دور زدن «رجیستری» به هر قیمتی!

به گزارش بخش فناوری سایت خبرهای فوری، دور زدن طرح رجیستری از سوی سودجویان و دلالان از زمان اجرای این طرح، بیانگر بازار جذاب معاملات میلیاردی برای این افراد است.از زمان اجرای طرح رجیستری، اگرچه مسئولان و مجریان اعلام کرده بودند که احتمال تقلب وجود ندارد؛ اما افرادی توانسته‌اند روش‌هایی برای دور زدن آن پیدا کنند که هراز چند گاهی رسانه‌ای می‌شود.
پیدا شدن راهی برای درآمدزایی واسطه‌ها در ازای پرداخت مبلغ‌اندکی به مسافران خارج از کشور، کپی کردن شناسه موبایل افراد، سوءاستفاده از گذرنامه برای ثبت گوشی مسافری و یا سوءاستفاده از نا آگاهی خریداران موبایل و… راههای دور زدن طرحی بوده که قرار است جلوی قاچاق موبایل را بگیرد.
این مسئله می‌تواند نشان از رخنه‌هایی در اقتصاد کشور داشته باشد که هم به تعدد مشاغل کاذب دامن می‌زند و هم مسیر پویای رشد اقتصادی کشور را منحرف می‌کند. سوءاستفاده‌گران این بار با سوءاستفاده از طرح رجیستری قانون را دور می‌زنند.آنها با اجاره کردن گذرنامه و یا فرستادن صوری صاحب گذرنامه به خارج از کشور، اقدام به قاچاق گوشی تلفن همراه می‌کنند.حتی در پاره‌ای از موارد خود مسافر هم از وارد کردن گوشی با نام خود بی‌اطلاع است.همچنین کپی کردن شناسه IMEI نیز از دیگر موارد دور زدن طرح رجیستری است.

