از اواسط مردادماه که با تخلیه حباب بزرگ شده در سهام، بورس روی دیگر خود را به سهامداران نشان داد تا به امروز این بازار روندی غیر قابل پیش‌بینی را طی می‌کند. در این میان بورس‌بازان به ویژه آنهایی که در تابستان تازه تصمیم گرفتند سهامدار شوند، نظاره‌گر نوسانی‌ترین روزهای بورس هستند. اما این موضوع هم باعث نشد تا شاهد توقف متقاضیان ورود به این بازار باشیم. آمارهای به دست آمده از شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه نشان می‌دهد در دی ماه شاهد صدور ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار کد جدید بورسی بودیم تا مجموع این کدها به ۳۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر افزایش یابد. از این رو تنها طی یک ماه گذشته شاهد رشد ۸/ ۳۰ درصدی صدور کدهای جدید معاملاتی بودیم. ضمن آنکه در مجموع طی ۱۰ ماه سپری شده از سال ۹۹، ۲۰میلیون و ۵۳۵ هزار کد جدید بورسی صادر شده است. این ارقام زمانی قابل‌توجه می‌شود که تعداد صدور کدهای جدید در مجموع سال گذشته ۸۲۱ هزار کد بوده است. هرچند افزایش تبلیغات برای سرمایه‌گذاری در بورس در ماه‌های نخست سال ۹۹ عاملی برای اقبال بیشتر به بورس بود، اما آنچه در نیمه دوم سال سبب رشد کدهای صادره شد نه جذابیت بازار سرمایه بلکه اجبار به سجامی شدن سهامداران عدالت بود. به‌طوری که در دی‌ماه ۷ میلیون از کدهای بورسی صادر‌شده مربوط به سهامداران عدالت بوده است.
آنچه بر کدهای بورسی گذشت؟
یافته‌ها نشان می‌دهد در نیمه نخست سال ۹۹ در مجموع حدود ۸ میلیون و ۸۴۰ هزار کد بورسی جدید صادر شد. به عبارتی میانگین ماهانه حدود ۵/ ۱ میلیون کد جدید برای بورسی شدن صادر شد که عمدتا با سودهای رویایی سهام در این بازه زمانی مرتبط بود. با ورود به نیمه دوم سال از درخواست برای بورسی شدن کاسته و در مهرماه ۵۶۶ هزار کد جدید و در آبان ۲۱۷ کد معاملاتی از سوی سپرده‌گذاری مرکزی صادر شد. در آذرماه اما شاهد جهش این رقم بودیم. به‌طوری که ۳ میلیون و ۲۳۰ هزار کد جدید در نهمین ماه از سال صادر شد. این رقم در ماه گذشته به ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار کد رسید که ۷ میلیون آن مربوط به سهامداران عدالت بود.
سهامداران عدالتی که سجامی شدند
آمارها حاکی از آن است که در حال حاضر در مجموع ۴۶ میلیون سهامدار عدالت وجود دارند که ۳۰ میلیون نفر از آنها روش غیرمستقیم را انتخاب کرده و ۱۶ میلیون نفر تصمیم گرفتند مدیریت پرتفوی خود را به‌صورت مستقیم انجام دهند. بر اساس آمار به دست آمده از سپرده‌گذاری مرکزی در حال حاضر ۱۴ میلیون از غیرمستقیم‌ها و ۶ میلیون از سهامداران روش مستقیم سهام عدالت سجامی شده‌اند. به این ترتیب مجموع سهامداران عدالت که در سامانه سجام ثبت‌نام کرده‌اند به ۲۰ میلیون نفر می‌رسد که ۸ میلیون نفر از آنها پیش‌تر کد بورسی داشته و در بازار سهام فعال بوده‌اند. در ماه‌های گذشته سپرده‌گذاری مرکزی بارها بر سجامی شدن سهامداران عدالتی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند، تاکید کرده است. گفته می‌شود سهامداران مدیریت غیرمستقیم سهام عدالت که همان سهامداران شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی هستند، تنها با ثبت شماره شبا در سامانه سجام و احراز هویت می‌توانند سود سهام خود را دریافت کنند. در حال حاضر ۱۶ میلیون از سهامداران مدیریت غیرمستقیم سهام عدالت و ۱۰ میلیون از سهامداران مدیریت مستقیم آن (در مجموع ۲۶ میلیون نفر) همچنان در سامانه سجام ثبت‌نام نکرده‌اند که با ثبت نام این افراد مجموع کدهای معاملاتی از ۵۱ میلیون فراتر می‌رود. ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از دارندگان سهام عدالت متوفیان هستند که هفته پیش اعلام شد وراث این افراد می‌توانند پس از انجام انحصار وراثت، اقدامات لازم برای انتقال سهام عدالت به خود را انجام دهند.
