چرا اقتصاد ایران علی‌رغم تحریم آمریکا فرونپاشید؟

به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرهای فوری، اقتصاد ایران نزدیک به ۲ سال است که زیر سایه سنگین تحریم‌های همه‌جانبه آمریکا قرار دارد، اما با وجودی که زیر فشار شدید است، فرونپاشیده و حتی در برخی حوزه‌ها شاهد رونق است.

 وب سایت “رادیو سراسری آمریکا ” (NPR) با طرح  این پرسش که چرا اقتصاد ایران علی‌رغم فشارهای شدید آمریکا از هم فرونپاشید، در گزارشی نظرات کارشناسان را در این باره جویا شده است.

بر اساس این گزارش:

از سال ۲۰۱۷ ، دولت ترامپ در تلاش برای محروم کردن حکومت ایران از منابع مالی و در قالب رویکرد “فشار حداکثری”، تحریم‌های چند لایه سختگیرانه‌ای را علیه ایران به مورد اجرا گذاشته است.

“مایک پمپئو”وزیر امور خارجه آمریکا در سخنان اخیر خود گفت که استراتژی دولت آمریکا برای “فشار حداکثری علیه ایران” با هدف قطع ۸۰ درصد از درآمدهای نفتی ایران موفق بوده است. او گفت حتی رییس جمهوری ایران اذعان کرده این کشور در اثر تحریم‌های آمریکا حدود ۲۰۰ میلیارد دلار از درآمدهای خارجی خود را از دست داده است.

با این حال اقتصاد ایران فرونپاشیده است.

“جواد صالحی اصفهانی” ، استاد اقتصاد در دانشگاه “ویرجینیا تک” آمریکا در این باره می‌گوید: “فکر می‌کنم پیش بینی‌های (دولت ترامپ) درباره سقوط سریع اقتصادی ایران در اثر تحریم‌ها بسیار خوش‌بینانه بوده است.” به گفته این کارشناس اقتصادی علیرغم تحریم‌های سخت، دولت ترامپ درباره شناخت کافی از اقتصاد ایران که دارای سطوحی پیچیده است و سابقه مقاومت در برابر فشارهای بیرونی و تحریمی را دارد، دچار سوء برداشت شده است.

به طور قطع تحریم‌های ۲ سال اخیر آمریکا به اقتصاد ایران به شدت آسیب رسانده است.

صالحی اصفهانی می‌گوید: “بیکاری و تورم زیاد است و آنها از سیستم تبادل مالی جهانی خارج شده اند. “

اما او می‌گوید در طول چهار دهه گذشته، ایران تجربه زیادی در رابطه با تحریم‌ها داشته و آموخته است که در برابر تأثیر آنها مقاومت کند. و این بار هم تفاوتی با گذشته ندارد.

هم بانک جهانی و هم صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زنند که تولید ناخالص داخلی ایران در سال جاری تقریباً ۹٪ کاهش داشته باشد. ( به گفته صالحی اصفهانی تخمین‌های خود ایران پایین‌تر است.) مقایسه کنید با اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ ، هنگامی که ایالات متحده آمریکا پس از بحران سفارت ایالات متحده در تهران، تحریم‌هایی را اعمال کرد. در آن زمان به گفته صالحی-اصفهانی، سرانه تولید ناخالص داخلی ایران ۵۰ درصد کاهش یافت.

“اسفندیار باتمانقلیچ” کارشناس اقتصادی در آمریکا که تحولات اقتصاد ایران را دنبال می‌کند، در این باره  می‌گوید؛ برآورد بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول از کاهش رشد اقتصادی، افت شدید صادرات نفت ایران را در نظر می‌گیرد. پیش از آنکه ایالات متحده در ماه می ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای (برجام)خارج شود ، ایران روزانه حدود ۲ میلیون بشکه نفت خام صادر می‌کرد. اکنون تخمین زده می‌شود که ایران روزانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه صادر می‌کند، بیشتر این مقدار به چین است.”

“باتمانقلیچ” خاطرنشان می‌کند: “اما ایران تنها به نفت متکی نیست.”

او می‌گوید: “اقتصاد ایران اقتصادی بسیار متنوع است و تولیدات صنعتی یکی دیگر از مهم‌ترین مولفه‌های آن است.. در حال حاضر حدود یک پنجم از کل اشتغال کشور در بخش تولید مشغولند.”

“باتمانقلیچ” می‌گوید تولیدات ایران شامل اتومبیل، فلزات و پلاستیک است. تحریم‌های ایالات متحده دسترسی به کالاهای اولیه مورد نیاز برای تولید محصولات را دشوار می‌کند، و پیدا کردن مشتری در خارج از کشور نیز دشوار است زیرا بیم این وجود دارد که دولت ترامپ با مجازات‌های ثانویه هر شرکت یا فردی که با ایران تجارت کند را مورد مجازات قرار دهد.

او می‌افزاید، اما برخی از تولیدکنندگان ایرانی برای مبادلات مالی با خارج به سیستم‌های غیر رسمی پرداخت متکی هستند. همچنین برخی کالاها تحت تأثیر تحریم‌های ثانویه قرار ندارند.

او می‌گوید: “آنها واقعاً کالاهای اساسی هستند، مانند محصولات غذایی یا محصولات مصرفی، از جمله مواردی مانند محصولات خانگی، مواد شوینده یا شامپو و..”

“سوزان مالونی” ، متخصص ایران در موسسه “بروکینگز”، می‌گوید که ایران همچنین با شرکای منطقه‌ای خود روابطی “کاملاً یکپارچه” برقرار کرده است که از طریق آن می‌تواند برخی فعالیت‌های اقتصادی وتجاری خود را با این شرکا بدون مزاحمت تحریم‌های آمریکا پیش ببرد.

او می‌گوید: “ایرانی‌ها واقعاً صنایع جایگزین و ظرفیت قابل توجهی در داخل و همچنین توانایی استفاده از نفوذ خود در کشورهای پیرامونی را دارند و با این اهرم‌ها  تحریم‌های آمریکا را دور می‌زنند.” “کشورهایی مانند عراق و افغانستان، برخی از جمهوری‌های آسیای  مرکزی و البته سوریه، حوزه‌‌ها و کشورهایی هستند که از حوزه نفوذ و ردیابی وزارت خزانه داری آمریکا به دورند.

از سوی دیگر صالحی اصفهانی می‌گوید، کمبود کالاهای وارداتی به رونق تولید داخلی در ایران کمک کرده است و این مساله به نوبه خود به ایجاد اشتغال بیشتر برای ایرانیان منجر شده است.