نقطه اثر دلارهای مسدودی
روز گذشته، یک خبر مهم درخصوص دسترسی ایران به دارایی‌های خود در دو کشور مخابره شد که می‌تواند آغازی بر پایان تحریم‌های اقتصادی باشد. بر این اساس آمریکا به‌منظور تسهیل دسترسی ایران به منابع خود در کره‌جنوبی و ژاپن از بخشی از تحریم‌های تجاری چشم‌پوشی می‌کند. به گزارش یک پایگاه خبری آمریکایی، وزارت‌خارجه آمریکا به کنگره این کشور اطلاع داده است که با هدف دادن دسترسی به ایران، بخشی از تحریم‌های تجاری را لغو خواهد کرد. این در حالی است که چند روز قبل توافقات بین جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا و وزیر اقتصاد کره‌جنوبی در حاشیه اجلاس جی ۲۰ خبرساز شده بود. در روزهای گذشته گزارشی با عنوان «سیگنال آزادسازی دلارها از ونیز» به جزئیات این توافق پرداخت. طی این توافق کره‌جنوبی و آمریکا درباره دسترسی ایران به منابع مالی خود در کره به توافق رسیدند و قرار شد ایران از طریق کانال مالی سوئیس بتواند از دارایی‌های بلوکه‌شده خود در کره‌جنوبی برای واردات محصولاتی چون موادغذایی و کالاهای پزشکی استفاده کند.
دارایی‌های ایران در کره‌جنوبی بالغ بر ۷میلیارد دلار اعلام شده است. سفر وزیرخارجه ژاپن به ایران را که به‌زودی انجام میشود، می‌توان نشانه هماهنگی و همکاری‌های بیشتر با ایران برای آزادسازی منابع دانست. گذشته از این اخبار سیاسی به‌نظر میرسد در صورت آزاد شدن منابع ایران در کره با توجه به خرید این منابع خارجی از سوی بانک‌مرکزی و تحویل معادل ریالی آن به دولت، این ارزها متعلق به بانک‌مرکزی خواهد بود. برای پیش‌بینی تاثیرات آزادسازی این دلارهای بلوکه‌شده بر اقتصاد ایران می‌توان گفت این اقدام هم در بخش انتظارات موثر خواهد بود و هم بخش متغیرهای کلان مانند تورم و پایه پولی را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
مجوز آمریکا به ژاپن و کره‌جنوبی
یک پایگاه خبری آمریکایی از قصد دولت این کشور برای لغو برخی از تحریم‌های تجاری ایران خبر داد. پایگاه خبری واشنگتن‌فری‌بیکن گزارش داد وزارت خارجه آمریکا به کنگره اعلام کرده با هدف ایجاد دسترسی جمهوری اسلامی ایران به دارایی‌های بلوکه‌شده خود در ژاپن و کره‌جنوبی، از بخشی از تحریم‌های تجاری ایران چشم‌پوشی می‌کند. براساس این گزارش، این معافیت که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا آن را امضا کرده است، انتقال وجوه ایران به حساب‌های محدود به صادرکنندگان در ژاپن و جمهوری‌کره را مجاز می‌داند. این معافیت امکان می‌دهد تا پول ایران که در نتیجه تحریم‌های آمریکا بلوکه شده بود، بدون نقض قانون آزاد شود. البته طبق اعلام وزارت‌خارجه آمریکا این معافیت اجازه انتقال وجوه به ایران را نمی‌دهد و صرفا امکان بازپرداخت به شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای را که کالاها و خدمات غیرتحریم‌شده را قبل از تشدید تحریم‌های ایالات‌متحده توسط دولت قبلی صادر می‌کردند، ایجاد می‌کند.
