به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرهای فوری، این روزها سخن از افزایش نرخ بنزین به‌واسطه بالابودن هزینه تولید بنزین در پالایشگاه‌ها سر زبان‌ها برای توجیه این افزایش قیمت است و کسی نمی‌پرسد چرا مصرف‌کننده باید تاوان پایین‌بودن نرخ بهره‌وری در پالایشگاه‌های ایران را به‌واسطه سوءمدیریت و همین‌طور قدیمی‌بودن زیرساخت‌ها بپردازد؟ در این زمینه گزارش سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس در نقد عاملی که منجر به افزایش نرخ بنزین میشود، چنین گفته بود: «نقش ناکارآمدی مدیریتی در هدررفت انرژی و افزایش قیمت تمام‌شده بنزین در داخل کشور نیز نباید در سیاست‌گذاری‌ها مغفول واقع شود. بدین منظور لازم است ضریب تعدیل بهره‌وری با استفاده از شاخص بهره‌وری تولید انرژی در کشور در مقایسه با متوسط رایج جهان برای تعدیل قیمت تولیدکننده اعمال شود. به عنوان مثال اگر یک پالایشگاه می‌تواند فقط ۱۷ درصد بنزین تولید کند و استاندارد متوسط جهان برای تولید بنزین در حد ۴۶ درصد است ضریب تعدیل معادل ۴۶/۱۷= ۳۷ درصد خواهد بود. بنابراین تولیدکننده ایرانی فقط حق دارد ۳۷ درصد معادل ریالی قیمت بین‌المللی را که به‌ترتیب بالا محاسبه شده است، از مصرف‌کننده خود دریافت کند». با این حال با توجه به اینکه این گزارش در آذرماه سال گذشته منتشر شده، شاهد تغییر روند تولید بنزین و شاخص بهره‌وری آن نیز بوده‌ایم، به‌طوری که در گفت‌وگو با کارشناسان مشخص شد میانگین تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور منهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس که خوراکش گاز مایع است، ۲۵ درصد است. با این فرض باز هم روشن است که ۵۴ درصد از هزینه تولید بنزین باید بر گردن مصرف‌کننده باشد و نه هزینه تام آن! با این حال، همان‌طور که قیمت بالای تولید پراید در ایران هم از جیب مصرف‌کننده پرداخت میشود، بر همان منطق هم نباید به بار هزینه جبران ناکارآمدی‌ها بر دوش مردم خرده بگیریم!
میانگین تولید بنزین هر پالایشگاه در ایران ۲۰ درصد است
اصغر رمضانی، معاون اجرائی اسبق پالایش و پخش فراوردههای نفتی ایران با بیان اینکه در ایران می‌توانیم بین ۲۰ تا ۲۵ درصد تولید بنزین داشته باشیم، می‌گوید: پالایشگاه آبادان که یک پالایشگاه قدیمی است حدود ۲۰ درصد تولید بنزین دارد، اما فرضا پالایشگاه اراک که پالایشگاه جدیدی است در حدود ۲۵ درصد تولید بنزین از نفت خام دارد. در این میان، پالایشگاه ستاره خلیج فارس که از گاز مایع تأمین میشود، بین ۶۰ تا ۶۵ درصد تولید بنزین دارد. این ارقام براساس برنامه‌ریزی‌های کلان کشور قابل تغییر است و اگر کشور به بنزین بیشتری نیاز داشت، تولید آن نیز در پالایشگاه‌ها با کاهش سهم دیگر فراوردههای تولیدی افزایش می‌یابد.
معاون اجرائی اسبق پالایش و پخش فراوردههای نفتی ایران با بیان اینکه پالایشگاه‌ها در ایران با نیروی مازاد مواجه هستند، می‌گوید: فرضا پالایشگاه آبادان که در حال حاضر حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز تولید دارد، ۹ هزار نیرو دارد، درحالی‌که اگر این پالایشگاه خصوصی بود با هزارو ۵۰۰ نیرو هم می‌توانست امورات خود را بگذراند. بنابراین هزینه‌کرد این پالایشگاه بسیار بالاست و همین امر هم هزینه تمام‌شده تولید آن را افزایش می‌دهد.
هزینه تولید هر لیتر بنزین در ایران، ۵ هزار تومان است
رئیس سابق هیئت‌مدیره پالایشگاه آبادان با بیان اینکه هزینه تولید هر لیتر بنزین در ایران، پنج هزار تومان است، می‌گوید: تحریم نیز بر هزینه‌های پالایشگاه‌ها افزوده است. به هر حال ارتقای پالایشگاه و افزایش بهره‌وری آن نیز نیازمند سرمایه‌گذاری است که در حال حاضر امکان آن وجود ندارد.
مصرف‌کننده باید هزینه بالای تولید بنزین را پرداخت کند
به گفته او، این موارد بر هزینه تولید محصول می‌افزاید که مصرف‌کننده باید این هزینه را پرداخت کند!