رجیستری چیست؟

طرح رجیستری گوشی تلفن همراه، از مهرماه سال ۹۶ در سراسر کشور اجرایی شد و در فاز دوم این طرح، هر فرد در مسافرت به خارج از کشور می‌تواند تنها یک گوشی را به نام خود ثبت کند.
طرح رجیستری در سال ۸۵ برای اولین بار در کشور اجرا شد اما به دلیل وجود مشکلاتی، یک سال پس از آن متوقف شد. سال ۱۳۸۵ بود که طرح رجیستری برای اولین بار اجرا شد و ظرف مدتی کمتر از یک سال با شکست روبرو شد. اما ایده اصلی طرح رجیستری در آن سال چه بود؟ طرح رجیستری سال ۱۳۸۵ براساس شناسه‌هایی با نام IMEI پی‌ریزی شده بود. هر دستگاهی که سیم‌کارت در آن قرار می‌گیرد به ازای هر سیم کارت یک شناسه IMEI داشت. با ورود این دستگاه‌ها به گمرک، شماره IMEI آن‌ها اظهار و در سامانه ثبت می‌شد. در این شرایط بنا بر این بود که فقط به دستگاه‌هایی اجازه تماس مخابراتی داده شود که شناسه IMEI معتبر دارند و به صورت رسمی و قانونی وارد کشور شده‌اند. اما زمان زیادی نگذشت که مشخص شد اگر فردی به یک شناسه IMEI معتبر دسترسی داشته باشد می‌تواند از این شناسه برای صدها گوشی استفاده کند. بررسی‌های انجام شده در بازار موبایل ایران نشان می‌دهد شناسه‌های IMEI وجود دارند که از هر کدام آن‌ها بیش از ۱۰۰ هزار بار کپی شده است. این شرایط به وضوح نشان داد که طرح آنطور که پیشتر فرض شده بود قابلیت اجرایی نداشت و باید در برخی از اصول آن تجدیدنظرهایی انجام می‌شد.بنابراین دولت نهم تصمیم گرفت آن را کنار بگذارد.
تدوین چنین طرح دقیقی که بتواند همه حفره‌های احتمالی را شناسایی کند به حدود ۳سال مطالعه نیاز داشت. در عین حال بعضی از کشورهای اطراف مانند ترکیه و لبنان پیش از ایران این سیستم را به کار گرفته بودند، به آن شکل عملیاتی دادند و در حال حاضر آن را در کشورهایشان اجرا می‌کنند. در عین حال ITU یا اتحادیه بین‌المللی مخابرات هم طرح مورد بحث را تایید کرده است.اما در ایران حدود ۱۱ سال طول کشید تا رجیستری عملیاتی شود.
از سال ۹۴ بار دیگر اجرایی شدن این طرح جدی شد و در آخر، مهرماه ۹۶ فاز اول آن به طور رسمی آغاز شد. به گفته واعظی وزیر ارتباطات وقت، طرح رجیستری پیش از این دو بار شکست خورده بود، اما این بار کارها به صورت عمیق‌تر و جدی‌تر پیگیری شد و هماهنگی‌های لازم با وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز انجام شد تا از تابستان سال ۹۶، طرح رجیستری موبایل به صورت رسمی اجرایی شود.
هدف اصلی طرح رجیستری یا همان شناسه دار کردن تلفن‌ها‌ی همراه، مبارزه با قاچاق و واردات غیرقانونی تلفن‌ها‌ی همراه به کشور است. با اجرایی شدن این طرح گوشی‌ها‌یی که به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شوند پس از ۳۰ روز، دیگر خدماتی از اپراتورها دریافت نخواهند کرد و برای همیشه از دسترس خارج خواهند شد.
اوایل مهر ماه ۹۶ فاز اول طرح رجیستری در مرحله مانیتورینگ آغاز شد و از روز ۱۴ آذر با شناسه دار کردن گوشی‌ها‌ی آیفون به طور رسمی به مرحله اجرایی رسید. هشتم دی ماه تمامی مدل‌های گوشی‌ها‌ی ۳ شرکت گوگل، بلک‌بری و موتورولا در اجرا شدن فاز سوم رجیستری مشمول این طرح شدند. گوشی‌ها‌ی ال‌جی نیز در تاریخ ۱۴ بهمن وارد طرح شناسه دار کردن تلفن‌ها‌ی همراه شد.
بعد از آن گوشی‌ها‌ی دو شرکت هوآوی و نوکیا از تاریخ ۱۹ اسفند و گوشی‌ها‌ی دو شرکت سونی و تکنو از تاریخ ۲۶ اسفند وارد طرح شدند. از هشتم اسفند ماه دو پرچمدار جدید سامسونگ یعنی گلکسی اس ۹ و اس ۹ پلاس که هنوز وارد بازار نشده بودند مشمول این طرح شدند و سایر محصولات سامسونگ نیز در نیمه فروردین ۹۷ رجیستری شدند.

