ریسک آسمان ایران

به گزارش بخش سیاسی سایت خبرمهم،  آژانس ایمنی هوانوردی اروپا (EASA) در بیانیه ای به هواپیماهای مسافربری هشدار داده تا هنگام عبور از حریم هوایی ایران محتاط باشند؛ زیرا می توانند به طور تصادفی هدف سامانه های پدافند هوایی کشور قرار بگیرند. به گزارش بلومبرگ، این سازمان در بیانیه خود به وجود تعداد زیادی سامانه پدافند هوایی در ایران و خطر شناسایی اشتباه هواپیماهای غیرنظامی به وسیله این سامانه ها اشاره کرده و به شرکت های هواپیمایی توصیه کرده هنگام عبور از حریم هوایی این کشور محتاط باشند. آژانس ایمنی هوانوردی اروپا دلیل این هشدار را ضعف هماهنگی میان سازمان هوانوردی و عملیات های نظامی ایران اعلام کرده. اشاره مورد تاکید در این بیانیه بر هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری بویینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین در بامداد چهارشنبه هشتم ژانویه از سوی پدافند هوایی سپاه پاسداران، پس از پرواز از فرودگاه بین المللی امام خمینی تهران به مقصد کی یف، پایتخت اوکراین، است که تمام ۱۷۶ سرنشین این هواپیما در دم جان باختند. یکی از اقداماتی که سازمان هواپیمایی پس از این حادثه انجام داده، ارسال جعبه سیاه هواپیمای ساقط شده با یک تیم فنی به فرانسه است. جعبه سیاه که دیروز راهی فرانسه شد، می تواند یکی از گام های موثر اعتمادساز ایران برای سازمان ها و شرکت های اروپایی و منطقه ای باشد. در این زمینه معاون هوانوردی و امور بین الملل سازمان هواپیمایی کشوری از شروع مجدد و افزایش تدریجی پروازهای شرکت های هواپیمایی خارجی به کشور خبر داده است. مرتضی دهقان درباره تمدید نوتام شماره CIZB-۲۰۲۰-۰۱R۱ با موضوع فضای ایران از طرف آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا EASA در روزهای اخیر گفته: «مذاکراتی با EASA و برخی کشورهای اروپایی برای رفع نگرانی و اطمینان بخشی درباره فضای آسمان ایران انجام شده است».

 استمرار مذاکرات برای اطمینان بخشی درباره آسمان ایران

محمدسعید شرفی، مدیرکل حقوقی و بین الملل سازمان هواپیمایی کشوری،  مهم ترین عامل کاهش پروازهای عبوری از فضای ایران را شیوع ویروس کرونا در عرصه جهانی دانسته و می گوید: «انتشار نوتام اتحادیه اروپا درباره فضای ایران در ژانویه سال جاری میلادی کمترین تاثیر را بر روند کاهش پروازهای عبوری داشته است؛ زیرا براساس این نوتام به شرکت های هواپیمایی اروپایی توصیه شده است که هنگام پرواز بر فراز ایران اقدام به آنالیز ریسک کنند و محدودیت توصیه شده برای پرواز زیر ۲۵ هزارپایی است که عمدتا این ارتفاع برای پروازهای عبوری خیلی هم مهم نبوده و اقتصادی نیست». به گفته او: «در واقع نوتامی که به تازگی منتشر شده، همان نوتام ژانویه سال گذشته است و برای شش ماه دیگر تا پایان سال میلادی تمدید شده است». شرفی در ادامه می افزاید: «با وجوداین مذاکرات انجام شده با آژانس ایمنی اتحادیه اروپا و سازمان های هواپیمایی کشوری تعدادی از کشورها و برخی از شرکت های هواپیمایی اروپایی و منطقه ای با هدف اعتمادسازی و رفع نگرانی ها در دستور کار قرار گرفته و گام های موثری در این زمینه برداشته شده است». او با اشاره به روند طی شده در مذاکرات می گوید: «به طوری که تدوین، ابلاغ و اجرای پروتکل های بهداشتی در عرصه حمل ونقل هوایی و فرودگاهی علاوه بر اقدامات اعتمادسازی که اشاره شد، موجبات اقبال مجدد شرکت های بزرگ هواپیمایی منطقه را فراهم کرده و برنامه از سرگیری پروازهای شرکت های اروپایی به صورت جدی در دستور کار آنها قرار دارد. امیدواریم در یک ماه تا ۴۵ روز آینده، نتیجه مذاکرات روشن شده و بتوانیم پروازهای اروپایی بر فراز آسمان ایران و به فرودگاه های ایران را شاهد باشیم». شرفی همچنین با اشاره به مذاکراتی که با بخش نظامی ایران انجام شده، می افزاید: «مذاکرات انجام شده با سازمان ها، شرکت های اروپایی و منطقه ای در حالی انجام می گیرد که در همین حین مذاکرات با بخش نظامی نیز در دست انجام است؛ زیرا اطمینان بخشی از ایمن بودن آسمان فرایندی است که در همکاری بخش غیرنظامی و نظامی به صورت هم زمان رخ خواهد داد». به گفته این مقام مسئول، برخی سفارتخانه های کشورهای اروپایی در جریان جزئیات گام های طراحی و طی شده بخش هوانوردی ایران قرار دارند و این موضوع را رصد می کنند و اذعان داشته اند که گام ها به شکلی که اعلام شده، در حال انجام بوده و گام هایی که برداشته شده، گام های مثبتی است.

