ایران چه تعداد مولتی میلیاردر دارد؟/ ساختار پرداخت یارانه در مسیر تحول

به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرمهم، هر چند در دوره انتخابات ریاست جمهوری، یارانه مساله مهمی بود که بسیاری از کاندیداها برنامه خود را معطوف به افزایش و فراگیر کردن آن کرده بودند، حالا اما زمزمه رفراندوم درباره پرداخت یا عدم پرداخت اصلاح ساختار ۱۱ ساله توزیع یارانه و … به گوش می‌رسد.این بار نمایندگان مجلس نیز دست به کار شده‌اند تا مشکل را در این حوزه برطرف کنند و به دولت یاری برسانند تا شیوه کنونی پرداخت یارانه تغییر کند.
سید ابراهیم رییسی، در جریان انتخابات ریاست جمهوری وعده داده بود یارانه ۵ دهک کم درآمد جامعه را افزایش می‌دهد، حالا اما با توجه به شرایط ویژه اقتصاد و کمبود نقدینگی، این سوال مطرح می‌شود که آیا قرار است منابع تحقق این هدف از حذف یارانه برخورداران تامین شود یا افزایش قیمت کالاهای مشمول یارانه در راه است؟
بحث تخصصی کلاب هاوس پیرامون این موضوع بود. کارشناسان متعددی در این نشست حضور یافته و تاکید کردند که این وضعیت نیاز به تغییر دارد اما هشدار نسبت به تبعات سیاسی و اجتماعی تغییرات نیز در سخنان آنها به گوش می‌رسید.
در این نشست سید حمید حسینی آماری از وضعیت برخورداری جامعه ایران ارائه کرد و گفت: صندوق بین المللی پول درباره هرم جمعیتی و توزیع ثروت در ایران گزارشی جدید منتشر نکرده ولی در سال ۹۸، موسسه آمریکایی بروکلین اثرات خروج ترامپ از برجام را بر زندگی مردم ایران مطالعه کرد.
وی در توضیح این مطلب ادامه داد: بر اساس مفاد اعلامی در این گزارش ۴.۳ درصد یعنی حدود ۴ میلیون نفر از مردم در ایران زندگی فوق‌العاده خوبی دارند، در عین حال ۱۹ درصد طبقات متوسط رو به بالا هستند و ۱۵ درصد در طبقه متوسط رو به پایین قرار دارند که می‌توانند زندگی شان را تامین می کنند.
وی اضافه کرد: ۴۵ درصد مردم حقوق کارگری و حداقلی دارند و ۱۶.۷ درصد جمعیت ایران نیز زیر خط فقر زندگی می‎‌کنند.
حسینی گفت: دولت در همین دوره زمانی با حجم مشکلات مجبور به پرداخت یارانه است. در حالی که نزدیک ۴۰ میلیون نفر از مردم به کمک‌های معیشتی و یارانه‌ای برای ادامه زندگی نیازمند هستند و باید کمک‌ها بر این جمعیت متمرکز باشد.

