به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرهای فوری، شاخص بیکاری در اقتصاد ایران، حرکتی غیرقابل پیش بینی را آغاز کرده و این روند را در پاییز امسال نیز ادامه داده است. در شرایطی که رشد اقتصادی کشور در فصول گذشته منفی شده و فعلا چشم انداز روشنی از حرکت به سمت اعداد مثبت وجود ندارد، جدیدترین بررسی های مرکز آمار نشان می دهد که نرخ بیکاری در پاییز امسال در مقایسه با فصل مشابه سال قبل کاهش یافته است.
با وجود تاکید قوانین بالادستی نظام بر لزوم کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و ایجاد فرصت های جدید برای تولید غیرنفتی، تمام دولت های گذشته ترجیح داده اند با استفاده از منابع سهل الوصول نفت، خزانه و سپس بودجه جاری خود را تامین کنند و به دنبال همین اتفاق هنوز زیرساخت حوزه های مولد اقتصادی در ایران به طور کامل تشکیل و تامین نشده است. از این رو در سال های گذشته هر بار که امریکا یا دیگر کشورهای هم پیمانش قصد به تحریم ایران کرده اند، از محل کاهش فروش نفت، فشاری مضاعف به اقتصاد ایران وارد شده است.
در ماه های گذشته، در کنار محدودیت های درآمدی، یکی دیگر از تاثیرات نفت در اقتصاد ایران، خود را در حوزه رشد اقتصادی نشان داده است. با توجه به سهم نفت و صنایع نفتی از اقتصاد ایران، هر بار که فعالیت این بخش کم می شود، اقتصاد ایران به سرعت وارد رشد اقتصادی منفی و دوره ای جدید از رکود می شود و این موضوع خود را در گزارش های اخیری که از وضعیت رشد اقتصادی ایران منتشر شده نشان می دهد.
با این وجود در ماه های گذشته با پیگیری جدی بهبود وضعیت تولید و افزایش حمایت از این بخش، استفاده گسترده تر از ظرفیت های صنعتی و تولیدی در دستور کار قرار گرفته و همین امر خود را در چند شاخص نشان داده است. از یک سو بر اساس اعلام رییس کل بانک مرکزی، در ماه های نخست سال جاری، میزان رشد اقتصادی بخش غیرنفتی ایران مثبت شده و این روند در ماه های گذشته نیز ادامه یافته است. رشد وزنی صادراتی غیرنفتی در سال جاری نیز نشانه دیگری از بهبود نسبی این تولیدات غیرنفتی در سال جاری است.
شاخص سوم که در برآیند کلی از عملکرد اقتصاد ایران، نقشی مهم ایفا می کند، افزایش فرصت های شغلی و کاهش نرخ بیکاری است، شاخصی که هرچند هنوز برای تک رقمی شدن مقاومت می کند، اما در پاییز امسال به نزدیک ترین فاصله تا اعداد زیر ۱۰ درصد رسیده است.
دوگانه دشوار سیاستگذاری
هرچند دولت در سال ۹۶ اعلام کرد که برنامه ای جدی برای کاهش بیکاری دارد، اما خروج ترامپ از برجام از یک سو و افزایش قابل توجه تورم از سوی دیگر این برنامه را با چالش جدی مواجه کرد. بازگشت تحریم ها باعث شد، منابع احتمالی که اقتصاد ایران خود را آماده استفاده از آنها کرده بود، قطع شوند و از سوی دیگر درآمد فروش نفت نیز کاهش یابد و انتقال ارز حاصل از آن به فرآیندی پیچیده وابسته شود. در چنین فضایی رشد قیمت ارز و به دنبال آن افزایش تورم نیز به کاهش قدرت خرید مردم منجر شد و سیاستگذاری های کلان اقتصادی را با اما و اگر مواجه کرد.
در شرایطی که دولت ها با سیاست های انبساطی و انقباضی خود در بسیاری از موارد با تورم یا رکود شکل گرفته در اقتصادشان مقابله می کنند، قرار گرفتن در یک شرایط رکود تورمی ایجاد تغییر در فضای اقتصادی را دشوار می کند، زیرا هر حرکتی به سمت مبارزه با یکی از این دو مشکل، باعث تشدید معضل در سوی دیگر ماجرا می شود.
از سوی دیگر کاهش سرمایه گذاری های جدید نیز عاملی شده تا دست دولت در آغاز برنامه های اشتغال زا بسته تر از هر زمان دیگری باشد. با این وجود برنامه ریزی جدی ماه های اخیر در بهره بردن از ظرفیت بخش های مولد اقتصادی باعث شده شاخص بیکاری تغییری مثبت را تجربه کند و در کنار کاهش رکود در بخش غیرنفتی، میزان بیکاری نیز کاهش یافته است.