شیوه استعلام اصالت گوشی

دو شیوه برای آگاهی از اصالت گوشی وجود دارد؛ نخست آنکه شناسه ۱۵ رقمی “IMEI” که در پشت گوشی و پشت جعبه آن قرار گرفته را به شماره ۷۷۷۷ پیامک کنید تا نتیجه برای شما ارسال شود. شیوه دیگر استعلام از طریق کد دستوری است؛ برای استفاده از این شیوه باید ابتدا کد #۷۷۷۷* را شماره گیری کنید و پس از انتخاب گزینه “استعلام اصالت” و ورود کد “IMEI”، از اصالت گوشی مطمئن شوید.
پس از خرید گوشی‌ها‌ی جدید باید کد فعال سازی را از فروشنده دریافت و گوشی خود را رجیستر کنید. برای ثبت گوشی در سامانه رجیستری لازم است با شماره‌گیری کد دستوری #۷۷۷۷* عدد ۲ را که مربوط به فعال سازی است، انتخاب کنید. سپس به ترتیب شناسه ۱۵ رقمی IMEI گوشی، کد فعال سازی مربوط به آن و شماره سیم‌کارتی را که می‌خواهید از آن استفاده کنید، از شما خواسته می‌شود که با ورود آن‌ها‌ پس از تائید اطلاعات، پیام موفقیت‌آمیز بودن فرآیند روی صفحه گوشی قابل مشاهده است.
افرادی که خارج از کشور، تلفن همراه یا هر وسیله‌ای که درگاه سیم‌کارت دارد خریداری می‌کنند، باید پس از ورود به کشور کد “IMEI” آن دستگاه را در گمرک ثبت و با پرداخت عوارض کد فعال سازی را دریافت کنند. پس از دریافت کد فعال‌سازی از وزارت صنعت، معدن و تجارت، باید آن را در سامانه همتا به آدرس Hamta.ntsw.ir ثبت کنند. عوارض گمرکی و ارزش گذاری کالای مسافری براساس ارزش‌ کالای ثبت شده در سامانه TSC به آدرس tsc.irica.co انجام می‌شود.
خریداران تلفن‌ها‌ی همراه باید شناسه درج شده در پشت گوشی با شناسه موجود روی جعبه را با یکدیگر تطبیق دهند تا با هم همخوانی داشته باشد. برای اطلاع از شناسه “IMEI” می‌توانید کد دستوری #۰۶#* را نیز شماره گیری کنید. گوشی‌های دو سیم‌کارته دارای دو شناسه IMEI هستند و باید هر دو شناسه را به صورت جداگانه ثبت کنید.
پس از فعال سازی گوشی در سامانه همتا، تنها تلفن برای شماره ثبت شده فعال است و در صورتی که سیم‌کارت دیگری در دستگاه وارد کنید خدماتی از سوی اپراتور دریافت نخواهد کرد.
رجیستری گوشی هیچ‌گونه هزینه‌ای برای خریدار ندارد و تمامی پیامک‌های مربوط به استعلام گوشی و اطلاع‌رسانی در این زمینه تنها با سرشماره HAMTA برای مشترکان ارسال می‌شود.
در فرآیند ثبت و شناسه‌دار کردن گوشی‌های تلفن همراه، برای اعلام شکایت یا پیگیری مشکلات احتمالی، سامانه ۱۲۴ و مرکز تماس ۰۹۶۳۶۶ اعلام شده است.