قدرت خرید یارانه‌ها کاهش یافت

در این نشست میثم هاشم‌خانی، کارشناس اقتصادی گفت: ارزش برابری یارانه‌‎های نقدی در سال‌های اخیر حفظ نشده است و ضرورت دارد اصلاحاتی در این حوزه مد نظر قرار گیرد.
وی افزود: اگر رقم یارانه‌ها را به دلار محاسبه کنیم، می‌بینیم امروز باید چیزی در حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به هر نفر پرداخت شود تا یارانه‌های نقدی با ارزش دلاری یارانه در یازده سال پیش برابری کنند.
وی با دفاع از پرداخت یارانه نقدی گفت: فکر می‌کنم در برابر همه اشتباهات دولت احمدی‌نژاد، این اقدام یکی از کم هزینه‎‌ترین و کم فسادترین اقدامات صورت گرفته بود اما ارزش این یارانه‌ها در طول زمان حفظ نشده است.
وی با اشاره به اینکه ارزش یارانه‌های نقدی حدود یک و نیم تا ۲ تا دلار در ماه است، ادامه داد: در سال ۸۹ یک خانواده ۳ نفره با ۲ ماه یارانه می‌توانست یک گوشی موبایل خوب بخرد اما در شرایط کنونی با یارانه نقدی دو ماه می‌شود یک وعده غذا خورد.
وی با اشاره به اینکه فساد دلار ۴۲۰۰ تومانی برای همه آشکار است، ادامه داد: ببینید در قالب پروژه قیر رایگان و فروش بخت‌آزمایی خودرو و حتی موضوعات ساده‌تری مانند یارانه نان و آرد چه فساد عظیمی وجود دارد.
او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه مقدار یارانه را چقدر باید در نظر گرفت؟ گفت: ساده‌ترین معیار برای پرداخت یارانه، نفت و گاز خام است. در حالی رقم یارانه‌ها اضافه نشده است که از سال ۱۳۹۷، بیست و هشت برابر یارانه دولتی در ایران یارانه سیاه توزیع شده است. پانزده برابر کل یارانه نقدی ایرانیان، یارانه ارز ۴۲۰۰ تومانی توزیع شد و در فولاد و خودرو و… تقریبا ۱۰ برابر کل یارانه نقدی سالانه رانت یا یارانه سیاه توزیع شد.
وی گفت: اتفاقا در سطح دنیا نظریات مجدد به سمت پرداخت یارانه‌های نقدی و شبه نقدی می‌رود. اتفاقا در بحران کرونا حتی در آمریکا نیز یارانه نقدی پرداخت شد در حالی که در بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ تسهیلات نقدی پرداخت نشد.

رتبه اول پرداخت یارانه انرژی در جهان

یک فعال اقتصادی در حوزه انرژی گفت: دولت‌ها در ایران هیچ‌گاه به دنبال ایجاد اقتصاد مبتنی بر عرضه و تقاضا و ایجاد ثروت نبوده‌اند. حمیدرضا صالحی افزود: ایران رتبه اول پرداخت یارانه انرژی در جهان را داراست و سالانه نزدیک به ۶ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌شود.
وی گفت: از زمان شکل‌گیری دولت مدرن در ایران ما با این مشکل مواجه بوده‌ایم؛ اینکه دولت‌ها نفت می‌فروختند و در بودجه می‌گذاشتند و از سوی دیگر نرخ‌ها را پایین نگاه می‎‌داشتند تا صنایع و مردم از یارانه بهره ببرند.
این فعال اقتصادی ادامه داد: طبیعی است این وضعیت قابل دوام نیست، تا زمانی که امکان داشت، دولت‌ها قیمت دلار را پایین نگه می‌داشتند و در نتیجه خرید مردم بیشتر بود اما طبیعی است تغییر شرایط و تحریم سبب تغییر وضعیت می‌شود.
وی با اشاره به تجربه دولت هستم گفت: در این دولت وقتی قیمت‌ها واقعی و ارز تک نرخی شد، در کنار اشتغال ۶۵۰ هزار نفری تورم تک نرخی شد و نرخ ارز تثبیت شد، اما در دولت نهم و دهم با افزایش درآمد نفتی، پول‎های نفتی به اقتصاد پمپاژ شد و سیاست‌های غلطی پیگیری شد.
وی با انتقاد از نرخ پایین مشارکت اقتصادی در ایران گفت: در شرایطی که بخش بزرگی از جمعیت ایران یارانه بگیر هستند، از هر ۱۰۰ ایرانی، ۳۷ نفر در اقتصاد مشارکت دارند. وقتی شما نفت و انرژی را ارزان می‌دهید اجازه رقابت پذیری در اقتصاد را صادر نمی‌‎کنید و در نتیجه شکاف طبقاتی بین فقیر و غنی افزایش می‌یابد.