کاهش ۱.۲ درصدی بیکاری
جدیدترین گزارش مرکز آمار از وضعیت شاخص بیکاری در اقتصاد ایران نشان می دهد که این نرخ در پاییز امسال در قیاس با فصل مشابه سال قبل کاهش ۱.۲ درصدی را تجربه کرده است. از این رو نرخ بیکاری ۱۱.۸ درصدی پاییز پارسال، در پایان آذر امسال به ۱۰.۶ درصد کاهش یافته است.
هر چند مرکز آمار جزییاتی از چگونگی شکل گیری این روند کاهشی ارایه نکرده، اما همچنان کفه اصلی ایجاد اشتغال در اقتصاد ایران به سمت خدمات سنگینی می کند. جمعیت شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر در این فصل ۲۴ میلیون و ۴۴۶ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۴۷۲ هزار نفر افزایش داشته است. بررسی اشتغال در بخش های عمده اقتصادی نشان می دهد که در پاییز ۱۳۹۸، بخش خدمات با ۵۰ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش های صنعت با ۳۲.۹ درصد و کشاورزی با ۱۷.۱ درصد قرار دارند.
بر اساس این گزارش، در پاییز امسال، دو میلیون و ۸۹۲ هزار و ۷۲۶ نفر جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در کشور بیکار بوده اند. این تعداد در جوانان ۱۸ تا ۳۵ ساله، دو میلیون و ۱۵۹ هزار و ۱۶۰ نفر بوده است.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته، در پاییز امسال، جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر کشور، حدود ۶۱ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر بوده که از این عدد حدود ۲۷ میلیون نفر جمعیت فعال و ۳۴ میلیون نفر جمعیت غیرفعال بوده اند. از جمعیت فعال کشور، بیش از ۲۴ میلیون نفر شاغل و کمتر از ۲.۵ میلیون نفر غیرفعال بوده اند.
در میان شاغلان نیز بیش از ۱۳ میلیون نفر (حدود ۵۶ درصد) در طول هفته ۴۴ ساعت یا بیشتر کار کرده اند، حدود ۱۰ میلیون نفر (۴۱ درصد) کمتر از ۴۴ ساعت کار کرده اند و حدود چهار درصد از این گروه نیز غایب موقت بوده اند.
همچنین بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نشان می دهد که در پاییز ۱۳۹۸، ۱۰.۶ درصد جمعیت شاغل به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و…) کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده اند. این در حالی است که ۳۶.۵ درصد از شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر، ۴۹ ساعت و بیشتر در هفته کار کرده اند.
سهم بالای بیکاری جوانان
با وجود تداوم روند کاهشی بیکاری، یکی از مسائلی که برای آینده اقتصاد ایران می تواند نگران کننده باشد، تداوم آمار بیکاری جوانان است.
بر اساس گزارش مرکز آمار، همچنان نرخ بیکاری در میان جوان ها رکوردهای قبلی خود را حفظ کرده است و رقم های بالا را نمایش می دهد. نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله حاکی از آن است که ۲۵.۸ درصد از فعالان این گروه سنی در پاییز ۱۳۹۸ بیکار بوده اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (پاییز ۱۳۹۷) ۱.۲ درصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری جوانان ۱۸ تا ۳۵ ساله نیز نشان می دهد که در پاییز ۱۳۹۸، ۱۷.۹ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می دهد، این نرخ نسبت به پاییز ۱۳۹۷، به میزان ۱.۴ درصد کاهش یافته است.
با وجود مشکلاتی که اقتصاد ایران در ماه های گذشته با آن روبه رو بوده، افزایش حدود ۵۰۰ هزار فرصت شغلی جدید از پاییز ۹۷ تا انتهای آذر امسال نشان می دهد که با استفاده گسترده تر از ظرفیت های اقتصادی حوزه هایی مانند صنعت و خدمات امکان کاهش یافتن میزان بیکاری در اقتصاد ایران وجود دارد. هرچند برای کاهش جدی تر آمار بیکاری، باید به برخی اصلاحات ساختاری و اساسی تر فکر کرد، اما در شرایط فعلی، استفاده از ظرفیت های موجود می تواند، دغدغه تک رقمی شدن تورم را به واقعیت نزدیک کند./اعتماد
