدید در این کشور چیست، گفت: امروز آنچه مطرح است، نه در ایران بلکه در بسیاری از کشور‌های جهان حتی کشور‌های موتلف آمریکا این است که کسی که چهار سال رئیس‌جمهور آمریکا بود به سیاست آشنایی نداشت، لحظه‌ای تصمیم می‌گرفت و در نظم بین‌المللی و روابط میان کشورها مشکلاتی به وجود می‌آورد که از جمله آن در خاورمیانه و به ویژه فشار‌های شدیدی که در سه سال گذشته بر ملت ایران آورده، حالا رفته است و طبیعی است که ما هم از شکست و رفتن او استقبال کرده‌ایم.
او همچنین در ادامه اضافه کرد: اینکه ما به دولت بعدی آمریکا خوشبین باشیم، خیر؛ ما به هیچ دولتی خوشبین نیستیم مگر اینکه ببینیم در عمل چه می‌کنند، بنابراین اظهار نظر درباره اینکه ما به دولت بعدی آمریکا خوشبین هستیم اصلأ در دولت مطرح نیست، اما اینکه خودشان در مبارزات انتخاباتی اعلام کردند و ادبیات و لحن‌شان نسبت به ترامپ متفاوت است و سیاست دیگری را اتخاذ می‌کنند، این را آنان گفته‌اند وگرنه هیچ کسی نه تماس گرفته و نه مذاکره‌ای آغاز شده است.
آمریکا با محقق کردن چه شروطی از سوی ایران، می‌تواند به برجام برگردد؟
مجید تخت‌روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل اخیرا در گفت‌وگو با بخش جهانی بی‌بی‌سی گفت که در صورت پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری و تمایل این کشور برای بازگشت به برجام، جمهوری اسلامی شرایط خاصی را برای اجرای کامل تعهداتش خواهد داشت؛ اولین شرط ایران این است که دولت جدید آمریکا تعهد کند نقض برجام – توافق اتمی ایران و قدرت‌ها – تکرار نخواهد شد و شرط دوم رسیدگی به خساراتی است که ایران از نظر مالی و رنج انسانی به‌خاطر تحریم‌ها متحمل شده است. تخت‌روانچی همچنین گفت اگر آمریکا با محقق کردن این شروط قول بازگشت به اجرای کامل برجام را بدهد ایران هم دوباره آماده اجرای کامل توافق هسته‌ای خواهد بود.
بنابراین یکی از شروط اصلی ایران برای بازگشت آمریکا به برجام، برداشته شدن کامل تمام تحریم‌ها بر اساس برجام است. برخی اندیشکده‌های آمریکایی این پیشنهاد را مطرح کرده‌اند که آمریکا برای برگشت به برجام برخی از تحریم‌ها را به صورت محدود برمی‌دارد و انجام این کار را به صورت کامل منوط به آغاز گفت‌وگو‌های فراگیر بین ایران و آمریکا بر سر مسائلی همچون بحث‌های موشکی و هسته‌ای می‌کند، بر این اساس، واشنگتن می‌تواند محدودیت خرید نفت را تا سقف یک میلیون بشکه برای ایران تمدید و در برخی از امور بشر دوستانه، همچون خرید غذا و دارو تسهیلاتی را برای استفاده از ذخایر ایران در سایر کشورها همچون کره جنوبی و عراق فراهم کند.
عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه در گفت‌وگویی می‌گوید: اگر آمریکا برگردد، تمامی تحریم‌هایی که گذاشته‌اند، باید برداشته شود، یعنی این نه شرط برجام و بلکه خود برجام است. حضور واشنگتن در برجام یعنی برداشتن همه تحریم‌هایی که به دلیل موضوع هسته‌ای به مردم ایران تحمیل کردند. بنابراین، به طور طبیعی باید این اتفاق بیفتد که البته چالش‌های دیگری هم هست که باید درباره آن‌ها صحبت کنیم و شرایط بازگشت آمریکا به برجام را به گونه‌ای که منافع مردم ایران تأمین شود، فراهم کنیم.