زمان مناسبی برای افزایش یارانه‌ها نیست

حسین میرزایی، کارشناس حوزه رفاه و دولت الکترونیک گفت: با توجه به اینکه سرعت نوسانات اقصادی بیشتر از اقدامات دولت است، شرایط کنونی زمان مناسبی برای افزایش یارانه‌های نقدی نیست.
مدیر آزمایشگاه توسعه دولت الکترونیک و مشاور IT وزارت رفاه که تاکید داشت تحت عنوان کارشناس سخن می‌گوید، اضافه کرد: آمار نشان می‌دهد ۳۵ میلیون فرد فاقد درآمد ثابت و حمایت‌های نهادی در ایران وجود دارد، افرادی که بیمه‌پرداز یا کارمند یا بازنشسته نیستند. این افراد باید حمایت شوند اما با حمایت بی‌انتها مخالفم و چرخه خروج برای حمایت حتما باید لحاظ شود.
وی پیشنهاد داد: به نظر می‌رسد اگر دو مجموعه وزارت رفاه و وزارت امور اقتصادی دست به دست هم بدهند، مساله تامین مالی یارانه بیشتر امکان پذیر می‌شوند. ظرفیت‌های نظام مالیاتی کشور بالاست و به جای تمرکز روی تامین منابع برای حمایت،باید روی سیاست‌گذاری مطلوب برای تنوع بخشی از سبد حمایتی دولت متمرکز شویم.
وی پیش‌بینی کرد: بحث حذف ۴۲۰۰ تومانی هم بسیار جدی است و این اصلاح نظام یارانه‌ای اتفاق مثبتی است.
او در بخش دیگری از سخنانش گفت: وعده انتخاباتی دولت برای افزایش یارانه که آیه قرآن نیست و نباید بر وعده‌‎ها چندان پافشاری کرد. گاهی وعده اشتباه است یا مشاوران اشتباه مشورت داده‌اند. برخی معتقدند اگر مصوبه‌ای را امضا کنیم و دولت را بدهکار مردم کنیم، کار انجام داده‌ایم در حالی که بسیاری از سیاسیون حاضر به انجام کارهای اساسی نیست.

چه تعداد از فهرست یارانه‌بگیران حذف شدند؟

میرزایی ادامه داد: در شهریور ۹۸ حذفیات واقعی اتفاق افتاد چرا که قبل از آن صنفی و گروهی حذف می کردیم. مثلا پزشکان را حذف می کردیم اما در شهریور سال ۹۸  ۱۷۰ هزار خانوار را بر اساس شاخص‌های بانکی دهک‌ها، خودرو و سایر دارایی ها حذف کردیم.
وی گفت: تنها سه درصد معترض بودند و کم کم پذیرفتند وضع خوبی دارند. در مرحله بعدی ۱۰۰ هزار خانوار دیگر را حذف کردیم که سرجمع حذف شدگان به یک یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسید و قرار بود در آبان ۹۸ حذف میلیونی اتفاق بیفتد که گفتند دست نگه دارید.
وی با اشاره از تجربه اعتراض حذف شدگان ادامه داد: در این دوره هر کسی اعتراض داشت، بررسی می شد و کم کم این اطمینان شکل گرفت که ما توان شناسایی داریم. نمایندگان مجلس هم این نکته را پذیرفتد اما وقتی در آبان ۹۸ بحث بنزین مطرح شد، موضوع کاملا مسکوت ماند.
کارشناس حوزه رفاه و دولت الکترونیک گفت: در سال ۹۹ هم التهاب‌ها خوابید اما به سال آخر دولت رسیدیم که عموما کارها انجام نمی شود. در این مقطع هدف حذف ۲۵ میلیون نفر از ۳ دهک بالا بود که اتفاق نیفتاد.
وی با اشاره به اینکه یارانه مساله مهم نیست و مساله درآمد حداقلی و داشتن شغل است، ادامه داد: نمونه‌هایی بودند که مطالبه اشتغال داشتند، باید بپذیریم افزایش یارانه، سیاستی پوپولیستی است. از آنجا که دولت‌ها از انجام کارهای خلاقانه برای بهبود زندگی مردم ناتوان است و به دلیل مطالبات غلط نمایندگان مجلس و کنشگران و رسانه‌ها، به سمت افزایش یارانه‌های نقدی می‌روند.