چالش‌ها‌ی طرح 

اما این طرح اکنون با چالش‌هایی مواجه شده که اگر از طرف نهادهای مرتبط پیگیری نشود، می‌تواند به معضلی بزرگ تبدیل شود. تعداد زیادی از فعالان در شبکه‌های اجتماعی سعی می‌کنند با آگاه سازی دیگران از روش‌های جدید دور زدن طرح رجیستری تلفن همراه، باعث کاهش چنین وقایعی شوند.
با اجرای طرح رجیستری گوشی تلفن همراه، عملاً راه بر قاچاق گسترده این کالا بسته و بساط قاچاقچیان تا حدودی برچیده شد. آمار واردات رسمی گوشی تلفن همراه نیز پس از اجرای طرح رجیستری با افزایش خوبی مواجه شد؛ چرا که با مسدود شدن مسیر قاچاق، واردات این کالا به سمت کانال رسمی سوق پیدا کرد.با این وجود، گام‌های تکمیلی این طرح به دلیل برخی ناهماهنگی‌ها به انجام نرسید و همین موجب شد روزنه‌های جدیدی برای فعالیت قاچاقچیان و سوءاستفاده گران باز شود.
یکی از روشهای سوءاستفاده گران برای دور زدن این طرح در سال ۹۷دادن سیم کارت رایگان به خریداران موبایل بود.از اوایل اجرای طرح رجیستری گوشی‌های موبایل، امکان ثبت تعداد زیادی گوشی با یک سیم‌کارت وجود داشت که این موضوع باعث سوءاستفاده‌های بسیاری شد و از اوایل مرداد سال گذشته مصوب شد که با هر سیم‌کارت فقط امکان رجیستر ۱۰ دستگاه گوشی وجود داشته باشد. با این حال قاچاقچیان کوتاه نیامدند و روش جدیدی برای رجیستر گوشی‌ها و دور زدن طرح ابداع کردند.
شیوه‌ کار به این ترتیب است که فروشندگان، سیم‌کارت ۴۷۰۰ تومانی ایرانسل را به مشتریان خود به رایگان هدیه می‌دادند و برای فعال‌سازی سیم‌کارت از آنها می‌خواستند کپی کارت ملی خود را تحویل دهند. پس از دریافت کارت ملی، فروشنده‌ی سیم‌کارت به مشتری اعلام می‌کرد که سیم‌کارت وی ظرف چند روز کاری آینده آماده می‌شود؛ این درحالی است که پیشتر سیم‌کارت فروخته‌شده در لحظه در اختیار مشتری قرار می‌گرفت.
پس از فعال‌سازی، فروشنده سیم‌کارت را به واردکننده‌ی موبایل تحویل می‌داد و او گوشی‌هایی را که به‌صورت قاچاق وارد کرده، به اسم گوشی مسافری رجیستر می‌کرد و دیگر گرفتار تعزیرات، گمرک، توقیف گوشی و قیمت‌گذاری می‌شد. فروشنده سیم‌کارت هم از قاچاقچی ۵۰ هزار تومان دریافت می‌کرد و پس از دو یا سه روز، سیم‌کارت هدیه را به مشتری تحویل می‌داد.
یکی دیگر از روشهای دور زدن رجیستری طرح کالای همراه مسافر است. کالای همراه مسافر روزنه‌ای بود که قاچاقچیان گوشی برای ادامه حیات خود آن را دستاویز قرار دادند. طبق قانون، هر مسافر اجازه می‌یافت گوشی تلفن همراهی که در سفر به خارج از کشور خریداری کرده بود را به عنوان کالای همراه مسافر وارد کشور کرده و آن را در سامانه رجیستری ثبت کند؛ به این ترتیب امکان استفاده از گوشی وارداتی همراه مسافر وجود داشت.
در همین راستا نیز قاچاقچیان با تغییر مسیر، این بار به اسم کالای همراه مسافر در حال توزیع و فروش گوشی‌های قاچاق در بازار هستند در واقع وقتی خریدار به مغازه مراجعه می‌کرد، فروشنده برای رجیستر کردن گوشی، اطلاعات گذرنامه را نیز مطالبه می‌کرد و گوشی تلفن همراهی که به صورت قاچاق وارد کشور شده بود را با دریافت اطلاعات گذرنامه خریدار به اسم «گوشی وارداتی همراه مسافر» جا زده و در سامانه رجیستری ثبت می‌کردند.
همچنین به دلیل وجود تخفیف‌های قانونی از جمله معافیت ۸۰ دلاری روی هر گوشی و ۴درصد عوارض واردات کمتر، در سال گذشته راه دور زدن رجیستری شد که با وجود الزام قانونی ثبت یک گوشی به نام هر نفر در سامانه اظهارنامه گمرکی گوشی‌ مسافری در عمل سوءاستفاده‌کنندگان تعداد بیشتری گوشی را روی هر پاسپورت ثبت و وارد می‌کردند.با وجود رفع این باگ، ظاهرا همچنان واردات گوشی به شکل مسافری صورت می‌گرفت.
در عین حال با ثبت یک گوشی روی هر شماره پاسپورت، محموله‌های گوشی از سامانه گمرکی گوشی مسافری وارد کشور می‌شد. این افراد به جای شماره پاسپورت حتی یک شماره جعلی به تعداد ارقام شماره‌های اصلی پاسپورت وارد می‌کردندکه حتی این شماره پاسپورت وجود خارجی نداشت و اصالت این شماره بررسی نمی‌شد. ثبت یک گوشی روی یک پاسپورت مشمول معافیت‌های قانونی بود.
بر اساس گزارش کمیته اجرایی رجیستری، این مشکل ناشی از عدم اتصال سامانه گمرکی گوشی مسافری به سامانه ناجا و بررسی نشدن اصالت پاسپورت‌ها و صحت سنجی ورود و خروج‌ها‌ به کشور اعلام شد.
برای رفع این نقیصه و مسدود کردن راه سوءاستفاده بر قاچاقچیان، سامانه رجیستری به نیروی انتظامی متصل شد تا در هنگام رجیستر کردن گوشی همراه، اطلاعات سفر خارجی مسافر از سامانه ناجا استعلام ‌شود و در صورتی که پاسخ استعلام مثبت باشد، گوشی مذکور بتواند در سامانه رجیستر شود. با بسته شدن این راه، قاچاقچیان به شیوه دیگری متوسل شده‌اند. سوءاستفاده از مسافران ناآگاه روش دیگر سوءاستفاده گران است.