بحث جبران خسارت‌هایی که در جریان تحریم‌های بی‌رحمانه آمریکا به ایران اعمال شده، موضوع دیگری است که مقامات کشورمان بار‌ها بر آن تاکید کردند، این خسارات شامل چندین بخش میشود. بخشی از آن مربوط به درآمد‌هایی است که به دلیل تحریم‌های واشنگتن در حوزه نفت و گاز از دست رفته است. برآورد روشنی در خصوص این خسارات وجود ندارد، اما برخی برآورد‌ها حاکی است که در دو سال گذشته نزدیک به ۲۵۰ میلیارد دلار به ایران خسارت وارد شده است. علاوه بر خسارات مادی ضربات شدیدی به سلامت روانی جامعه ایرانی وارد شده است.
برای مثال تحریم‌های یکجانبه دارویی سبب شده تا نه تنها بیماران ایرانی نتوانند از امکان درمان به موقع بهره‌مند شوند، بلکه برخی از آنان به دلیل این محدودیت‌ها جان باختند. از سوی دیگر آمریکایی‌ها جلوی بهره‌مندی ایران از وام ۵ میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول در جریان بحران کرونا را گرفته اند. در این میان برخی از مقامات سیاست خارجی کشورمان نیز به این مسئله اشاره کرده‌اند. به عنوان مثال سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان گفت که لیست خسارت‌های آمریکا به ایران و مواردی که واشنگتن باید درباره آن‌ها پاسخگو باشد محفوظ است، آمریکا چاره‌ای جز احترام و بازگشت به مسیر قانون‌مداری ندارد. واشنگتن در موضع شرط‌گذاری برای ایران نیست، آن‌ها میلیارد‌ها دلار به ملت ایران خسارت زدند.
واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوری هم ۵ آذر در پاسخ به پرسشی درباره شروط ایران برای بازگشت آمریکا به برجام گفت که ما نمی‌خواهیم بشینیم و بند به بند راجع به برجام صحبت کنیم، اگر آنان به آنچه در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ بوده بازگردند ما هم آمادگی داریم که به آن روز برگردیم. پس ما نباید در این مسئله به گونه‌ای رفتار کنیم که گویی یک سلسله مذاکرات تازه درباره برجام قرار است انجام شود. این مذاکرات انجام شده و به چارچوب مشخص رسیده است. مهم‌ترین شرط ما این است که آمریکا به تعهدات خود در برجام بازگردد و آنچه تعهدات کشورها در برجام است، محترم شمرده شود. هم برای ایران و هم برای سایر کشورها.
دزد پر رو یقه صاحبخانه را می‌چسبد! / وقتی اروپا زبان آمریکا میشود
در این بین که آمریکایی‌ها یک جانبه از برجام خارج شدند و با فشار حداکثری بر ایران از هرکاری که در توانشان بود، برای اعمال تحریم‌های ظالمانه و فشار بر ایران اجحاف نکردند، صحبت‌هایی از گذاشتن شروط جدید برای بازگشت آمریکا به برجام مطرح میشود. آنتونی بلینکن مشاور سیاست خارجی جو بایدن نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا گفته در صورت بازگشت ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای دولت بایدن در صورت پیروزی در انتخابات به این توافق بازمی‌گردد، ما می‌توانیم با متحدان خود این توافق را تقویت و طولانی‌تر کنیم.
