کرونا چه بر سرحسابداران و حسابرسان آورد/ راهکارهایی برای کنترل شرایط کنونی
خبرمهم: ویروس کرونا در بسیاری از کشورها، از جمله در ایران، شیوع یافته است. اگرچه نخستین پیامد این بیماری، آثار ناگوار آن بر روی سلامت مردم است و طبعاً در این حوزه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی اصلی است، اما باید توجه داشت که این بحران اثرات اقتصادی قابل‌توجهی بر روی اشخاص حقیقی و حقوقی دارد، به‌عنوان‌مثال به دلیل محدودیت در تولید، تجارت، مصرف یا به دلیل ممنوعیت‌های سفر و حمل‌ونقل ناشی از شیوع این ویروس در این میان با در نظر داشتن ماهیت این خطر در تأثیر گزاری بر بازارهای مالی، نقش حسابرسان با توجه به مهارت‌ها و موقعیت‌های منحصربه‌فرد حسابرسان خارجی و حسابرسان داخلی می‌تواند ارزشمند باشد.
به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرمهم، یک استاد دانشگاه رشته حسابداری گفت: اثرات اقتصادی، پیامدهایی هم بر حسابداری، گزارشگری و حسابرسی صورت‌های مالی اشخاص به دنبال دارد. در ادامه به برخی از این پیامدهای بالقوه می‌پردازیم. طبعاً باید توجه داشت آثار این پیامدها بر هر شخص حقیقی یا حقوقی متفاوت خواهد بود؛ لذا حسابرسان آن‌ها نیز باید به چگونگی تأثیر این پیامدها بر کسب‌وکار اشخاص توجه کرده و به‌طور مستمر آن‌ها را بررسی کنند.
دکتر مهدی حسینی هرندی، در خصوص تأثیر کرونا بر فرآیندهای حسابداری و حسابرسی عنوان کرد: هنوز پیش‌بینی قابل‌اتکایی از میزان پیشرفت، مدت و تأثیر ویروس کرونا ارائه نشده است. در هر صورت، حسابداران و حسابرسان باید از آثار ویروس کرونا بر حوزه‌های مرتبط با آن‌ها مطلع شده و آثار آن را بر گزارشگری مالی اشخاص در نظر بگیرند.
انواع تأثیرات کرونا بر برنامه‌ریزی و اجرای عملیات حسابرسی
وی با بیان اینکه یکی از تأثیرات کرونا را می‌توان ”تأثیر بر ارزیابی خطرهای حسابرسی و روش‌های حسابرسی” را نام برد، افزود: در شرایطی که حسابرس با اجرای روش‌های حسابرسی لازم یا دستیابی به اطلاعات جدید،شواهدی کسب کند که با شواهد مبنای ارزیابی اولیه متناقض باشد در ارزیابی خود تجدیدنظر و بر همین اساس روش‌های حسابرسی طراحی‌شده را تعدیل کند.
حسینی هرندی با اشاره به گفته سیده سمانه شاهرخی افزود: ممکن است توجه حسابرس به اطلاعاتی جلب شود که با اطلاعات مبنای ارزیابی تفاوت قابل‌توجهی داشته باشد در چنین شرایطی ارزیابی خطر ممکن است به نحو مناسب، منعکس‌کننده شرایط واقعی نباشد و روش‌های حسابرسی لازم برنامه‌ریزی‌شده ممکن است در کشف تحریف‌های با اهمیت، مؤثر واقع نشود حسابرس بر اساس روش‌های حسابرسی اجراشده و شواهد حسابرسی کسب‌شده باید قبل از نتیجه‌گیری مناسب بودن خطرهای تحریف با اهمیت در سطح ادعا را مورد ارزیابی قرار دهد.
