بودجه رانتی؛ آفت پژوهش
به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرمهم، ۲۷ آذر به‌عنوان آخرین روز مناسبت پژوهش، یادآور شهادت استاد مفتح در صحنه دانشکده الهیات است که یاد ایشان را گرامی داشته و به روانش درود می‌فرستیم. امسال مناسبت هفته پژوهش در شرایطی برگزار میشود که به‌جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و توجه حداکثری به خودمراقبتی، امکان متعارف دیدار سالانه دانشگاهیان و پژوهشگران به‌صورت عینی فراهم نیست و امیدواریم با مدیریت بحران کرونا و تدبیر و درایت مسئولان ذی‌ربط این مناسبت و سایر مناسبت‌ها، نظیر روز معلم با حضور واقعی دانشگاهیان کشور برگزار شود. مناسبت این ایام، تذکری است به متولیان نهادهای آموزشی و پژوهشی از یک‌سو و پژوهشگران و دانشگاهیان از سوی دیگر که نه‌تنها پایه و اساس آموزش، می‌بایست تحقیق و پژوهش باشد، بلکه بنیان هرگونه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اثرگذار باید شناخت وضعیت ذی‌ربط از محمل تحقیقات باشد؛ به همین دلیل در کشورهای توسعه‌یافته درصد قابل‌توجهی از بودجه ملی به پژوهش اختصاص می‌یابد و مسئولان هم پایبند آن هستند؛ یعنی نهادهای نظارتی مراقبت لازم را اعمال می‌کنند که این بودجه در امور پژوهشی، آن هم موضوع‌های مهم و اصلی مصرف شود. در کشور ما متاسفانه برای امر مهم پژوهش، رقم ناچیزی در نظر گرفته میشود که به ۰۱ درصد بودجه اختصاصی کشورهای توسعه‌یافته نیز نمی‌رسد. ولی مشکل مهم این است که بخش قابل‌توجهی از این رقم ناچیز از بودجه کل کشور، صرف امور غیرپژوهشی میشود و با اینکه قانون‌گذار تاکید دارد که این بودجه از محمل مراکز آموزش عالی و پژوهشی هزینه شود، ولی در عمل بخش ناچیزی از آن سهم دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها می‌گردد، غافل از اینکه سرمایه‌گذاری در این حوزه یک سرمایه‌گذاری زیربنایی است و می‌تواند در فرآیند توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی کشور نقش بی‌بدیلی را ایفا کند. شایان ذکر است که آن بخش ناچیز از بودجه پژوهشی نیز به نوعی تبدیل به رانت و موضوع‌های پژوهشی به افراد خاص سفارش داده میشود و این ابزار مهم علمی را در شناخت ریشه مسائل کشور و راهکارهای مربوط به آن به ابزار تجاری و معامله اقتصادی تبدیل می‌کند که اصل ماجرا در میان درصدخواهی و سهم‌طلبی طرفین قرارداد گم خواهد شد. بررسی وضعیت کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که پژوهش‌های واقعی تا چه حد توانسته راهگشا برای این کشورها در فرآیند توسعه باشد، ولی متاسفانه در کشور ما اغلب تحقیقات در قالب گزارش‌ها و جزوات در قفسه کتابخانه‌ها و بعضا اتاق مدیران ارشد سازمان‌ها خاک می‌خورد. به این داستان باید وضعیت پایان‌نامه‌های ارشد و رساله‌های دکتری را هم اضافه کنیم که داستان مفصلی دارد که پایان‌نامه، رساله و مقاله فروشی از مصادیق این موضوع است. ضمن تبریک این ایام به همکاران فرهیخته و پژوهشگران کشور و آرزوی سلامتی و رهایی مردم عزیزمان از بحران‌های ویروس کرونا و معیشت، امیدوارم مسئولان مرتبط، پیام این مناسبت را به‌درستی دریافت کرده باشند و زمینه ارتقای کیفیت پژوهش‌ها و بهره‌برداری از نتایج، آن‌هم در شرایطی که کشور دچار مشکلات خرد و کلان است فراهم کنند و بساط فساد و رانت‌خواری را به‌عنوان آفت پژوهش برچینند./آرمان ملی