مسافران ناآگاه در دام دلالان

یکی از شهروندان در صفحه شخصی اش نوشت: این مشکل برای ما پیش آمده؛خواهشا مراقب باشید تا شما هم دچار آن نشوید. طرح رجیستری مشکلات مختلفی را برای مسافران ایجاد کرده است، به خصوص برای افرادی مانند من که زیاد سفر به خارج از کشور نداریم و با مراحل و فرآیند کار آشنا نیستیم.
وی افزود: مادرم برای سفر زیارتی کربلا عازم عراق شد و پس از بازگشت متوجه شدیم که یک گوشی تلفن همراه به نام وی به ثبت رسیده است.
وی تاکید کرد: چرا وقتی طرحی را به صورت سراسری در کشور اجرا می‌کنند به فکر عوارض و عواقب اینچنینی آن نیستند. اکنون تنها کسی که ضرر کرده مسافر است که دستش به جایی برای شکایت نمی‌رسد.
در کنار مشکلات اینچنینی، برخی از افراد سودجو نیز از آب گل آلود ماهی گرفته و برای خودشان کسب و کاری راه‌انداخته‌اند.
یکی از این دلالان در این زمینه اظهار کرد: من واسطه‌ای هستم تا کسانی که تلفن همراه می‌خواهند بتوانند به آن دست پیداد کنند و البته کسانی که سفر خارجی داشتند و از امتیاز خرید گوشی استفاده نکردند هم بتوانند با این پول، مقدار کمی از هزینه سفر را جبران کنند.
وی افزود: این خرید و فروش هیچ مشکل قانونی ندارد چرا که هر دو طرف با آگاهی کامل این کار را انجام می‌دهند و همه چیز شفاف است.
این فرد تاکید کرد: این کار در خرید و فروش لیزینگی ماشین و ثبت نام پیش فروش خودرو هم اتفاق افتاده و مردم در ازای پولی ناچیز کارت ملی و مشخصاتشان را در اختیار افراد قرار می‌دادند.وقتی برخورد مناسب با این افراد صورت نگرفت پس نمی‌توان به ما هم خرده گرفت.

