به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرهای فوری، در کشورهای مختلف، میانگین ساعت کار معمول۴۰تا ۴۴ساعت در هفته است و ایران نیز از چنین قاعده‌ای مستثنا نیست با این تفاوت که در ایران درصد بالایی از شاغلان به‌واسطه وضعیت معیشتی در بیش از یک شغل مشغول به کار هستند و تعداد قابل‌توجهی از افراد نیز به‌واسطه معیارهای آمارگیری، فقط با یک ساعت کار در هفته شاغل به‌حساب می‌آیند.
به گزارش همشهری، نتایج بررسی‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبری وزارت کار نشان می‌دهد بدون لحاظ کردن شاغلان چندشغله و افراد شاغل با یک ساعت کار در هفته، میانگین ساعت کار شاغلان ایرانی در هفته به ۴۳ساعت می‌رسد که عددی در حد میانگین جهانی است؛ اما کارشناسان این مرکز نیز در گزارش خود معترف هستند که اگر امکان تفکیک شاغلان واقعی و محاسبه میانگین ساعت کار آنها وجود داشته باشد به‌مراتب اعداد بالاتری حاصل خواهد شد که از خطر عدم‌تعادل در زندگی و کار شاغلان ایرانی حکایت دارد.
رکورد ساعت کار دو شغله‌ها
در ماده۵۱ قانون کار ایران، ساعت کار مدت‌زمانی است که کارگر، نیرو یا وقت خود را برای انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد و میزان آن بسته به نظر کارفرما، وظایف و حوزه کاری افراد متفاوت است اما به‌طورمعمول، ساعات کار قانونی و موظفی کارگران عادی ۴۴ساعت در هفته تعیین شده است که عمدتاً کارفرمایان آن را با احتساب زمان صرف ناهار به‌صورت نوبت‌های ۸ساعته محاسبه می‌کنند. همچنین در این ماده‌قانونی، ساعات کار موظفی در مشاغل سخت و زیان‌آور و زیرزمینی، حداکثر ۳۶ساعت در هفته تعیین شده که عمدتاً به‌صورت نوبت‌های ۶یا ۶.۵ساعته تعریف می‌شوند. البته بررسی‌های میدانی و پرس‌وجو از کارگران شاغل در برخی از بنگاه‌های اقتصادی از اعمال نوبت‌های اجباری ۱۲ساعته به‌جای نوبت‌های قانونی ۸ساعته حکایت دارد که عملاً ساعات کار موظفی نیروی کار در هفته را به ۷۲ساعت می‌رساند اما فقط ۴۴ساعت از آن برای پرداخت حقوق و ثبت در سوابق کارگر مدنظر قرار می‌گیرد. فارغ از این موضوع، بخش قابل‌توجهی از شاغلان کشور به دلیل وضعیت معیشتی و مکفی نبودن درآمد شغل اول به‌صورت دو یا چندشغله فعالیت می‌کنند که در این صورت ساعات کاری آن در طول هفته از مرز ۸۰ساعت نیز می‌گذرد اما این رقم در محاسبات میانگین ساعت کار کارگران کشور یا مدنظر قرار نمی‌گیرد یا در تجمیع با ساعت کار شاغلان یک ساعت در هفته کاملاً خنثی میشود و به ۴۳ساعت در هفته می‌رسد.
روند نزولی ساعت کار و افزایش مشاغل کاذب
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد، میانگین ساعات کار هفتگی شاغلان ایرانی در سال‌های۱۳۹۲تا ۱۳۹۷ به‌جز در سال ۱۳۹۶روندی نزولی داشته و در طول این دوره ۵ساله یک‌ساعت کاهش یافته است. در مقابل آمارها از افزایش تعداد شاغلان در این دوره زمانی حکایت داشته و اگر شاغلان جدید در مشاغلی با ظرفیت کامل فعالیت می‌کردن+د نباید ساعات کار هفتگی با این افت مواجه می‌شد. بر این‌اساس فرضیه رشد تعداد شاغلان کشور در سال‌های اخیر به‌واسطه ایجاد یا شناسایی مشاغل موقت، پاره‌وقت و حتی کاذب تقویت میشود.