جعبه سیاه همراه با تیم فنی ایران دیروز به فرانسه رفت

مدیرکل حقوقی و بین الملل سازمان هواپیمایی کشوری همچنین خبر داده که دیروز (جمعه) جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی همراه با تیم فنی ایران به فرانسه رهسپار شد. شرفی در ادامه در بیان روند طی شده می گوید: «سازمان هواپیمایی کشوری و تیم بررسی سانحه، کاملا منطبق بر پروتکل های بین المللی، سانحه را بررسی کرده و اگر موضوع کرونا رخ نمی داد، در همان روزهای اولیه، جعبه سیاه برای خوانش ارسال می شد؛ اما پروازی وجود نداشت که چنین شود و همه پروازهای اروپایی موجود برای بازگرداندن هم وطنان از کشورهای اروپایی به ایران بود. علاوه بر آنکه لابراتوارهای خوانش جعبه سیاه، به علت محدودیت های موجود برای کرونا، در شرایط خاص قرار داشته و اعلام کرده بودند فعلا نمی توان کاری کرد». او تصریح می کند: «در ابتدا قصد داشتیم که جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی را در ایران بخوانیم؛ اما تجهیزات ما کامل نبود؛ بنابراین از اروپایی ها، آمریکایی ها و کانادایی ها خواستار شدیم که نرم افزارها و سخت افزارهای لازم را برای خوانش در اختیار ما بگذارند که موافقت نکردند. زمانی هم که توافق برای ارسال جعبه سیاه انجام شد، موضوع شیوع ویروس کرونا رخ داد و ماجرا متوقف شد؛ اما اکنون با از سرگیری پروازها، در اولین فرصت، جعبه سیاه در حال ارسال است».

 تبعات احتمالی این بیانیه چیست؟

بهروز حیدریان، کارشناس هوانوردی، نیز در تحلیل کارشناسی این موضوع می گوید: «در تاریخ ۱۶ جولای ۲۰۲۰ سازمان ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا موسوم به EASA طبق اعلامیه شماره CZIB-۲۰۲۰-۰۱R۱ اعلام کرد که با توجه به اطلاعات در دست اعضای این اتحادیه به دلیل وضعیت امنیتی و همین طور هماهنگی ضعیف بین عملیات نظامی و همین طور هوانوردی غیرنظامی در ایران در حال حاضر این ریسک وجود دارد که هواپیماهای عبوری مورد شناسایی اشتباه قرار بگیرند. این ریسک در ارتفاع زیر ۲۵ هزار پا با درجه بالا ارزیابی شده است. طبق این بیانیه سازمان ایمنی هوانوردی اروپا به اپراتورها (ایرلاین)ها پیشنهاد داده که این اعلامیه را جدی بگیرند و تحلیل خود را برای میزان ریسک پرواز در این منطقه داشته باشند. این اعلامیه به مدت یک سال معتبر است».