ماه گذشته حزب دموکرات آمریکا سیاست‌های خود را در قالب سندی ۸۰ صفحه‌ای منتشر کرد. در بخش مرتبط با ایران با اشاره به مسئله برجام آمده است: «ما معتقدیم برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بهترین روش برای قطع تمامی مسیر‌های حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای، به نحو قابل راستی‌آزمایی است. خروج یکجانبه آمریکا از برجام ما را از متحدانمان جدا و راه را برای از سرگیری حرکت ایران به سمت قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای باز کرد. به همین دلیل است که بازگشت به پایبندی دوجانبه به این توافق تا این حد اضطراری است.» در این سند تاکید شده است که باید به‌رغم دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران، خسارت محض برجام به دیگر مولفه‌های قدرت ایران از جمله توان موشکی و قدرت منطقه‌ای تعمیم داده شود.
ابوالفضل ظهره وند در مورد شروط ایران برای بازگشت آمریکا به برجام، گفت که با توجه به اظهارات بایدن، بازگشت آمریکا به برجام قطعی است، در حقیقت به جای اینکه ما به عنوان طرفی که خسارت دیده و از توافق برجام لطمه خورده است، شرط و شروط بگذارد، طرف مقابل بازگشت خود را دشوار اعلام می‌کند و شرط و شروطی از سوی می‌گذارد.
ظهره‌وند در تشریح اظهارات طرف آمریکایی گفت که آن‌ها اعلام می‌کنند که تنها پس از بازگشت تهران به تعهدات خود و پس از اینکه با شرکای خود وارد دور جدید مذاکرات شدیم، به برجام باز می‌گردیم. آن‌ها ادعا دارند تهران باید در زمان کوتاه تری برای رسیدن به دور جدید توافقات موافقت کند. در واقع واشنگتن قصد ندارد در برجام بماند؛ بلکه دنبال برجام جدید است. آن‌ها تصور می‌کنند که به برجام وارد می‌شویم و آبی هم در حلق تهران می‌ریزیم؛ به شرط اینکه در دور جدید مذاکرات بنشینند که سخت گیری بیشتری علیه ایرانیان اعمال و محدودیت‌های هسته‌ای شان در راستای غرور هسته‌ای محدودتر شود.
وی در خصوص ماهیت توافق جدید مورد نظر آمریکایی‌ها توضیح می‌دهد که آن‌ها روی برنامه موشکی ایران نظر دارند و می‌خواهند نسبت به نقش منطقه‌ای ایران نیز بازنگری داشته باشند تا درباره نفوذ منطقه‌ای ایران به توافق برسند. آمریکایی‌ها برجام دو و سه حتی چهار را درباره مسائل حقوق بشری مورد نظر دارند، ولی ابتدا می‌خواهند با شرکای خود به نتیجه برسند. این‌ها با وقاحت لیست بلند بالایی از شروط را می‌گذارند و وزیر خارجه آلمان نیز وقیح‌تر صحبت کرد و در موضعی با ما سخن می‌گویند که در شأن و تراز ملت ایران نیست.
ظهره وند تصریح کرد: ورود بایدن به برجام باید با شروط ما اتفاق افتد و آمریکا حق آمدن به برجام را ندارد چراکه در این صورت، اهرمی به دست می‌گیرد که فشار را بر ما فزونی دهد. کشوری که تحت فشار آمریکاست و از خود قدرتی ندارد، موضعش روشن است، چراکه ادعا می‌کند ما به توافقی گسترده‌تر از برجام نیاز داریم که به ضرر ایران و به نفع آلمان باشد.
حنیف غفاری کارشناس مسائل اروپا غفاری می‌گوید: آقای هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان حدود ۲ هفته قبل صراحتا اعلام کرد که ما خواستار بسط توافق هسته‌ای به موضوعات موشکی و منطقه‌ای هستیم و وزیر خارجه فرانسه و انگلیس هم چنین مواضعی را اتخاذ کرده بودند. آن طور که مسلم است اگر ایران در مقابل پیشنهادات و طرح‌های اروپایی انعطاف به خرج دهد، ممکن است این موضوع به یک سنگ بنایی برای طرح خواسته‌های نامعقول بعدی از سمت طرف مقابل تبدیل شود.
