به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرهای فوری، بویی که شهروندان به بوی گندیدگی و زباله آن را تشبیه می‌کردند، نخستین بار دوازدهم دی سال پیش در نقاط مرکزی شهر آمد و همان وقت‌ها گفته شد که باید به‌عنوان پدیده‌ای جدید بررسی‌شود. هرچند بعد از برگزاری جلسات مختلف، بوی بد فراموش شد تا آذر امسال. هفدهم، یازدهم و بیست‌وسوم آذر بوی بد دوباره در شهر پیچید و دوباره همان واکنش‌های قبلی: جلسات متعدد، اظهارنظرهای مختلف و ارتباط‌دادن پدیده به منابع مختلف و گشتزنی برای پیداکردن محل بو. دور از این واکنش‌ها پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران دیروز یافته‌های مطالعات مرکز تحقیقات آلودگی هوا را منتشرکرد که نشان می‌دهد علت این پدیده، انتشار سهوی یا عمدی ترکیبات حاوی گوگرد بوده است. براساس گفته‌های سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در عین کاهش بیش از ۴۰درصد میزان گوگرد موجود در هوا نسبت به سال ۹۲، عامل انتشار این عنصر، خودروها نیستند و کار، کارِ صنایع است. صنایعی که به گفته معاونت انسانی سازمان محیط‌زیست شمارشان به ۸۶هزار و ۴۰۰ می‌رسد و کنترل‌شان آسان نیست.
نتایج آخرین مطالعه درباره بو
خبرگزاری فارس دیروز گزارش شهرداری درباره منشأ بوی منتشر‌شده در آذرماه امسال را منتشر کرد که چنین نتایجی داشت: منبع انتشار آلاینده نمی‌تواند به تنهایی منبع کانونی باشد و احتمال می‌رود منبعی متحرک یا به صورت شبکه‌ای در سطح شهر باشد. از طرف دیگر سناریوهای محتمل درباره انتشار بوی نامطبوع در سطح شهر تهران نشان می‌دهد موقعیت مکانی برخی نقاط گزارش‌شده مردمی در تماس با سازمان پیشگیری و مدیریت بحران و سامانه ۱۳۷ با انشعابات شبکه فاضلاب شهری مجاورت و مطابقت دارد. همچنین صنایع مستقر در جنوب تهران هم در انتشار آلاینده‌ها و بوی نامطبوع تهران تأثیرگذارند. در روزهای اخیر (شانزدهم آذر تاکنون) کارخانه‌های سیمان جنوب تهران و پالایشگاه شهرری از سوخت مازوت و نیروگاه باقرشهر از گازوییل استفاده کرده‌اند که علاوه بر افزایش ذرات معلق در هوای محیط، گازهای دی‌اکسید گوگرد را هم به محیط انتشار می‌دهند.از سوی دیگر یافته‌های مطالعات مرکز تحقیقات آلودگی هوا در پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران حاکی از این است که به احتمال زیاد علت این پدیده ترکیبات حاوی گوگرد است و به علت افزایش ناگهانی در غلظت ۲SO و تعداد ذرات معلق هوا شاید بتوان گفت انتشار (عمدی/سهوی) ترکیبات حاوی گوگرد در منطقه‌ای از شهر تهران علت اصلی آن باشد، با توجه به اینکه براساس داده‌های کیفیت هوای شهر تهران بیشترین میزان افزایش در غلظت ۲SO در حوالی ایستگاه شادآباد (جنوب‌غربی تهران) و مناطق شهری ۱۹ و ۱۶ بود، بنابراین احتمالا این مناطق یا نواحی بالادست آنها در جهت وزش باد کانون این پدیده هستند. سال پیش هم کارِ گوگرد بود