وی اظهار کرد: دسترسی به محل، کارکنان و اسناد صاحب‌کار از دیگر تأثیرات کرونا بر برنامه‌ریزی و اجرای عملیات حسابرسی است. به دنبال افزایش موارد کووید- ۱۹ حسابرسان قادر نیستند به‌صورت حضوری به محل صاحب‌کاران خود برای کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب دسترسی داشته باشند. بنابراین حسابرسان می‌توانند از راه‌های جایگزین استفاده کنند. تأییدیه برون‌سازمانی مستقیماً از مخاطب برون‌سازمانی به‌صورت الکترونیکی پس از تائید معتبر بودن آدرس ایمیل و یا پیگیری با یک مکاتبه تلفنی به دست آید.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: آزمون اسناد و مدارک به‌صورت الکترونیکی؛ گرچه شواهد حسابرسی با اصل مدارک قابل‌اتکاتر از شواهد حسابرسی است که از طریق نسخه‌های کپی یا دورنگارها یا اسناد تبدیل‌شده به‌صورت الکترونیکی فراهم شود و قابل‌اتکا بودن آن بر کنترل واحد گزارشگر بستگی داشته باشد.
حسینی هرندی در خصوص شمارش موجودی‌ها و تأثیر کرونا بر آن بیان کرد: چنانچه حسابرس در دوره کنترل رفت‌وآمدها، نتواند برشمارش موجودی‌ها در تاریخ صورت‌های مالی نظارت کند، باید برخی از موجودی‌ها را در تاریخی دیگر شمارش یا برشمارش آن‌ها نظارت کرده و روش‌های حسابرسی را در مورد معاملات و سایر رویدادهای بین این دو تاریخ اجرا کند حسابرس باید اجرای روش‌های حسابرسی جایگزین را نظیر موارد زیر برای کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب در مورد وجود و وضعیت موجودی‌ها در نظر بگیرد: وارسی مستندات فروش اقلام خاصی از موجودی‌ها که پیش‌ازتاریخ شمارش خریداری یا تحصیل شده‌اند، اتکا به شمارش ادواری، استفاده از کمک مستقیم حسابرسان داخلی.
تأثیر کرونا بر حسابداری و گزارشگری شرکت‌ها
این استاد دانشگاه ادامه داد: استانداردهای گزارشگری از جمله استانداردهای بین‌المللی حسابداری ،استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و اصول عمومی پذیرفته‌شده حسابداری هر کشور باید به‌طور کامل رعایت شود. علاوه بر این، در پاسخ به چالش‌های حسابداری و حسابرسی که در اثر ویروس کرونا به وجود آمده، شرکت‌ها باید به‌صورت عملی و معقول، فراتر از این استانداردها عمل کنند(استاندارد بین‌المللی حسابداری،استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی)
وی در خصوص افشای اطلاعات بیشتر در گزارش هیات مدیره بیان کرد: شرکت‌ها باید در گزارش هیات مدیره، ضرورت اشاره به آثار احتمالی ویروس کرونا را در بخش تجزیه‌وتحلیل ریسک وعدم اطمینان در نظر بگیرند. در اصل، آن‌ها مواردی که منجر به تأثیر منفی بر عملکرد شرکت از پیش‌بینی‌ها میشود را گزارش کنند.
حسینی هرندی در خصوص موارد عملی پیشرو در حسابرسی صورت‌های مالی افزود: گفت‌وگوی فعالانه حسابرسان با مشتریان خود؛ به حسابرسان توصیه میشود که پیشرو باشند و با مشتریان خود در مورد تأثیر ویروس کرونا روی شرکت، کسب‌وکار آن، عملیات، برنامه زمان‌بندی گزارشگری مالی و جدول زمانی مربوط به کار حسابرسی گفت‌وگو کنند. طبعاً ریسک تأخیر وجود دارد زیرا در این شرایط ممکن است فرآیند تهیه اطلاعات توسط شرکت یا انجام حسابرسی، هریک دچار اختلال یا توقف شود.
استاد دانشگاه آزاد تهران واحد شمال در خصوص مسائل لجستیکی در تهیه صورت‌های مالی و انجام حسابرسی تصریح کرد: برخی شرکت‌ها و حسابرسان در تهیه صورت‌های مالی و انجام حسابرسی با مشکلات عملی روبه‌رو هستند. این امر به‌احتمال‌زیاد بر اینکه مؤسسات حسابرسی چگونه این شرکت‌ها را حسابرسی می‌کنند تأثیر می‌گذارد. با توجه به محدودیت در حال افزایش در انجام مسافرت‌ها، برگزاری جلسات و دسترسی به سایت شرکت‌ها، حسابرسان برای جمع‌آوری شواهد حسابرسی کافی و مناسب، باید روش‌های حسابرسی جایگزین را به‌کارگیرند.