حیدریان در ادامه با بیان اینکه منظور از فضای ایران، فضای FIR تهران است که بخشی از خلیج فارس را هم شامل می شود، می افزاید: «در حال حاضر این اعلامیه هیچ شرکتی را از پرواز به ایران منع نکرده؛ اما فعلا میزان ریسک را برای پرواز به ویژه در ارتفاع زیر ۲۵ هزار پا بالا ارزیابی کرده است که می تواند در وهله اول موجب شود که ایرلاین ها درخواست پرواز در ارتفاع بالاتر در ایران داشته باشند. همین طور می تواند سبب شود که ایرلاین ها سعی کنند میزان نشست و برخاست در فضای ایران را کاهش بدهند که می تواند شامل پروازهای برنامه ای یا نیاز به فرود برای تعمیرات یا شرایط اضطراری باشد. این کارشناس هوانوردی در ادامه می گوید: «در مجموع چنین بیانیه ای برای وجهه صنعت هوانوردی چندان مفید نیست. اکنون به دلیل تحریم ها، ایرلاین های ایرانی بیمه یا فاینانس از شرکت های بین المللی دریافت نمی کنند؛ اما چنین بیانیه ای می تواند باعث شود که میزان بیمه ها به دلیل ریسک بالا هم برای ایرلاین های ایرانی و هم ایرلاین هایی که تصمیم می گیرند از فضای ایران استفاده کنند، افزایش پیدا کند.

جلوگیری از حذف آسمان ایران از پروازهای عبوری

حیدریان با نگرانی از کاهش درآمد از خدمات ناوبری برای پروازهای عبوری تصریح می کند: «درباره مسئله درآمد از ارائه خدمات ناوبری برای پروازهای عبوری هم این اعلامیه می تواند پیامدهای منفی داشته باشد؛ زیرا با توجه به افزایش ریسک، ایرلاین ها تصمیم می گیرند یا از مسیر جایگزین استفاده کنند یا تا حد امکان از مسافت پرواز روی آسمان ایران بکاهند که از آنجایی که میزان درآمد عبوری از طریق محاسبه وزن بر مسافت طی شده به دست می آید، هرچه مسافت کمتری طی شود، میزان درآمد شرکت فرودگاه ها و ناوبری ایران نیز کمتر خواهد شد. این موضوع، در درازمدت می تواند باعث مشکلات بیشتر شود؛ به این دلیل که اگر ایرلاین ها به سمت مسیر جایگزین حرکت کنند، عملا بازگرداندن آنها به استفاده از فضای ایران دشوار خواهد بود و طرف ایرانی شاید مجبور شود که از مشوق هایی استفاده کند تا تعداد پروازها دوباره به حالت قبل برگردد. در حال حاضر با توجه به شیوع ویروس کرونا و کاهش چشمگیر سفر هوایی و تعداد پروازها، این اعلامیه هم می تواند باری اضافه بر دوش سازمان فرودگاه ها و ناوبری ایران برای کسب درآمد عبوری باشد».

 اقدامات اعتمادساز در همکاری نیروهای مسلح و سازمان هواپیمایی

این کارشناس هوانوردی با تاکید بر اشاره مستقیم این اعلامیه به مسئله هماهنگی بین نیروهای مسلح و سازمان هواپیمایی، توصیه می کند که سریعا اقدامات اعتمادساز در این زمینه انجام شود و در بیان این راهکارها می گوید: «یک؛ پیگیری پرونده پرواز اوکراین و اعلام نتیجه در اسرع وقت، دو؛ دعوت از کارشناسان آژانس ایمنی هوانوردی اروپا برای بازدید از نحوه کار، امکانات، توانمندی و همکاری بین مرکز کنترل راداری و نیروی مسلح حافظ آسمان ایران، سه؛ انتشار بیانیه مشترک بین سازمان هوانوردی ایران و اروپا برای همکاری بیشتر در زمینه ایمنی پروازهای عبوری و همین طور تضمین های لازم برای برقراری هرچه بیشتر ایمنی آسمان هم در بخش ناوبری و هم در بخش پدافندی از طرف نیروهای مسلح برای هوانوردی تجاری و سیویل اعضای اتحادیه اروپا در فضای ایران و چهار؛ همکاری بیشتر سازمان هوانوردی ایران با سازمان ایکائو در راستای بهبود ایمنی پروازها می تواند از جمله اقدامات اعتمادساز در این زمینه باشد». به گفته او: «فراموش نکنیم که درآمدهای عبوری، یکی از راه های درآمدی پایدار است که با توجه به اندازه بزرگ جغرافیایی ایران، می تواند درآمد درخور توجهی را برای شرکت فرودگاه ها و ناوبری ایران به وجود بیاورد»./شرق