انتشار نتایج مطالعه اخیر درحالی است که مطالعه مشابهی درباره بوی مشمئزکننده‌ای که حوالی ساعت ۲ تا ۵ عصر چهارشنبه دوازدهم دی سال گذشته در مناطق مرکزی شهر تهران منتشرشد، نتیجه مشابهی داشت. مرکز تحقیقات آلودگی هوا در مطالعه‌ای با عنوان «بررسی داده‌های ایستگاه‌های پایش و دستگاه‌های سنجش کیفیت هوا و ارتباط احتمالی آن با پدیده انتشار بو در شهر تهران در روز چهارشنبه دوازدهم دی ماه ۱۳۹۷»، در پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران موضوع بو را بررسی کرده بود. در این مطالعه که نسخه‌ای از آن به «شهروند» رسیده است، تشکیل جلسه بدون بررسی داده‌های موجود و قابل اعتماد، اظهارنظرهای بسیار متفاوت و ارتباط دادن این پدیده به منبع غیرمرتبط و گشتزنی برای پیدا کردن محل بو به‌عنوان اقدامات کلی در رابطه با بو مطرح و به این اظهارنظر فاطمه ذوالقدر، نماینده تهران در مجلس، به نقل از فرماندار تهران هم اشاره شده است: «منشأ بوی نامطبوع ایستگاه مترو ملت است.»در بخش داده‌های هواشناسی گفته شده در آن روز آسمان تهران پوشش ابر قابل‌ملاحظه‌ای داشت و این شرایط برای تشکیل ترسیب خشک و تر آلاینده‌هایی نظیر ۲so مناسب بوده است. میانگین حرارت ۶ درجه و در ساعت ۱۳ تا ۱۶؛ ۸ درجه بوده و رطوبت نسبی بین ۳۵ تا ۴۵درصد به ثبت رسیده است، بنابراین داده‌های هواشناسی بیانگر این است که در زمان وقوع پدیده، جهت باد از سمت غرب و جنوب غربی بوده است.
نتایج به دست آمده درباره کیفیت هوا در زمان پدیده براساس داده‌های ایستگاه‌های پایش هم نشان داد آلاینده اصلی که در انتشار بو تغییر چشمگیری داشته دی‌اکسید گوگرد بوده است: «با توجه به اینکه این آلاینده بوی تندی دارد، احتمال اینکه عامل پدیده بو ناشی از انتشار ترکیبات گوگرد باشد، بسیار زیاد است، چراکه دقیقا در زمان پدیده، غلظت ۲so در بعضی ایستگاه‌ها روندی افزایشی داشته است.» این پژوهش اعلام می‌کند که این پدیده ناشی از انتشار ناگهانی (سهوی/عمدی) یکی از ترکیبات حاوی گوگرد بوده است. نکته قابل تأمل این است که براساس بررسی‌های صورت گرفته در شرایط عادی تقریبا در هیچ موردی غلظت ساعتی دی‌اکسید گوگرد، در حوالی ساعت ۱۳ تا ۱۷ روند افزایشی نداشته و این افزایش ناگهانی نشان از رخداد یک پدیده در این شهر بوده است. نتایج روند تغییرات ساعتی دی‌اکسید گوگرد در بخش محل احتمالی انتشار ترکیبات مولد بو هم حاکی از آن است که در ایستگاه‌های شادآباد و مناطق ۱۹ و ۲۱، محل انتشار ترکیبات حاوی گوگرد در جنوب و جنوب غرب تهران و حوالی شادآباد بوده، چراکه میزان افزایش ناگهانی غلظت دی‌اکسید گوگرد در زمان پدیده بو در این منطقه مشاهده شده است و پس از آن در مناطق ۲۱ و ۱۹ شهری. همچنین با توجه به جهت باد غالب (غرب و جنوب‌غربی) انتشار بو به سمت غرب شهر اتفاق نیفتاده و این پدیده عمدتا در مناطق مرکزی بیشتر دیده شد.