در متن این گزارش آمده است: براساس اعلام سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بلینکن لغو تحریم‌ها را امضا کرد تا به ژاپن و کره ۹۰روز دیگر فرصت دهد معاملات خود را با ایران کامل کنند. منابع مسدود ایران در ژاپن و کره‌جنوبی بالغ بر ۵/ ۸میلیارد دلار است که با توجه به قیمت ارز در بازار آزاد معادل ریالی آن رقم قابل‌توجهی بالغ بر ۲۰۰هزار میلیارد تومان است.
نقطه اثر منابع برگشتی
با اخبار آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران، صحبت‌های بسیاری درباره عاملیت استفاده این منابع ارزی شده است؛ درنهایت این دلارها متعلق به دولت است یا بانک‌مرکزی؟ برخی معتقدند دلارهای آزادشده در اختیار دولت قرار می‌گیرد خرج مخارج جاری و پوشش کسری بودجه میشود و در طرف مقابل برخی این منابع را متعلق به بانک مرکزی می‌دانند. نکته کلیدی درباره این موضوع این است که نقطه اثر این منابع در اقتصاد ایران در هر کدام از شرایط محتمل، متفاوت خواهد بود.
پیگیری‌ها حاکی از آن است که عاملیت این ارزها به بانک مرکزی تعلق دارد. باید توجه داشت آزادسازی این منابع متفاوت از فروش منابع نفتی است که منجر به افزایش پایه پولی میشود و در حقیقت آزادسازی این منابع اتفاقی جدید در اقتصاد ایران است. به‌نظر میرسد دولت در سال‌های اخیر این منابع ارزی را در دورانی که دسترسی به این منابع وجود نداشت، به بانک‌مرکزی فروخته و معادل ریالی آن را دریافت کرده و یکی از دلایل اصلی رشد قابل توجه پایه پولی و نقدینگی در سال‌های پس از خروج آمریکا از برجام و نرخ‌های تورم بالا از همین محل رخ داده است. با توجه به این موضوع به‌نظر میرسد دلارهای آزادشده می‌تواند بر شرایط واقعی و انتظارات درباره نرخ ارز و متغیرهای کلان تاثیرگذار باشد.
در بخش ارز، ورود دلارهای بلوکه‌شده موجب میشود انتظارات افزایشی نسبت به قیمت ارز تعدیل شود و در بخش واقعی اقتصاد بازارساز بتواند با کاهش فشار تقاضا قیمت ارز را تا حدودی کنترل کند. از سوی دیگر این دلارها به بانک‌مرکزی اجازه می‌دهد تا بتواند از طریق تامین دلار مورد نیاز واردکنندگان و دیگر تقاضاکنندگان در بازار ارز و دریافت معادل ریالی این ارزها از آنها اقدام به جمع‌آوری نقدینگی و پایه پولی از بازار کند.
این اقدام از چند کانال تاثیرات مثبتی بر فضای اقتصاد کلان بر جای می‌گذارد؛ ابتدا با کاهش پایه پولی به کنترل تورم می‌انجامد و از طرف دیگر با تامین ارز برای ورود مواد اولیه و دیگر کالاهای وارداتی فضای بهتری را برای رونق اقتصادی ایجاد خواهد کرد. باید توجه کرد این اقدامات به تعدیل انتظارات در اقتصاد کلان، مخصوصا انتظارات تورمی منجر میشود تا در مجموع دو تاثیر مثبت در اقتصاد کلان و دو تاثیر مثبت در بخش انتظارات نتیجه آزادسازی این منابع باشد.
باید منتظر ماند و دید که در نهایت این منابع ارزی به چه شکل و چه زمانی در اختیار بانک‌مرکزی قرار خواهد گرفت و وعده‌های آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران چه زمانی جامه عمل می‌پوشد.