رایزنی وزارت ارتباطات با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز

در عین حال در تیرماه امسال و پس از گذشت یک سال ونیم از اجرای طرح رجیستری، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از برنامه‌ها‌ی قاچاقچیان تلفن همراه برای دور زدن طرح رجیستری خبر داد.
محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به روش‌ها‌ی جدید قاچاقچیان گفت:متاسفانه قاچاقچیان با دور زدن رجیستری از طریق سیم کارت فعالیت خود را ادامه می‌دهند.
وی ادامه داد: حتی برای انجام این کار، قاچاقچیان به سراغ کاروان‌های کربلا می‌روند و با اجاره پاسپورت زائران، تلفن همراه را رجیستر می‌کنند، سودجویان همیشه راهی برای ادامه فعالیت پیدا می‌کنند.
جهرمی تصریح کرد: البته از زمانی که سامانه گمرک به سامانه ناجا متصل شده است، اشخاص با نام نویسی در سامانه گمرک احراز هویت می‌شوند که مسافر هستند یا نه. اما قاچاقچیان با پرداخت مبالغی به کسانی که مسافرت خارج از کشور داشتند،گوشی تلفن همراه را ثبت و رجیستر می‌کنند.
وی تاکید کرد: با وجود آنکه به نظر می‌رسد این کار یک فعالیت قانونی است، اما با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در حال رایزنی هستیم تا این موضوع را به خوبی بررسی کنیم.
بر اساس این گزارش از همان ابتدای اجرای طرح رجیستری که از عمر آن نزدیک به دو سال می‌گذرد، انتقاداتی به آن وارد بود که بیشتر صنف فروشندگان تلفن همراه را در بر می‌گرفت.با این حال، پیدا شدن راهی برای درآمد زایی واسطه‌ها در ازای پرداخت مبلغ‌اندکی به مسافران خارج از کشور می‌تواند نشان از رخنه‌هایی در اقتصاد کشور داشته باشد که هم به تعدد مشاغل کاذب دامن می‌زند و هم مسیر پویای رشد اقتصادی کشور را منحرف می‌کند.
سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق نیز در این زمینه گفت:در صورتی که اپراتورهای تلفن همراه فرآیند قانونی احراز هویت جهت سوزاندن سیم کارت تلفن همراه را به درستی انجام دهند، شیوه تازه قاچاقچیان گوشی به بن بست می‌خورد.
حمیدرضا دهقانی نیا در خصوص سوءاستفاده از گذرنامه برای ثبت گوشی مسافری اظهار داشت: ممکن است افراد سودجو از گذرنامه تحت این عنوان سوءاستفاده کنند که شخص را یک یا دو روز از کشور خارج کنند و سپس با استفاده از اطلاعات پاسپورت، گوشی مسافری را ثبت کنند.
سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز افزود: مسئله‌ای که وجود دارد این است که فرآیند رجیستری به نحوی چیده شده که باید با انتقال مالکیت این اتفاق بیفتد؛ به این معنا که رجیستری باید روی بستر سیم کارت، اپراتور و غیره انجام شود.
وی ادامه داد: به زبان ساده تر اینکه، اطلاعات گذرنامه در اختیار فرد سودجو قرار می‌گیرد این شخص اطلاعات را می‌گیرد و وارد سامانه می‌شود، در مرحله ثبت گوشی مسافری باید شماره تلفنی را که منتسب به اطلاعات گذرنامه است وارد کند، بنابراین شخص سودجو باید مالکیت سیم کارت را هم بگیرد که در همین راستا این فرد به دفاتر اپراتور مراجعه کرده و اقدام به سوزاندن سیم کارت می‌کند.
دهقانی نیا افزود: این مسئله ارتباطی به رجیستری ندارد و کاری است که خارج از قاعده در حال انجام است.
وی ادامه داد: بر اساس قوانینی که به دفاتر اپراتوری ابلاغ شده در صورتی سیم کارت سوزانده می‌شود که شخص احراز هویت شده باشد، اما اگر بدون این فرآیند سیم کارت سوزانده شود اینجا مقصر سامانه رجیستری نیست.
این مقام مسئول تصریح کرد: زمانی که حرف از سوءاستفاده از اطلاعات گذرنامه افراد می‌زنیم دیگر مشکل از سامانه رجیستری نیست زیرا همانگونه که گفتم فرآیند رجیستری گوشی مسافری به گونه‌ای تدوین شده که صرفاً صاحب سیم کارت می‌تواند گوشی را ثبت کند.
دهقانی نیا با بیان اینکه در صورتی که بدون احرا هویت، سیم کارت سوزانده شود، این اقدام تخلف اپراتور محسوب می‌شود، گفت: در صورتی که سیم کارت سوزانده شود بسیار راحت می‌توان فرد سودجو را پیدا کرد، این موضوع قابل بررسی و ردیابی است.