حسینی هرندی همچنین در خصوص ملاحظات بررسی حسابرس گروه اضافه کرد: ؛ حسابرسان گروه باید برای بررسی کار حسابرسان بخش‌ها با هدف اطمینان از رعایت الزامات استانداردی، برنامه‌ریزی لازم را انجام دهند. این برنامه‌ریزی باید شامل اینکه در چه شرایطی باید از روش‌های جایگزین استفاده کرد نیز بشود؛ به‌عنوان‌مثال، در شرایطی که اجازه مسافرت داده نمی‌شود.
وی در خصوص شرایط پیش‌بینی‌نشده نیز گفت: هنگامی‌که حسابرسی به‌هیچ‌وجه انجام نشود یا خاتمه نیابد، به‌عنوان‌مثال به دلیل بستری شدن تعداد بسیاری از کارکنان حسابرسی، یا وجود بیماری در کارکنان شرکت و آلودگی محیط کار، توصیه میشود با اخذ نظر نهاد مقررات گذار و ناظر بر حرفه حسابرسی یعنی جامعه حسابداران رسمی ایران اقدام کنید.
حسینی هرندی در خصوص رویدادهای غیر تعدیلی پس از تاریخ ترازنامه عنوان کرد: ترازنامه باید وضعیت مالی را در پایان دوره گزارشگری نشان دهد ماهیت هر نوع رویداد غیر تعدیلی و برآوردی از آثار مالی آن باید در یادداشت‌های توضیحی افشا شود. بنابراین شرکت‌ها باید تأثیر ویروس کرونا بر کسب‌وکار خود را در نظر بگیرند. این تأثیر بسته به شرایط خاصی که هر شرکت در آن فعالیت می‌کند، متفاوت خواهد بود. برآورد انجام‌شده باید دربرگیرنده آثار احتمالی ویروس کرونا در دوره بعدی گزارشگری مالی نیز باشد.
وی همچنین تداوم فعالیت را بخشی مهم دانست و افزود: مسئولیت حسابرس در رابطه با تداوم فعالیت، بررسی و نتیجه‌گیری در مورد مناسب بودن استفاده مدیران اجرایی از فرض حسابداری تداوم فعالیت در تهیه صورت‌های مالی و نتیجه‌گیری در مورد وجود یا عدم وجود ابهام بااهمیت درباره ادامه فعالیت واحد مورد رسیدگی است در بررسی ارزیابی مدیران اجرایی از توانایی واحد تجاری به ادامه فعالیت، حسابرس باید همان دورهای را بررسی کند که مدیران اجرایی واحد مورد رسیدگی از آن برای ارزیابی طبق چارچوب گزارشگری مالی مربوط استفاده کرده است و حسابرس باید اطمینان حاصل کند که دوره ارزیابی موردنظر مدیران اجرایی حداقل دوازده ماه است در این راستا ،حسابرس باید این روش‌ها را انجام دهد: تعیین اینکه آیا مدیران اجرایی ارزیابی از توانایی واحد تجاری برای ادامه فعالیت را به عمل می‌آورند یا خیر و اگر هنوز ارزیابی به ادامه فعالت به عمل نیاورده باشد حسابرس باید از آن‌ها درخواست کند این ارزیابی انجام شود، بررسی اینکه آیا حقایق یا اطلاعات بیشتر از تاریخ ارزیابی توسط مدیران اجرایی در دسترس است یا خیر، ارزیابی قابلیت اتکای داده‌های زیربنایی ایجادشده و مفروضات مورداستفاده در تهیه‌ی پیش‌بینی جریان نقدی، درخواست تأییدیه کتبی از مدیران اجرایی و، در صورت لزوم، ارکان راهبری در مورد برنامه‌های آن‌ها برای اقدامات آتی و امکان‌پذیری این برنامه‌ها.
