«کودک همسری» مخفی پشت «ازدواج پیش‌رس»!

طبق آمار بیشترین آمار ازدواج کودکان زیر ۱۵ تا ۱۳ سال متعلق به مناطق مرزی است و اگر مشکلات و فقر اقتصادی در میان نباشد، به‌طور یقین و بنا بر اعتقاد بسیاری از کارشناسان، دختران کمتر وادار به ازدواج می‌شوند. موضوع بعدی عرف، فرهنگ آداب و رسوم قومی و قبیله‌ای و عشایری است، اما زمانی‌که رشد اقتصادی وجود داشته باشد این فرهنگ‌ها کمرنگ‌تر می‌شود. در یکی دو ساله اخیر که مشکلات اقتصادی و تورم رشد داشته و شاخص فلاکت در ایران افزایش چشمگیری داشته به تبع، آمار کودک همسری نیز افزایش پیدا کرده است.

قانون می‌تواند بازدارنده باشد

متهم سوم در این مساله پس از فقر و فرهنگ، نبود قانون است که این اجازه را به خانواده‌ها می‌دهد که دختران و حتی پسران را وادار به ازدواج کنند. ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی در مورد سن ازدواج اذعان می‌دارد: عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح. این در حالی است که شرط اذن ولی در این ماده راه را برای بسیاری از خانواده‌ها باز گذاشته تا با صلاح‌دید خود حتی دختر ۹ ساله‌شان را به عقد مردی چندین ساله درآورند. با این حال روز گذشته دادستان شهرستان نمین اعلام کرد که «عاقد ۱۲۰ مورد کودک‌همسری در نمین دستگیر و روانه زندان شد.» همان‌گونه که عظیم اکبری خبر داده دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم در راستای احقاق حقوق عامه و جلوگیری از ترویج این فرهنگ نادرست و اشتباه ورود پیدا کرده است و جرم ۶ ماه تا ۳ سال برای متهمان در نظر گرفته شده است که این اتهام شامل خانواده‌های دختر و پسر می‌شود که در این امر دخیل بوده‌اند.

شهریاردارای بیشترین آمار کودک همسری در تهران

در شهرستان‌های اطراف تهران به‌خصوص در شهریار پدیده کودک همسری بیش از نقاط دیگر تهران دیده می‌شود و به واسطه مهاجرپذیری این شهرستان، حاشیه نشینی در شهریار به اوج خود رسیده است. چندی پیش با یکی از خانواده‌هایی که از خراسان جنوبی به شهریار مهاجرت کرده و فرزندانشان در تهران متولد شده بودند، صحبت می‌کردم، آنها براساس رسم و رسوم، دختر ۱۱-۱۲ ساله را وادار به ازدواج کرده بودند، اما وقتی به شهرستانشان بازگشته بودند و دختر طلاق گرفته بود، مادر خانواده خود را نمی‌بخشید و از این کار پشیمان بود. سال قبل نیز به یکی از روستاهای اطراف تهران رفته بودم و سه خواهر ۱۰ تا ۱۵ ساله ازدواج کرده بودند که دو خواهر از شرایط‌شان ناراضی بودند، که یکی از آنها در شرف طلاق و دیگری دست به خودکشی زده بود، اما یکی از خواهران ابراز رضایت می‌کرد، اما چند روز بعد مادر آن دختر با ما تماس گرفت و گفت: «مشکلات زیادی برای دختر به وجود آمده و در شرف طلاق است.» به اعتقاد کارشناسان این بچه‌ها چون آموزش زندگی ندیده‌اند نمی توانند در روند زندگی موفق باشند. به اعتقاد کارشناسان اگر این افراد وادار به ازدواج نیز می‌شوند باید آنها آموزش‌های لازم را ببینند.

وام ازدواج یا فروش دختران

همین چند روز پیش بود که نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس از تصویب پیشنهاد ۱۰۰ میلیونی شدن وام ازدواج جوانان در لایحه بودجه ۱۴۰۰ خبر داد، اما تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با وام ۱۰۰ میلیونی مخالف است و باور دارد:‌« اجرای این قانون موجب افزایش کودک‌همسری می‌شود.» سال گذشته نیز وزارت ورزش و جوانان هشدار داده بود افزایش وام ازدواج در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ باعث رشد آمار کودک‌همسری زیر ۱۵ سال شده است. طبق آمار محرمانه‌ای که از یکی از شعب‌ بانک‌های اصلی برای وام ازدواج گرفته شده، این وام بیشتر شامل کودکان زیر ۱۵ سال و افراد بالای ۴۰ سال شده بود و سن قانونی و ایده‌آل ازدواج جوانی را در بر نمی‌گرفت، درحالی‌که زیر ۱۸ سال وام ازدواج را به پدر یا قیم رسمی می‌دهند. جالب اینجاست که یکی از بچه‌هایی که زیر ۱۳ سال وادار به ازدواج شده بود می‌گفت که «ما عقد شرعی کردیم و همسرم نیز ۲۵ سال از من بزرگتر است. وقتی به او می‌گویم که عقد رسمی کنیم می‌گوید بگذار سنت به ۱۸ سال برسد که بتوانیم وام ازدواج را بگیریم.» یکی از استدلال‌های موافقان طرح موافقت با کودک همسری که به این موضوع اجتماعی رنگ و بوی سیاسی داده است، همواره اینگونه مطرح می‌شود که مخالفان با کودک همسری مانع از ازدواج و فرزندآوری در کشور می‌شوند، درحالی‌که مخالفان این پدیده اجتماعی هیچوقت به کاهش آمار ازدواج در کشور مخالفتی نکرده‌اند، ولی اینکه بچه زیر ۱۳ سال وادار به ازدواج می‌شود، ظلم به کودکان است./آرمان ملی