راه دیگر سوءاستفاده کپی کردن IMEI

در عین حال اجرای طرح رجیستری گوشی از ابتدا با چالش بزرگی به نام کپی کردن IMEI مواجه بود که حتی توانست در سال‌های قبل این طرح را به زمین بزند؛ IMEI برگرفته از International Mobile Equipment Identity و به معنای هویت یا شناسه بین‌المللی تجهیزات موبایل می‌باشد، یک شناسه عددی منحصربفرد برای هر گوشی همراه است که آن را از سایر دستگاه‌های مشابه تمییز می‌دهد.یک شماره استاندارد IMEI رشته‌ای ۱۴ رقمی است با یک رقم ۱۵ اٌم که برای تایید کل رشته به کار می‌رود همچنین گاهی اوقات رقم شانزدهمی هم وجود دارد که شامل اطلاعاتی در مورد نرم‌افزار دستگاه است و به نام IMEISV شناخته می‌شود.
از سال ۲۰۰۴ به بعد IMEI به فرمت و قالب خاص AA-BBBBBB-CCCCCC-D در آمد و هم اکنون نیز همین‌گونه استفاده می‌شود. قسمت‌های A و B به عنوان کد تخصیص نوع (TAC) شناخته می‌شوند. این بخش از کد، شرکت سازنده و مدل دستگاه را مشخص می‌کند.به عنوان مثال کد TAC گوشی گوگل پیکسل ۱۶۱۵۰۸-۳۵ درحالی‌که این کد برای آیفون ۶ اس پلاس ۳۳۲۹۰۷-۳۵ است.
شش رقم C نشان دهنده شماره سریال منحصربفرد دستگاه شماست که توسط سازنده گوشی تعریف می‌شود. بخش D یک رقم چک است که مطابق دستورالعمل‌های مشخص دستگاه کد IMEI را تایید می‌کند. این عدد روی بسته‌بندی‌ها نمایش داده می‌شود تا از ثبت IMEI‌ها‌ی نامعتبر و نادرست جلوگیری شود اما در اصل جزء اصلی از کد نمی‌باشد.
در دوره جدید اجرای طرح رجیستری، مسئولان و طراحان طرح اطمینان دادند که از تجربه قبل درس گرفته‌اند و این بار دیگر شناسه IMEI قابل کپی کردن نیست و حتی در صورت جعل، کد فعال‌سازی برای هر IMEI یک‌بار مصرف است و فقط برای فعال سازی همان گوشی قابل استفاده خواهد بود؛ اردیبهشت امسال اما کمیته رجیستری بار دیگر جعل شدن برخی IMEI‌ها‌ را تایید کرد.
با توجه به سابقه قبلی اجرای طرح رجیستری، یکی از ابتدایی ترین سوال‌ها درباره موفقیت طرح، کپی کردن شماره IMEI بود که مسئولان مربوطه در آن زمان اطمینان دادند.در آن زمان اعلام شده بود ثبت دو شناسه در «سامانه همتا» که یکی در تلفن همراه و دیگری در سیم‌کارت افراد وجود دارد، باعث می‌شود تا هر سیم‌کارت گوشی در سامانه همتا به‌صورت یک زوج کد شناسایی ثبت شود. هر اخلالی در عدم تطبیق این دو باعث غیرفعال شدن گوشی می‌شود و نشانه آن است که صاحب گوشی هنوز نتوانسته است آن را در سامانه همتا ثبت کرده و یا از یک گوشی تقلبی یا قاچاق استفاده می‌کند. این موضوع بهترین اهرم ضمانت اجرای طرح است.
همچنین حمیدرضا دهقانی نیا مدیرکل فناوری اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سخنگوی طرح رجیستری گفته بود شایعاتی مبنی بر اینکه برخی از سودجویان با کپی کردن این کد از روی یک شناسه اصلی، اجناس خود را به فروش می‌رسانند به گوش می‌رسد در حالی که امکان جعل این شناسه به هیچ وجه وجود ندارد. حتی اگر افراد سودجو اقدام به پخش چندین شناسه کپی و فیک (جعلی) کنند، تنها یکی از آن موارد قابل استفاده است و برای یافتن شناسه حقیقی اسنادی در سیستم‌ها‌ی کنترلی ثبت و ضبط شده است.
اما کمیته اجرای طرح ثبت تلفن همراه (رجیستری) در اردیبهشت امسال اعلام کرد: با توجه به بررسی‌های صورت گرفته توسط کارشناسان سامانه همتا و پس از پایش شبکه‌های اپراتوری، مشاهده شده است که متاسفانه برخی افراد سودجو اقدام به جعل شناسه IMEI از طریق کپی کردن و بازنشانی شناسه‌های معتبر روی دستگاه‌های غیرمجاز (قاچاق شده، سرقت شده و …) کرده‌اند تا از این طریق طرح رجیستری را دور زده و با فعال‌سازی دستگاه‌های غیرمجاز، توانایی فروش آن‌ها به قربانیان را داشته باشند.
بدیهی است که تمامی دستگاه‌های دارای شناسه جعلی پس از ورود به شبکه‌های اپراتوری در مدت زمان بسیار کوتاهی توسط سامانه همتا شناسایی می‌شوند و تمامی خدمات اپراتوری دستگاه مربوطه قطع خواهد شد.
طبق اعلام این کمیته، با بررسی‌های فنی پیچیده صورت‌گرفته تاکنون سرنخ‌های مهمی از این مجرمین به دست آمده است که اطلاعات آن به‌منظور برخورد با ایشان و اِعمال قانون در اختیار نهادهای امنیتی و قضایی قرار خواهد گرفت.
این کمیته برای جلوگیری از هر گونه ضرر و زیان احتمالی به خریداران تلفن همراه اعم از آکبند و کارکرده (دست دوم) اکیداً توصیه کرده قبل از خرید گوشی یا سایر دستگا‌ه‌های سیم‌کارت‌خور، حتماً از طریق یکی از درگاه‌های سامانه همتا نسبت به استعلام اصالت دستگاه اقدام کنند و سپس در حضور فروشنده دستگاه را برای خود فعالسازی کنند.
شناسه موبایل روی بدنه یا روی جعبه درج شده یا از طریق کد دستوری ستاره مربع صفر شش مربع روی گوشی نمایش داده می‌شود.
همچنین اکیداً توصیه می‌شود که از فروشگاه‌های غیرمجاز، دست‌فروشان و فروشندگان غیرمستقر خرید انجام ندهند و حتماً فاکتور ممهور به مهر رسمی فروشگاه که شناسه IMEI تلفن همراه در آن درج شده است را دریافت نمایند تا در جبران خسارت احتمالی به مشکل برنخورند.