محاسبات مرکز آمار و اطلاعات راهبری وزارت کار نشان می‌دهد در دوره زمانی سال‌های۱۳۹۲تا ۱۳۹۷، بیشترین میانگین ساعت کار معمول در هفته مربوط به سال ۱۳۹۲برابر با ۴۴ساعت و ۱۸دقیقه و کمترین آن مربوط به سال ۱۳۹۷برابر ۴۳ساعت در هفته بوده است. کارشناسان این مرکز، شیب نزولی میانگین ساعات کاری شاغلان در این دوره زمانی را به‌واسطه اینکه اقتصاد ایران سمت‌وسوی اشتغال‌زایی داشته است، قابل‌تأمل دانسته‌اند و فرضیه افزایش چندمیلیونی شاغلان در این دوره و نبود ظرفیت برای کار بیشتر را عامل احتمالی برای شیب نزولی ساعت کار را مطرح کرده‌اند. البته این کارشناسان کاهش نیاز اقتصادی شاغلان و کاهش ساعت کار آنها را نیز به‌عنوان یک فرضیه دیگر معرفی کرده‌اند که با توجه به شاخص‌های کلان اقتصادی قابل‌پذیرش به نظر نمی‌رسد.
شکاف ۲۸درصدی ساعت کار مردان و زنان
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۷شکاف جنسیتی میانگین ساعت کار معمول در هفته میان مردان و زنان به ۲۸درصد رسیده است و مردان به‌طور متوسط ۲۸درصد بیش‌از زنان کار کرده‌اند. در این سال میانگین ساعت کار معمول در هفته برای مردان ۴۵ساعت و ۱۸دقیقه و برای زنان ۳۲ساعت و ۴۲دقیقه بوده است که نشان می‌دهد مردان ۱۲ساعت و ۳۶دقیقه بیش از زنان کار کرده‌اند.
ساعت کار بالا برای خدماتی‌ها
آمارهای مربوط به ساعات کار شاغلان ایرانی به تفکیک حوزه‌های فعالیت نشان می‌دهد کمترین میزان ساعت کار هفتگی به بخش کشاورزی اختصاص داشته و سال۹۷ شاغلان این حوزه به‌طور میانگین ۳۷ساعت و ۱۲دقیقه کار کرده‌اند. یکی از دلایل اصلی این وضعیت، فصلی بودن فعالیت‌های بخش کشاورزی است که درمجموع باعث میشود سرانه ساعات کار فعالان این بخش کمتر از میانگین کل باشد. همچنین بر اساس آمارها، شاغلان صنعتی ایران به‌طور میانگین ۴۲ساعت و ۳۰دقیقه در هفته کار کرده‌اند؛ اما شاغلان خدماتی با میانگین فعالیت ۴۵ساعت و ۱۲دقیقه در هفته رکورد میزان فعالیت را شکسته‌اند. از سوی دیگر، مقایسه میانگین ساعت کار معمول هفتگی در بخش تولیدی و غیرتولیدی نشان می‌دهد که میانگین ساعت کاری در سال۱۳۹۷در بخش غیر تولیدی به میزان ۳ساعت و ۱۲دقیقه بیشتر از بخش تولیدی بوده است.
وضع ایران و کشورهای منتخب
بر اساس آخرین اطلاعاتی که سازمان بین‌المللی کار (ILO) از میانگین ساعات کار هفتگی کشورهای مختلف منتشر کرده است، وضعیت ایران در مقایسه با کشورهای منتخب در سطح متوسط قرار دارد. البته سازمان بین‌المللی کار، آمارهای مربوط به ساعات کار ایران را از گزارش‌های مرکز آمار ایران از تحولات بازار کار استخراج کرده و لزوماً با معیارهای آمارگیری دیگر کشورها مناسبتی ندارد. بر اساس این اطلاعات، از میان ۲۳کشور مقایسه شده با ایران، کشور قطر با میانگین ساعت کار ۴۹ساعت در هفته در صدر جدول قرار دارد و کشور استرالیا با ۳۳ساعت کار در هفته در قعر جدول قرار گرفته است.
همچنین کشورهای بنگلادش، پاکستان، ترکیه، مالزی، عربستان، سنگاپور، کره جنوبی، هنگ‌کنگ و تایلند بالاتر از ایران قرار دارند و کشورهای فیلیپین، اندونزی، ژاپن، ارمنستان، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، اسپانیا، فرانسه، آلمان و انگلیس در رتبه‌های بعد از ایران قرار می‌گیرند. نکته قابل‌تأمل اینکه میانگین ساعت کار زنان در کشور قطر ۵۰ساعت در هفته محاسبه شده که یک ساعت نسبت به میانگین کل و ۲ساعت نسبت به میانگین ساعت مردان بیشتر است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد شکاف جنستی در میان نیروی کار کشورهای فیلیپین و تایلند صفر بوده و میانگین ساعات کار مردان و زنان به یک اندازه است. /همشهری