وی در خصوص گزارش‌های سالانه نیز اظهار کرد: در رابطه با آزمون کاهش ارزش سرقفلی و دارایی‌های نامشهود با عمر نامعین استاندارد حسابداری بین‌المللی ۳۶ افشای مفروضات کلیدی بکار رفته در محاسبه مبلغ بازیافتنی را الزامی می‌کند. همچنین این استاندارد درصورتی‌که یک تغییر احتمالی منطقی در مفروضات کلیدی موجب شود تا مبلغ دفتری واحد مولد وجه نقد از مبلغ بازیافتنی آن بیشتر شود، افشاهای بیشتری را الزامی می‌کند.علاوه بر این، استاندارد حسابداری بین‌المللی ارائه صورت‌های مالی، افشای مفروضات کلیدی که یک شرکت در رابطه با منابع آتی و سایر منابع اصلی عدم اطمینان در تاریخ گزارشگری که منجر به ایجاد ریسک تعدیل با اهمیت در مبلغ دفتری دارایی‌ها و بدهی‌ها در سال مالی آتی میشود در نظر می‌گیرد را الزامی می‌کند.
کاهش ارزش دارایی‌های غیرمالی
این استاد دانشگاه تصریح کرد: واحدهای تجاری ممکن است نیاز داشته باشند ارزیابی کنند که آیا تأثیرات کووید ۱۹ باعث کاهش ارزش دارایی‌ها شده است یا خیر. عملکرد مالی آن‌ها، از جمله برآورد جریان وجوه و درآمدهای نقدی آتی، ممکن است تحت تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم وقایع اخیر و جاری باشد.۳۶IAS واحدهای تجاری را ملزم می‌کند در پایان هر دوره‌ی گزارشگری اگر هرگونه نشانه‌ای مبنی بر اختلال در ایجاد جریان‌های نقدی وجود دارد، آزمون کاهش ارزش را انجام دهند. شاخص‌های اختلال شامل تغییرات فراوان با تأثیر منفی بر واحد تجاری است که در طول دوره رخ‌داده است، یا در آینده‌ای نزدیک در این موارد رخ خواهد داد: بازار یا محیط اقتصادی که واحد تجاری در آن فعالیت می‌کند، اندازه یا روشی که یک دارایی مورداستفاده قرار می‌گیرد یا انتظار می‌رود مورداستفاده قرار گیرد (به‌عنوان‌مثال، دارایی که راکد میشود، برنامه‌های موجود برای توقف یا تجدید ساختار عملیاتی که یک دارایی به آن تعلق دارد، برنامه‌های موجود برای کنار گذاشتن و حذف یک دارایی پیش‌ازتاریخ پیش‌بینی‌شده)
وی افزود: به دلیل تأثیرات کووید ۱۹، واحدهای تجاری خاص ممکن است به ارزیابی کاهش ارزش دارایی‌ها الزام داشته باشند.( این ارزیابی علاوه بر انجام آزمون کاهش ارزش سرقفلی‌ها و دارایی‌های نامشهود با عمر مفید نامعین است که حداقل سالی یک‌بار صورت می‌گیرد)
حسینی هرندی در خصوص اندازه‌گیری ارزش منصفانه گفت: اندازه‌گیری منصفانه ارزش (همچون اندازه‌گیری برخی از ابزارهای مالی و سرمایه‌گذاری‌های خاص شرکت) باید دیدگاه‌های مشارکت‌کنندگان بازار و داده‌های بازار را در تاریخ اندازه‌گیری و تحت شرایط فعلی بازار منعکس کند. واحدهای تجاری باید به اندازه‌گیری ارزش منصفانه بر اساس ورودی‌های غیرقابل نظارت (که گاهی از آن‌ها به‌عنوان اندازه‌گیری سطح سه یاد میشود) توجه ویژه داشته باشند و اطمینان حاصل کنند که ورودی‌های غیرقابل نظارت مورداستفاده، نشان دهد شرکت‌کنندگان بازار چگونه تأثیرات کووید ۱۹ را در انتظارات خود از جریان‌های نقدی آتی مربوط به دارایی‌ها یا بدهی‌ها در تاریخ گزارشگری در نظر گرفته‌اند.