این کارشناس با بیان اینکه هم‌اکنون نیز نرخ بنزین در ایران ارزان‌تر از تولید آن است، بر واقعی‌شدن نرخ بنزین با فوب خلیج‌فارس تأکید کرده و می‌گوید: اگر دولت با بهانه‌های واهی نزدیکی به انتخابات و خرید رأی، نرخ بنزین را ثابت نگه نمی‌داشت و نرخ بنزین به تدریج افزایش می‌یافت، جامعه هم با شوک روبه‌رو نمی‌شد. او با نقد عملکرد دولت در اعلام شبانه نرخ بنزین می‌گوید: اگر دولت صادقانه رفتار می‌کرد، هیچ‌یک از مشکلاتی که به‌واسطه افزایش نرخ بنزین برای کشور ایجاد شد، به وجود نمی‌آمد، اما دو روز قبل از اعلام رسمی افزایش نرخ بنزین، وزیر نفت و رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اعلام کردند که قیمت بنزین افزایش نمی‌یابد، اما چنین شد. این رفتار نوعی دروغ‌گویی به جامعه است. مردمی که متأثر از قیمت بنزین هستند، عموما اقشار ضعیفی هستند که در جبهه‌های جنگ حضور یافته و به نفع کشور عمل کرده‌اند. این رفتار شایسته برخورد با مردمی که این‌طور پشتیبان کشورشان بودند، نیست.
جذب سرمایه، حلقه مفقوده پالایشگاه‌ها
علی شهرویی، کارشناس اقتصاد انرژی، در گفت‌وگو با «شرق» با بیان اینکه رشد شاخص بهره‌وری در پالایشگاه‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری است، می‌گوید: اگر قرار است هزینه تولید پالایشگاه‌ها با سیستم‌های جدید کاهش یابد و با نوسازی به سمت تولید بیشتر بنزین، با کیفیت بالا و هزینه کمتر پیش برویم، باید سرمایه جذب کنیم.
او با بیان اینکه در شرایط تحریم، چنین امکانی وجود ندارد، ادامه می‌دهد: نمی‌توان منکر شد که مدیریت مجموعه پالایش و پخش ممکن است ضعف‌هایی هم داشته باشد که به جای خود قابل بررسی است، اما هرچند ریشه بخشی از مشکلات اقتصادی کشور مدیریتی است، مشکل اصلی کشور، مشکل روابط بین‌المللی و خارجی است که امکان جذب سرمایه و دریافت تسهیلات بانکی از خارج از کشور را بسیار محدود میکند. به این ترتیب امکان ورود تکنولوژی‌های جدید به ایران داده نمی‌شود.
۱.۵ میلیارد دلار سهم نوسازی هر پالایشگاه
کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه می‌افزاید: به‌طور میانگین ارتقا و نوسازی هر پالایشگاه در ایران نیازمند یک تا ۱.۵میلیارد دلار است.
شهرویی در پاسخ به این پرسش که منطق پرداخت هزینه بالای تولید بنزین در ایران، چرا باید مردم باشند، می‌گوید: این منطق تمام دولت‌هاست که کاهش درآمد خود را از جیب مصرف‌کننده و مردم تأمین کنند. فارغ از اینکه قیمت هر لیتر بنزین در ایران چقدر میشود، به‌هرحال به علت دیگری در قیاس با نرخ جهانی و منطقه‌ای آن، گران‌تر خواهد بود. علت نیز بر چرخه معیوب درآمدزایی ارز- سوخت از سوی دولت‌ها در ایران بازمی‌گردد.
کاهش درآمد دولت از جیب مصرف‌کننده تأمین میشود
او با اشاره به دومینوی ارز – سوخت، تصریح میکند: دولت‌ها با تأکید بر افزایش نرخ تورم، اصرار دارند که باید نرخ ارز را افزایش دهند. در‌صورتی‌که بخش عمده‌ای از تورم ایجاد‌شده به افزایش نرخ ارز برمی‌گردد که دولت در آن دخیل است. دست‌کاری غیرمنطقی در نرخ ارز، جهش قیمتی در نرخ ارز ایجاد میکند. پس از آن فاصله قیمتی سوخت در داخل با منطقه افزایش می‌یابد (در پی قیاس نرخ بنزین بر مبنای دلار) و به تبع آن نیز شاهد افزایش قاچاق سوخت خواهیم بود. حالا بر همین اساس هم دولت می‌گوید باید قیمت سوخت داخلی را به قیمت سوخت در منطقه نزدیک کند و به‌همین‌دلیل نرخ آن را افزایش می‌دهد، درحالی‌که افزایش نرخ ارز که بر بنزین مؤثر بوده هم کار دولت است. این اتفاق هم در دولت محمود احمدی‌نژاد و هم در دولت حسن روحانی تکرار شد و کاهش درآمد دولت از جیب مصرف‌کننده و مردم تأمین شد. این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه دولت یک بار از طریق افزایش نرخ ارز و یک بار با افزایش نرخ بنزین، برای خود درآمدزایی میکند، می‌افزاید: اگر قیمت ارز با شیب بسیار ملایم افزایش می‌یافت، قیمت سوخت هم با همان شیب حرکت می‌کرد و مشکلاتی ایجاد نمی‌شد.
ریشه افزایش قیمت بنزین در دست‌کاری نرخ ارز از سوی دولت
او به چالش دیگری نیز اشاره میکند: حال اگر بخواهیم واردات سوخت به کشور آزاد باشد، بنزین وارداتی به‌دلیل تبدیل دلار به ریال، هفت تا هشت هزار تومان خواهد بود که از قیمت تمام‌شده تولید بنزین در ایران نیز بالاتر است؛ بنابراین نمی‌توان به قیمت چندان ایرادی وارد کرد؛ مشکل اصلی دست‌کاری نرخ ارز است که به‌واسطه آن دست دولت را در افزایش قیمت سایر کالاها باز می‌گذارد. /شرق