آمار کدهای بورسی حقوقی و خارجی
در ماهی که گذشت تنها حقیقی‌ها نبودند که برای دریافت کد بورسی اقدام کردند. آمارها نشان می‌دهد در دی‌ماه ۵۶۷۰ کد جدید معاملاتی برای متقاضیان حقوقی و ۱۲۴ کد نیز برای سرمایه‌گذاران خارجی صادر شده است. به این ترتیب مجموع کدهای معاملاتی سرمایه‌گذاران خارجی به ۲هزار و ۶۷۳ نفر رسید. بر اساس آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بیشترین میزان صدور کد بورسی مربوط به سرمایه‌گذاران خارجی در سال ۸۷ بوده است. در این سال صدور کد معاملاتی برای سرمایه‌گذاران خارجی رشدی ۶۶ درصدی را تجربه کرده است.
آمار صدور کد در استان‌ها
از ۷میلیون و ۶۰۰ هزارنفری که در دی ماه برای دریافت کد معاملاتی اقدام کردند، استان خراسان رضوی با ۸۷۰هزار و ۲۳۰ نفر ثبت نام‌کننده درصدر جدول درخواست‌کنندگان کد معاملاتی قرار دارد. پیش‌تر پایتخت‌نشینان این عنوان را به خود اختصاص داده بودند. پس از آن استان خوزستان با ۵۹۴ هزار و ۱۹۷ تعداد رتبه دوم را در اختیار گرفته است. و استان‌های گیلان، کرمان، فارس، تهران، سیستان و بلوچستان و همدان در رتبه‌های بعدی بیشترین ثبت نام کد بورسی در دهمین ماه از سال ۹۹ قرار دارند. تهرانی‌ها در این ماه ۳۲۴ هزار و ۷۱ درخواست جدید برای صدور کد بورسی داده‌اند. در انتهای جدول نیز استان قزوین با ۷۸هزار و ۲۹۷ نفر ثبت‌نام‌کننده در دی ماه قرار دارد.
ریسک و فرصت افزایش سهامداران
همان‌طور که عنوان شد اقبال عمومی به بازار سرمایه و ورود افراد جدید به این بازار با ریسک‌ها و فرصت‌های متعددی همراه است. در این میان ورود تازه‌واردان به بازار سرمایه، پول‌های جدید را به‌دنبال دارد. به‌طوری‌که در آمار معاملات روزانه شاهد ردپای این نقدینگی هستیم. ورود اقشار مختلف جامعه به بورس و بازار سرمایه پارامتر مثبتی است که هم به نفع اقتصاد ملی و هم منطبق بر استانداردهای جهانی است و در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، مردم وجوهشان را در بازار سرمایه می‌گذارند. کمتر کشور توسعه‌یافته‌ای وجود دارد که مردم در ارز، طلا و کالاهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند.
در این میان سیاست‌گذار بورسی نیز باید بیشترین استفاده را از این فرصت ایجاد شده برای تعمیق بورس انجام دهد. همان‌طور که بارها «دنیای اقتصاد» در گزارش‌های پیشین خود به آن اشاره کرد، توسعه عرضی بازار سرمایه از طریق افزایش عرضه‌های اولیه، افزایش سهام شناور شرکت‌ها و تسهیل شرایط افزایش سرمایه از جمله مواردی است که در شرایط کنونی باید توجه بیشتری به آن شود. در همین راستا طراحی ابزارهای جدید بورسی در حوزه‌های مختلف می‌تواند قدرت بی‌بدیلی برای سیاست‌گذار ایجاد کند که در تصمیم‌گیری‌ها با موفقیت بالایی عمل کند.