افزایش یارانه نقدی تورم‌زاست

مشاور IT وزارت رفاه  اضافه کرد: الان وقت افزایش یارانه‌های نقدی نیست بلکه تضمین حداقل امکانات برای گروه‌های مختلف و ثبات اقتصادی و به خصوص ثبات قیمت‌ها برای مردم اولویت است.
او ادامه داد: دولت را نباید وارد این دور کنیم که مردم ناراضی اند و برای راضی شدنشان باید یارانه را شما افزایش دهید، این اقدام قطعا باعث افزایش تورم می‌شود و بعد دوباره وارد این فاز می‌شویم که باید بسته‌های معیشتی و حمایتی بدهیم.
او نتیجه‌گیری کرد: طیف مددجویان را در این صورت با دست خود بیشتر و بیشتر ناراضی می‌کنیم چرا که سرعت نوسانات مشکلات اقتصادی از فعالیت‌های دولت بیشتر است.
وی با استقبال از یارانه‌های غیرنقدی گفت: سال گذشته به بازنشستگان تامین اجتماعی سرویس باشگاه مشتریان داده شد  و بر مبنای آن سه تا چهار برابر حقوق اعتبار خرید لوازم خانگی یا بیمه خودرو و … می‌توانستند بخرند که تجربه خوبی بود.

راه عبور از وضعیت خطرناک کنونی چیست؟

سید حمید حسینی گفت: برای عبور از وضعیت خطرناک امروز گزینه‌های محدودی را در پیش رو داریم که یکی از آنها تکیه بر برجام و آشتی با دنیاست .
عضو هیات نمایندان اتاق بازرگانی و دبیر کل پیشین اتاق ایران و عراق تاکید کرد: در این صورت پول نفت وارد کشور می‌شود و مشکلات تاحدی پوشش داده خواهد شد چرا که می‌توانیم امیدواریم باشیم از محل درآمد نفت نگرانی مردم کم شود و نگاه به آینده اصلاح شود.
او نتیجه گیری کرد در این صورت با بهبود نگاه مردم به آینده از موج مهاجرت کاسته خواهد شد.
وی تاکید کرد: اگر نتوانیم مساله برجام را حل کنیم باید به شدت درآمد مالیاتی را از طریق دریافت مالیات بر ثروت و ارث و خودرو و مسکن و … افزایش دهیم که این اقدام بی‌تردید نارضایتی ایجاد می‌کند اما بازی دیگر دولت، هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی است.
وی تاکید کرد: در دو سال گذشته قیمت گاز در دنیا دو برابرشد اما در ایران گاز را مفت به پتروشیمی‌ها و مردم می‌دهیم  طبیعی است که عملا به بن بست می‌رسیم.
حسینی گفت: ابزار دیگر واگذاری پروژه‌های دولتی به بخش خصوصی است. ۱۰۰ میلیارد دلار پروژه نیمه تمام بدون عایدی داریم و بهتر است دولت از اینها دل بکند و آن را به بخش خصوصی واگذار کند.
وی با اشاره به اینکه تاکنون ۱۵۰میلیارد دلار از اموال دولت واگذار شده است، گفت: هنوز هم می‌توانیم اموال و سهم‌های ۲۰ درصدی شرکت های بزرگ مانند بانک‌ها بیمه‌ها پتروشیمی‌ها و … را واگذار کنیم تا بتواند از این وضعیت عبور کنیم.
این کارشناس تاکید کرد: به هر حال دولت باید یکی از این راه‌ها  را دنبال کند اما اگر برجام حل نشود دم‌دست‌ترین و آسان‌ترین منبع، هدفمندی یارانه‌هاست.
وی گفت: صندوق بین المللی پول درباره هرم جمعیتی و توزیع ثروت در ایران گزارشی جدید منتشر نکرده ولی در سال ۹۸، موسسه آمریکایی بروکلین اثرات خروج ترامپ از برجام را بر زندگی مردم ایران مطالعه کرد.
وی در توضیح این مطلب ادامه داد: بر اساس مفاد اعلامی در این گزارش ۴.۳ درصد یعنی حدود ۴ میلیون نفر از مردم در ایران زندگی فوق‌العاده خوبی دارند، در عین حال ۱۹ درصد طبقات متوسط رو به بالا هستند و پانزده درصد در طبقه متوسط رو به پایین قرار دارند که می‌توانند زندگی شان را تامین می کنند.
وی اضافه کرد: چهل و پنج درصد مردم حقوق کارگری و حداقلی دارند و ۱۶.۷ درصد جمعیت ایران نیز زیر خط فقر زندگی می‎کنند.
حسینی گفت: دولت در همین دوره زمانی با حجم مشکلات مجبور به پرداخت یارانه است. در حالی که نزدیک ۴۰ میلیون نفر از مردم به کمک‌های معیشتی و یارانه‌ای برای ادامه زندگی نیازمند هستند و باید کمک‌ها بر این جمعیت متمرکز باشد.