ایستگاه‌های گفته‌شده در جنوب غربی شهر واقع شده‌اند و بعد از آنها ایستگاه دیگری وجود ندارد، بنابراین اگر منشأ احتمالی انتشار بو در خارج از مناطق شهری باشد، این ایستگاه‌ها نزدیک‌ترین ایستگاه‌هایی بوده‌اند که توانسته‌اند آلاینده‌ها را سنجش کنند، پس احتمال انتشار آلاینده عامل بو در خارج از شهر و انتقال آن با جریان باد و آن‌گاه سنجش آن توسط ایستگاه‌های نام‌برده را نباید از نظر دور داشت. در پایان این مطالعه این‌طور نتیجه‌گیری شده است که برخورد با این پدیده بسیار ابتدایی و اظهارنظرها عمدتاً غیر علمی و بدون اتکا به شواهد موجود بوده است و ضروری است سازمان‌های مرتبط آموزش‌های لازم را در دستور کار خود قرار دهند و به تجهیزات و امکانات لازم مجهز شوند و در تحلیل داده‌ها از متخصصان مرتبط استفاده کنند. جالب اینکه این گزارش با توجه به داده‌های موجود و در دسترس، تهیه شده است و فعال بودن دستگاه اندازه‌گیری، تعداد و غلظت ذرات، که در تهیه داده‌های این گزارش بسیار تعیین کننده بوده است، به‌صورت اتفاقی در زمان رخداد پدیده در حال نمونه‌برداری بوده است و در صورتی که این دستگاه در حال نمونه‌برداری نبود، بخشی از اطلاعات مورد نیاز این گزارش وجود نداشت. یافته‌های این بررسی حاکی از این است که به احتمال زیاد علت این پدیده ترکیبات حاوی گوگرد بوده است و به‌واسطه افزایش ناگهانی در غلظت SO۲ و تعداد ذرات معلق هوا شاید بتوان گفت انتشار (عمدی/سهوی) ترکیبات حاوی گوگرد در یک منطقه شهر تهران علت اصلی آن باشد و با توجه به اینکه براساس داده‌های کیفیت هوای شهر تهران بیشترین میزان افزایش در غلظت SO۲ در حوالی ایستگاه شادآباد (جنوب غربی تهران) و مناطق شهری ۱۹ و ۱۶ بوده است، لذا احتمالا این مناطق یا نواحی بالادست آنها در جهت وزر شاد کانون این پدیده بوده است. کنترل ۸۶هزار و ۴۰۰ صنعت ممکن نیست
مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم انتشار گوگرد از کارخانه‌ها و صنایع را تأیید می‌کند، هرچند براساس گفته‌های او، سازمان محیط زیست به‌عنوان ناظر نتوانسته از پس متخلفان بربیاید. او به «شهروند» توضیح می‌دهد که بخش بزرگی از گوگرد موجود در هوا به صنایع آلاینده و کارخانه‌هایی مربوط است که به جای استفاده از گاز، مازوت یا گازوییل استفاده می‌کنند: «۸۶هزار و ۴۰۰ صنعت در سیستم پایش سازمان قرار گرفته‌اند و این تعداد بسیار زیاد و گسترده است. از سوی دیگر بر اساس قانون، زمانی که صنعتی بخواهد سوختش را از گاز تغییر دهد باید به سازمان محیط زیست مراجعه و برای این مورد مجوز دریافت کند. سیستم ما براساس خوداظهاری تنظیم شده است.» به گفته او، وقتی کارخانه‌ای برای خوداظهاری مراجعه نکند، ممکن است به‌صورت رندوم به صنایع سرکشی شود؛ این اتفاقی است که در این یک هفته رخ داده است: «دیدیم که دو کارخانه سیمان تهران از مازوت استفاده می‌کنند و در اصفهان هم یک کارخانه سیمان و پالایشگاه چنین وضعیتی داشت که پلمپ شدند.»تجریشی می‌گوید قانون وظیفه همه را مشخص کرده است و در این میان بسیاری از سازمان‌های دیگر همراهی و همکاری لازم را ندارند و صرفا در این‌باره صحبت می‌کنند: «ما هم در سازمان محیط زیست امکان پایش روزانه این حجم از صنایع را نداریم و صرفا براساس حضور ناگهانی در محل برخی از این صنایع یا خوداظهاری صنایع می‌توانیم دست به پلمپ و برخورد بزنیم.» به گفته معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست، در شرایط بحرانی چون حال حاضر، این نظارت‌ها بیشتر میشود و این در حالی است که تأثیر استفاده نکردن از مازوت و گازوییل توسط همین تعداد معدود کارخانه در هوای شهر قابل لمس و بررسی است. دی اکسید گوگرد با ما چه می‌کند
مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دی اکسید گوگرد چنین توضیح داده است: «بیش از ۸۰درصد اکسیدهای گوگرد به دست بشر در جریان احتراق سوخت‌های فسیلی از منابع ثابت آلودهکننده تولید میشود. اکسیدهای گوگرد در ترکیب با مواد معلق و رطوبت زیان‌بارترین آثار مرتبط با آلودگی هوای اتمسفری را ایجاد می‌کنند و به اثبات رسیده است که مجزا کردن آثار ناشی از دی اکسید گوگرد به تنهایی مشکل است.» بر این اساس تنگ شدن راه‌های هوایی تنفس، اسپاسم برونش، سرفه شدید، سوزش چشم و مجاری تنفسی، کاهش کارایی تنفسی و تنگی نفس، کم‌شدن عمق تنفس و درنهایت تشدید عوارض قلبی و عروقی و تنفسی از آثار بهداشتی منتسب به دی اکسید گوگرد به شمار می‌رود. گوگرد از کارخانه‌ها و صنایع می‌آید حسین شهیدزاده، سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره گزارش جدید شهرداری به «شهروند» می‌گوید: «ما فقط اطلاعاتی را که مربوط به بالارفتن دی اکسید گوگرد در ایستگاه‌هایی که بو در آنها استشمام می‌شد برای این تحقیق در اختیارشان گذاشته‌ایم. براساس این اطلاعات، دقیقا در همان ایستگاه‌هایی که بو استشمام شده، میزان SO۲ بالا رفته است و این آمار در سوابق آرشیو ایستگاه‌ها هم قابل بررسی است.» او توضیح می‌دهد که در آلودگی‌های اخیر هیچ‌وقت دی اکسید گوگرد عامل وضع قرمز نبوده و البته میزان این عنصر در هوا به نسبت سال‌های گذشته، کاهش چشمگیری داشته است: «در چند روز از تابستان اُزن عامل این اتفاق بوده و در زمستان معمولا PM۲.۵ باعث چنین وضعیتی میشود. یعنی هنوز مشکل آنچنانی از بالارفتن میزان so۲ که باعث مشکلات سلامت شود، نداشته‌ایم. در سیاهه انتشار جدید شرکت کنترل کیفیت هوا میزان دی اکسید گوگرد در هوای تهران، نسبت به آمار سال ۹۲ بیشتر از ۴۰درصد کاهش پیدا کرده است.» به گفته شهیدزاده، دلیل عمده این روند کاهشی، کاهش میزان گوگرد موجود در سوخت توزیع‌شده در تهران است. با این توضیح این‌بار احتمالا منشأ گوگرد متفاوت است: «عامل انتشار گوگرد این‌بار خودروها نیست. ممکن است سوخت کارخانه‌ها و صنایع به چنین وضعیتی دامن زده باشد.»
بیست‌وششم آذر، محسنی بندپی، استاندار تهران درباره سه منشأ آلاینده بوی نامطبوع گفته بود: «سه گاز سولفید هیدروژن، دی اکسید گوگرد و با احتمال کمتر آمونیاک به‌عنوان منشأ بوی نامطبوع مشخص شده است.» او متهمان اصلی را کارخانه‌هایی دانسته بود که از سوخت مازوت استفاده می‌کنند: «در شهر ری در ساعتی میزان دی اکسید گوگرد حدود ۲۰۰ برابر روز قبل بوده است.» بعد از این اتفاق بود که مقرر شد کارخانه سیمان شهر ری از سوخت گاز استفاده کند و مصرف سوخت مازوت متوقف شود. /شهروند