مجازات جعل در قانون

بر اساس ماده ۷۳۱ قانون مجازات اسلامی، جعل رایانه‌ای مستوجب یک تا پنج سال مجازات حبس است که با توجه به ماده ۷۵۴ قانون مذکور، مجازاتِ مرتکب، حداکثر مجازات قانونی (۵ سال حبس) خواهد بود. علاوه بر آن طبق «ماده ۳۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» جاعلین شناسه رهگیری و شناسه کالا علاوه بر حبس مذکور در قانون مجازات اسلامی، به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر ارزش کالا (گوشی‌های تلفن همراه دارای IMEI مجعول) محکوم خواهند شد. فروشندگان دستگاه‌ دارای IMEI مجعول نیز حسب مورد به مجازات مقرر برای جرم کلاهبرداری، فروش کالای قاچاق و فروش کالای مسروقه محکوم خواهند شد.

جعل IMEI موضوع جدیدی نیست

این نخستین تجربه جعل IMEI در این دوره اجرای طرح رجیستری نبود؛ پیش از این در مرداد ۹۷ نیز کمیته اجرایی طرح ثبت تلفن همراه در اطلاعیه‌ای از وقوع تخلف جعل شناسه گوشی در بازار گوشی تلفن همراه خبر داد و با متخلفان اتمام حجت کرد.
این کمیته اعلام کرده بود با بررسی‌های صورت گرفته در چند روز اخیر مشخص شده که برخی افراد سودجو در بازارهای تلفن همراه مبادرت به جعل شناسه IMEI و کپی کردن آن روی دستگاه‌های دیگر کرده‌اند. هر دستگاه تلفن همراه با شناسه IMEI مشخص، دارای یک کد فعال‌سازی یک‌بار مصرف است که فقط برای فعال سازی همان گوشی قابل استفاده است. بنابراین، امکان فعال‌سازی سایر دستگاه‌ها با IMEI جعلی یکسان با یک کد فعال‌سازی وجود ندارد و این دستگاه‌ها پس از مدتی توسط سامانه همتا شناسایی و ارتباط آن با شبکه‌های اپراتوری قطع خواهد شد.
ولی در عین حال باز هم این مسئله تکرار شد و جعل IMEI در اردیبهشت امسال نیز گواه این ماجرا بود. این مسئله نشان می‌دهد که سودهای میلیاردی دلالان و سوءاستفاده گران بازار موبایل آن‌قدر چشمگیر است که آنها درصدد اجرای هر طرحی برای دور زدن طرح رجیستری به هر قیمتی هستند. /روزنامه آفتاب یزد