چند درصد جمعیت ایران یارانه می‌گیرند؟

مهدی پازوکی گفت: هر چند سال‌هاست که طرحی به نام هدفمندی یارانه‌ها در ایران اجرایی شده است اما این اتفاق در عمل نیفتاده و تنها در این قالب پول نقد توزیع و تقسیم می‌شود.
این استاد اقتصاد دانشگاه افزود: آخرین آمار که هفته گذشته احصا شده است، دلالت بر این دارد که ۷۷.۵ میلیون از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران یارانه ۴۵۵۰۰ تومانی می گیرند این بدان معناست که ۹۵ درصد ملت یارانه ایران دریافت می‌کنند و تنها کمتر از ۷ درصد یارانه نمی‌گیرند.
وی با تاکید بر اینکه به شدت با سیاست‌گذاری بخردانه موافق است، توضیح داد: شخصا هدفمندی یارانه‌ها و نه تقسیم پول هستم. در این قالب اقشار ضعیف قابل شناسایی هستند، در حال حاضر حدود ۱۴ میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند و رقم دریافتی این اشخاص بیش از ۳ برابر یارانه نقدی است. قطعا راهکار افزایش افراد برای دریافت یارانه بیشتر، فراخوان دادن برای عضویت متقاضی در کمیته امداد است.