توافق در ونیز
هفته گذشته ونیز ایتالیا شاهد برگزاری اجلاس موسوم به جی۲۰ به ریاست این کشور بود. در حاشیه این اجلاس توافق میان جنت یلن، وزیرخزانه‌داری آمریکا و وزیر اقتصاد کره‌جنوبی درباره موضوعات مختلف، ازجمله ۷میلیارد دلار دارایی بلوکه‌شده ایران خبرساز شد. خبرگزاری یونهاپ کره‌جنوبی اعلام کرد که روز شنبه در حاشیه اجلاس جی۲۰ سیاستگذاران عالی آمریکا و کره با هم دیدار کرده و به گفت‌وگو پرداخته‌اند و توافقاتی میان آنها حاصل شده است. توافق هر دو کشور بر سر آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در کره توسط کانال مالی سوئیس، به‌منظور دسترسی ایران برای خرید برخی کالاها، مهم‌ترین بخش این گفت‌وگو‌ها بود. این خبرگزاری جزئیات بیشتری درباره انتقال این منابع منتشر نکرده است. در گزارش «سیگنال آزادسازی دلارها از ونیز» به‌صورت جداگانه به این توافق پرداخته است. به‌نظر میرسد خبر اخیر درباره لغو برخی تحریم‌ها از سوی وزیر خارجه آمریکا در راستای همین توافق است.
توسعه روابط مالی با ژاپن و کره
ماه گذشته بانک‌مرکزی در خبری کوتاه از عملیاتی‌شدن اولین برداشت از منابع بلوکه‌شده در کره‌جنوبی خبر داد. براین اساس بانک‌مرکزی موفق شد با استفاده از اموال مسدود در کره‌جنوبی حق عضویت ایران در سازمان ملل متحد را پرداخت کند. میزان این بدهی از سوی سازمان ملل ۱۶میلیون دلار اعلام شده بود. این خبر در آن زمان نشان می‌داد که با تلاش‌های انجام‌شده برای آزادسازی این منابع بانک‌مرکزی دسترسی اولیه‌ای به اموال مسدود ایران در کره‌جنوبی پیدا کرده است. با تحقق اولین پرداخت از دارایی‌های کره به‌نظر می‌رسید این پرداخت‌ها می‌تواند ادامه پیدا کند و احتمال پرداخت‌های دیگر نیز از این دارایی‌ها وجود دارد. این پرداخت زمانی رخ داد که حدود دوماه پیش از آن نخست‌وزیر کره پس از ۴۴سال به ایران سفر کرد و درباره برخی موضوعات به مذاکره و گفت‌وگو پرداخت.
او در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره منابع ایران در کره گفت: «قبلا گفته‌ام که این پول، پول ایران است و باید به صاحب آن برگردانده شود. بهتر است راهی پیدا شود و سریع این مبلغ را برگردانیم.» این اظهارنظرها نشان می‌دهد سئول سعی دارد در دوره جدید مذاکرات برجامی، روابط خود را با تهران گسترش دهد. رئیس‌جمهور کره‌جنوبی طی پیامی انتخاب، ابراهیم رئیسی را به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران، تبریک گفته بود. البته این تقاضا در کشور ژاپن نیز مشاهده میشود. به‌نظر میرسد با توجه به اتفاقات پس از این سفر و اخبار مثبت مربوط به آن و اخبار سفر وزیرخارجه ژاپن در آینده‌ای نزدیک به ایران، گشایش جدیدی درباره منابع ژاپن هم در راه است.
یک رسانه ژاپنی اعلام کرده است وزیرخارجه این کشور که قرار است به زودی به ایران سفر کند، قصد دارد در جریان این سفر با دولت جدید ایران روابط ایجاد کند. به‌نظر میرسد وزیرخارجه ژاپن با مقامات ایران احتمالا درباره آنچه مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و پیرامون توافق هسته‌ای خوانده شده است به گفت‌وگو بپردازد. از سوی دیگر، قرار است ژاپن حدود ۳میلیون دز واکسن از طریق برنامه کوواکس به ایران اهدا کند. همه این اتفاقات در کنار نیم‌نگاهی به تجربه کره‌جنوبی حاکی از آن است که در آینده‌ای نزدیک اتفاقات مهمی درباره منابع ایران در ژاپن رخ خواهد داد. /دنیای اقتصاد