این کارشناس مسائل بین الملل تاکید کرد که وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی صرفا به نمایندگی از خودشان در نشست کمیسیون مشترک برجام حاضر نبودند، آن‌ها طبق اخبار موجود منعکس کننده مواضع طرف آمریکایی هستند.
اولتیماتوم ظریف به برجامیان/ به در می‌گوییم که دیوار بشنود!
با این حال با موضع جدی «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران در نشست اخیر وزرای امور خارجه ایران با ۱+۴ اروپایی‌ها عقب نشینی کردند و طبق اخبار موجود خواستار برجام بدون اعمال پیش شرط برای ایران هستند، در واقع وزیر خارجه کشورمان در توضیح مواضع ایران در نشست اخیر که دوشنبه اول دی ماه برگزار شد، گفت که «در نشست وزرای خارجه کشور‌های باقی‌مانده در برجام من تأکید کردم که این آخرین فرصت برای اتحادیه اروپاست تا برجام را نجات دهند، همچنین داده‌های مربوط به حجم مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا بین ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ ثابت می‌کند که تروئیکای اروپا تعهدات برجامی‌شان را نقض کردند و تروئیکای اروپا همانند آمریکا برای وارد آوردن خسارات جبران‌ناپذیر به ایرانی‌ها مقصر است.»
ظریف با اشاره به برخی اظهارات از سوی کشور‌های غربی در خصوص لزوم مذاکره بر سر چارچوب‌های زمانی برجام گفت که «تقویم زمانی برجام از این توافق جدایی‌پذیر نیست. مذاکره مجدد منتفی است. علاوه بر این تسلیحات و بحران‌های منطقه ما اصولاً از آمریکا و سه کشور اروپایی وارد می‌شوند، ولی ما به صورت جمعی تصمیم گرفتیم این موضوعات را [از مذاکرات]کنار بگذاریم. «کشور‌های دموکراتیک» نمی‌توانند از ما بخواهند قانون مجلس را نقض کنیم. وزیر خارجه ایران همچنین تاکید کرد که همه طرف‌ها باید به پایبندی عملی به برجام برگردندند. بعد از آنکه آمریکا و تروئیکای اروپا به وظایفشان عمل کنند، ایران به سرعت تدابیر اصلاحی اتخاذ‌شده در واکنش به خروج غیرقانونی آمریکا را به عقب برخواهد برگرداند. مردم ایران باید اثرات رفع تحریم‌ها را احساس کنند.»
علاوه بر این وزارت امورخارجه روسیه در مورد نتایج نشست غیررسمی وزای خارجه کشور‌های حاضر در برجام که هفته گذشته برگزار شد، اعلام کرد، ایالات متحده نباید برای بازگشت به برجام پیش شرط تعیین کند. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای بدین منظور اعلام کرد: «معتقدیم که بازگشت ایالات متحده به برجام باید بدون هیچ پیش شرطی باشد. شرکای ما و ما آماده همکاری محسوس در این زمینه بوده و آماده هستیم تا به آمریکایی‌ها کمک کنیم در مسیر درست قدم بگذارند.»
«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه حاضر در این نشست نیز گفت که امیدوار است نه تنها حاضران کنونی در برجام، بلکه واشنگتن پایبندی به تمامی تعهدات ذیل برجام را مد نظر داشته باشند. وی تاکید کرد که پایبندی آمریکا به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد یک مورد انتخابی نیست، بلکه یک وظیفه است.
کیومرث یزدان پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران معتقد است که اگر آمریکا قرار است در خصوص ایران به نتیجه مثبت برسد و این شرایط بحرانی را خاتمه دهد، باید مستقل و بدون در نظر گرفتن دیدگاه کشور‌های ضد ایران در منطقه در این موضوع تصمیم بگیرد، وگرنه به نظر می‌رسد که حتی بازگشت جو بایدن به برجام هم به همین راحتی و سادگی میسر نباشد. /yjc