هشدار نسبت به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی

یک اقتصاددان گفت: شرایط کشور به گونه‌ای است که حدود ۶۰ میلیون نفر از جمعیت ایران باید مشمول دریافت کمک‌های معیشتی و یارانه باشند.
مرتضی افقه افزود: متاسفانه دولت فعلی منابعی برای افزایش یارانه‌ها وجود ندارد و از سوی دیگر سیستم و ساختار توانمندی برای توزیع مطلوب یارانه در اختیار نیست.
او با تاکید بر اینکه یارانه‌ها هنوز هدفمند نشده است، ادامه داد: در ساختار کنونی یارانه غیرنقدی تبدیل به یارانه نقدی شده است و بخش قابل توجهی از هزینه‌های تولید ناشی از بی‌کفایتی و بی‌تدبیری و بوروکراسی های ناکارامد است که سبب شده خدمات و کالاهای تولیدی در کشور بسیار گرانتر از استانداردهای مطلوب باشد.
وی تاکید کرد: اگر یارانه‌ها را برداریم بدان معناست که مردم را وادار کرده‌ایم هزینه ناکارامدی سیستم را بپردازند و متاسفانه یکی از مشکلات ما تقلیدهای کورکورانه متخصصان ما از دیگران است.
وی به ساختار پرداخت یارانه در دیگر کشورها اشاره کرد و ادامه داد: برای پرداخت یارانه پیش نیازهایی وجود دارد که ما هنوز به آنها دست پیدا نکرده‌ایم. یارانه در کشورهای پیشرفته بر اساس خوداظهاری پراخت می‌شود.
وی با اشاره به ضرورت رفع تحریم‌ها گفت: اگر تحریم‌ها رفع شود حداقل چهار تا پنج دهک اول باید افزایش یارانه داشته باشد اما اگر تحریم‌ها برداشته نشود که احتمال آن بالاست، فقر افزایش یافته و طبقات اجتماعی نیز با فرآیندهای توسعه‌ای همیاری نمی کنند و در نتیجه مشکلات اجتماعی زیادی ایجاد می شود که هزینه‌زا است.
وی تاکید کرد: در ضمن هشدا پر می دهم قطع یارانه گروه‌های پایین یا افزایش قیمت بنزین یا برداشته شدن ارز ۴۲۰۰ تومانی تبعات سیاسی بسیار شدید خواهد داشت چرا که دولت با ساختار کنونی قادر به بازگرداندن سریع پول به مردم نیست و ریسک سیاسی این اقدامات بالاست.

برخورد جزیره‌ای کارساز نیست

دکتر اصغر آهنی‌ها، متخصص کسب و کار و نایب رییس کمیسیون مالیات، بیمه و قانون کار اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست گفت: تا زمانی که برخورد جزیره‌ای داشته باشیم و به صورت کلان مساله را نبینیم دچار عارضه خواهیم شد.
وی با تاکید بر اینکه حذف همه یا دادن یارانه به صورت کلی اشتباه است،گفت: برای هر تغییری باید زیرساخت‌های درست یارانه و سامانه جامع تهیه شود تا دولت‌ها بتوانند تصمیم بگیرند.
آهنی‌ها گفت: وقتی زیرساختهای مختلف درست نشده باشد، نباید تقصیر را به گردن مردم بیندازیم. بعضا می گویند مشکلات ناشی از وضعیت فرهنگی مردم است این در حالی است که  مشکل اصلی به نارسایی زیرساختها بر می گردد.
او تاکید کرد: اگر دولت آقای رییسی زیرساختها را آماده نکند باز هم مسیر دولتهای قبلی را خواهد رفت. هر چند معتقدم یارانه باید به افراد نیازمند داده شود اما امروز می بینیم قشر متوسط به سمت ضعیف‌تر شدن می رود. به عبارت دیگر وقتی خط فقر مدام بالا می آید ، تعداد زیادی از افراد زیر خط می‌روند.

دولت ثروتمند توهمی بیش نیست

جمال صدرعاملی، کارشناس اقتصادی نیز گفت: اخیرا زمزمه‌هایی مبنی بر هدفمندی یارانه‌ها به گوش می‌رسد و با توجه به حجم یارانه پرداختی دولت مجبور است مشکل یارانه‌ها را به صورت ریشه ای حل کند.
وی گفت: از سال ۵۰  این تصور که دولت ثروتمند است در مردم شکل گرفت، در دوره احمدی نژاد هم این تصور بود اما این ماجرا تمام شده است. باید نفت بین ۹۰ تا ۱۱۰ دلار باشد تا تمام نیازهای ما را تامین کند اما چنین نیست و ما هم تحریم نفتی هستیم.
وی با تاکید بر اینکه مساله یارانه‌ای باید به هر طریقی حل شود، ادامه داد: تا زمانی که نظام مالیاتی اصلاح نشود مشکلات ما از جمله مشکل یارانه حل نمی‌شود. /خیرآنلاین