وی همچنین ارزش‌یابی موجودی‌ها را مهم دانست و عنوان کرد: موجودی‌ها به اقل بهای تمام‌شده و ارزش خالص قابل تحقق آن‌ها (NRV) اندازه‌گیری می‌شوند. در شرایط اقتصادی دشوار، محاسبه‌ی NRV ممکن است به وجود آورنده‌ی چالش‌ها و مستلزم بررسی اضافی در تاریخ گزارشگری باشد. همچنین، اگر سطح تولید یک واحد تجاری به‌طور غیرطبیعی پایین باشد (مثلاً درنتیجه‌ی توقف موقتی خطوط تولید)، ممکن است نیاز باشد در بهای موجودی‌ها بازنگری شود تا اطمینان حاصل شود سربارهای ثابت تخصیص نیافته در سود و زیان، در همان دورهای که رخ می‌دهند، شناسایی می‌شوند.
اقداماتی که در حال حاضر باید توسط مدیریت صورت بگیرد
این استاد دانشگاه ادامه داد: مدیریت باید وجود نشانه‌های مربوط به کاهش ارزش دارایی‌ها و واحدهای مولد وجه نقد را مدنظر قرار دهد. به‌ویژه مدیریت باید این موارد زیر را در نظر بگیرد: تأثیر اقدامات مربوط به مهار شیوع ویروس کووید- ۱۹بر فعالیت‌های تجاری شرکت و اینکه آیا مبلغ دفتری خالص دارایی‌ها از ارزش بازار آن بیشتر است یا خیر، مدیریت باید کاربردی بودن بودجه‌ها و پیش‌بینی‌های جریان‌های نقد را بر اساس اطلاعات در دسترس در تاریخ گزارشگری از جمله اطلاعات بیان‌شده در ادامه را، بررسی کند: پیش‌بینی‌های بانک مرکزی و سایر مؤسسات بین‌المللی در مورد شدت و مدت‌زمان تأثیر شیوع کووید۱۹ ، عرضه و تقاضا برای محصولات و خدمات واحدهای مولد وجه نقد، کاهش در فعالیت اقتصادی، تأثیر محدودیت‌های اعمال‌شده بر حمل‌ونقل، سفر و قرنطینه‌ها، تأثیر نرخ ارز بر قیمت کالاها، حمایت مالی و تأمین اعتبار از سوی دولت یا سازمان‌های بین‌المللی، مدیریت باید افشاهای بیشتر و افشا در خصوص مفروضات اصلی و منابع عمده عدم اطمینان در گزارش‌های، سالانه و میان‌دوره‌ای را مدنظر قرار دهد.
نتیجه‌گیری
وی عنوان کرد:حسابرسان و حسابداران باید تمامی الزامات استانداردهای حسابداری را رعایت کنند و مدیریت خطرات احتمالی بر عهده گیرند و از طریق مشارکت در انواع فعالیت‌ها حسابرس تأثیرات احتمالی را پیش‌بینی کرده که آیا ممکن است تداوم فعالیت با شکست مواجه شود حسابرس داخلی به‌صورت عینی خطرات را برطرف کنند باید از خطرهای تحریف اشتباه در صورت‌های مالی جلوگیری کنند آن‌ها به دنبال گسترش و استفاده از روش‌های جایگزین برای حسابرسی صورت‌های مالی مشتریان باشند. آن‌ها می‌توانند از طریق راهکارهای انجمن حسابداران آمریکا از فناوری‌هایی که ارائه می‌دهد کمک بگیرند مدیریت مسئولیت مدیریت خطرات را بر عهده دارد. آن‌ها در حال حاضر باید تلاش‌های گسترده‌ای برای شناسایی همه خطرات احتمالی، ارزیابی تأثیر احتمالی آن‌ها و فکر کردن از طریق پاسخ‌ها داشته باشند.
حسینی هرندی در پایان گفت: مدیریت و حسابرسی داخلی باید به‌طور مداوم آنچه را که در داخل و خارج از سازمان اتفاق می‌افتد نظارت کند، در تغییر و محوری در صورت نیاز چابک باشد. ممکن است مدیریت در برنامه‌های اجرایی برای رسیدگی به آنچه فکر می‌کنند اتفاق می‌افتد، مصرف کند و ازآنچه تغییر کرده است چشم‌پوشی کند. حسابرسی داخلی برای کمک به مدیریت در برقراری این ارتباط از موقعیت مناسبی برخوردار است./ایسنا