بنابراین در مجموع ورود اقشار مختلف جامعه به بازار سرمایه را باید به فال نیک گرفت، منتها هدایت این افراد روش صحیح مدیریتی می‌خواهد که تاکنون انجام نشده است. در کشورهای دیگر معمولا افراد، با واسطه وارد بازار سرمایه می‌شوند. این واسطه‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا شرکت‌های سبدگردان هستند که کارگزاری‌ها، آن دارایی‌ها را مدیریت می‌کنند ولی متاسفانه در ایران ورود مردم به بورس به‌صورت مستقیم است و افراد کد آنلاینی را می‌گیرند تا خود اقدام به خرید و فروش کنند. این باعث می‌شود آنهایی که آشنایی اندکی با بازار و برخورداری محدود از تحلیل دارند، به خرید و فروش‌های هیجانی بپردازند. به این ترتیب شاهد رفتارهای هیجانی و توده‌ای مردم در زمان‌های مثبت و منفی بازار هستیم.
گذری در تاریخ
از اواخر سال ۹۸ رشد بی سابقه بازار سهام توجه عموم مردم را به خود جلب کرد به‌طوری که بسیاری از سرمایه‌گذاران بازارهای دیگر وارد این بازار شدند اما همزمان با آغاز اصلاح قیمت‌ها از اواسط مرداد سال جاری، ورود و خروج سهامداران به بورس نیز وارد فاز جدیدی شد. با این اوصاف کارشناسان همچنان معتقدند در صورت به تعادل رسیدن بازار، سعادت آباد میزبان سرمایه‌گذاران بیشتری خواهد بود. همزمان با آغاز اولین ماه از پاییز و بالا گرفتن حرف و حدیث‌هایی پیرامون سیاست خارجی ایران زیر سایه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بورس تهران نوسانات بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد. بخشی از این اصلاح فرسایشی مربوط به حباب بزرگ شده سهام در ۵ ماه نخست سال ۹۹ و بخشی از آن به دلیل چشم‌انداز کاهشی نرخ دلار با کاهش ریسک‌های سیستماتیک بود که به دلیل وجود محدودیتی همچون دامنه نوسان به درازا کشید. این شرایط موج جدید خروج معامله‌گران از تالارهای شیشه‌ای را رقم زد.
پیش‌تر رکورد افزایش کدهای سهامداری با نرخ رشد ۴۸ درصدی در سال ۹۰ ثبت شده بود. در این سال شاهد رشد افسارگسیخته نرخ دلار و افزایش سه برابری آن بودیم. هرچند بازار سهام در این سال عملکرد درخشانی را به نمایش نگذاشت و پس از گذر از دو سال رویایی ۸۸ و ۸۹ که به ترتیب ۵۷ و ۸۵ درصد سود به سرمایه‌گذاران داده بود، به سختی توانست بازدهی دو رقمی (در محدوده ۱۰ درصد) را به ثبت برساند. حتی رشد شتابان نرخ تورم در این سال سبب شد تا بازدهی واقعی بورس تهران در محدوده منفی قرار گیرد. نرخ تورم در این سال به ۵/ ۲۱ درصد رسید تا کارنامه شاخص سهام با کسر تورم، کاهش ۵/ ۸درصدی را ثبت کند. یکی از دلایل رشد این متغیر اما، افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه در جامعه به دنبال رونق گرفتن معاملات آنلاین در بازار سهام طی این سال معاملاتی است. چهاردهمین روز از دی سال ۸۹، سامانه معاملات برخط (آنلاین) با هدف توسعه بازار سرمایه و سهولت و عدالت در معاملات رونمایی شد و آغاز به کار کرد. به این ترتیب شاید بتوان سال ۹۰ را سال جهش معاملات آنلاین در بورس تهران عنوان کرد./دنیای اقتصاد
