«ابتکار» چالش‌های پیش روی بودجه سال ۱۴۰۰ را بررسی کرد بودجه‌نویسی بر مدار تحریم و کرونا
به گزارش بخش اقتصادی سایت خبرمهم، مشکلات اقتصادی ناشی از مسائل داخلی، بین‌المللی و شیوع ویروس کرونا این‌روزها شرایط کشور را بیش از هر زمان دیگری دشوار کرده است. در چنین شرایط بودجه کشور و شیوه مدیریت کردن هزینه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار میشود.
به گفته تحلیلگران و کارشناسان بودجه سال آینده بودجه‌ای خاص است، چراکه کشور از یک سو با تحریم‌های شدیدی روبهرو بوده و از سوی دیگر شرایط کرونایی اقتصاد را با چالش‌های بیشماری همراه کرده است. این در حالی است که تحقق درآمد‌های نفتی و درآمد‌های مالیاتی تا حدودی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و همین مسئله می‌تواند معضلاتی را به همراه داشته باشد. اما باید دید با وجود حساس بودن شرایط کشور، اولویت دولت برای بودجه سال ۱۴۰۰ چیست؟
سیاست صادارت غیرنفتی در پیش گرفته میشود
پنجم مهر ۱۳۹۹ سومین نشست ستاد بودجه سال ۱۴۰۰ با حضور اعضا در محل سازمان برنامه و بودجه برگزار شد. در این جلسه، جزئیات مصارف با توجه به وضعیت موجود از جمله تحریم‌ها و شرایط کرونا مورد بحث اعضا قرار گرفت. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور نیز گفت: «امروز آخرین بررسی‌هایی که برای صدور بخشنامه بودجه لازم داشت، انجام شد. رویکرد اصلی بودجه در شرایط رکود تورمی برای سال آینده ضمن مهار تورم خروج از رکود است که برای این مهم باید سیاست رشد اقتصادی از طریق افزایش ارزش افزوده طرح‌های تولیدی و طرح‌های عمرانی و زیربنای را دنبال کنیم. برای بخش نخست (طرح‌های تولیدی) از برنامه‌های جهش تولید از طریق تفویض منابع به استان‌ها استفاده و در این راه با استانداران موافقت نامه مبادله کردیم و برای سال آینده نیز تلاش داریم سیاست صادارت غیرنفتی جدی در پیش بگیریم.»
اهداف در نظر گرفته شده برای تنظیم بودجه ۱۴۰۰ درحالی مطرح میشود که بسیاری از تحلیلگران برخی از مولفه‌های تاثیرگذار را مانع از اجرایی شدن این اهداف می‌دانند و بر این باورند که برای تحقق اهداف باید به سراغ اصلاح ساختاری بودجه رفت. مرتضی عزتی، استاد دانشگاه و اقتصاددان با بررسی شرایط خاص اقتصاد کشور به اصلاح ساختار بودجه‌بندی تاکید کرد و در این‌باره به «ابتکار» گفت: ما باید برای تنظیم بودجه سال ۱۴۰۰ به‌طور کامل نفت را کنار بگذاریم. البته حرف کنار گذاشتن نفت از بودجه مسئله‌ای است که سال‌ها به آن اشاره میشود اما تا کنون نتیجه‌ای از این بحث حاصل نشده است. اقتصاد ما باید زندگی بدون نفت را بیاموزد تا اگر بار دیگر مورد هدف تحریمی قرار گرفت تجربه گذراندن روزگار بدون حضور نفت را داشته باشد، البته اکنون قدم‌هایی برای این کار برداشته شده است. بنابراین برای مدیریت صحیح، بهتر است که بودجه سال آتی را با کمترین وابستگی به نفت تنظیم کنند. من معتقدم درآمد ناشی از صادرات نفت نباید صرف هزینه‌های جاری دولت و بودجه شود، بهترین محل برای جذب این درآمد بخش تولید و سرمایه‌گذاری است. بنابراین نگاه سیاست‌گذاران به بودجه باید به گونه‌‌ای باشد که نفت را از آن حذف کنند.
این کارشناس اقتصادی به چالش‌های دولت در سال پایانی اشاره کرد و گفت: اکنون در سال پایانی دولت قرار داریم و اقتصاد با مسائلی همچون انتخابات داخلی، انتخابات آمریکا، ویروس کرونا، نرخ ارز، تحریم و … مواجه است و این مولفه‌ها تنظیم بودجه را با چالش‌های بسیاری همراه می‌کند. دولت باید وظیفه خود را به درستی انجام دهد، درست است که کمتر از ۶ ماه به پایان عمر دولت فعلی باقی مانده اما این دلیل نمی‌شود که نسبت به تنظیم بودجه بی‌تفاوت بود. دولت باید بودجه را به نحوی تنظیم کند تا اداره کشور تا پایان سال توسط دولت جدید همراه با چالش نباشد.
وی افزود: یکی از مسائلی که در داخل کشور با آن روبهرو هستیم انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ است. البته این مولفه نمی‌تواند تاثیر آنچنانی با روابط اقتصادی خارجی داشته باشد، من گمان میکنم دولت فعلی توانایی بالاتری نسبت به دولت بعد در برقرار کردن روابطی بهتر با دیگر کشورها داشته باشد. اگر دولت در این مدت زمان کم بتواند قدم‌هایی را برای بهبود روابط بردارد قطعا وضعیت بودجه نیز بهبود می‌یابد.
انتخابات آمریکا یکی دیگر از مولفه‌هایی است که برخی از کارشناسان آن را موثر در تنظیم بودجه می‌دانند، اما من معتقدم این مولفه اثر چندانی بر مساله بودجه نخواهد داشت. بودجه پس از مشخص شدن نتایج انتخابات آمریکا به مجلس ارائه میشود بنابراین نمی‌تواند تاثیری بر این مسئله بگذارد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: البته باید اشاره کنم که اگر دموکرات‌ها برنده این نبرد باشند ممکن است که این پیروزی وضعیت بهتری را برای اقتصاد ایران به همراه داشته باشد البته تاکید میکنم ممکن است و نمی‌توان صد در صد انتظار بهبود با سرعت بالا داشت، اگر بهبودی باشد شاید بتواند اوضاع بودجه را بهتر کند.
راهکاری برای بهبود وضعیت بودجه سال ۱۴۰۰
عزتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به راهکاری برای کاهش تاثیر مولفه‌های اقتصادی و غیراقتصادی بر بودجه سال آتی اشاره کرد و گفت: مولفه‌های دیگر همچون کرونا و تحریم نیز تاثیرگذار در بودجه‌بندی بوده اما می‌توان با راهکارهایی تاثیر منفی این مولفه‌ها را کاهش داد. بهترین راهکار این است که سیاست‌‌ها باید به سمت فروش دارایی‌های دولت حرکت کند. به عبارتی دیگر دولت می‌تواند بخش عمده‌ای از بودجه خود را با واگذار کردن سهام خود به شرکت‌ها به فروش دارایی‌ها متکی کند. اگر از ابتدای سال تا کنون چنین سیاستی به تعداد بالایی و با سرعت عملی می‌شد هم وضعیت بودجه بهتر بود و هم بورس به چنین سرنوشتی دچار نمی‌شد. بنابراین فکر میکنم یکی از راهکارهای موثر برای کاهش اثر مولفه‌های اقتصادی بر تنظیم بودجه فروش دارایی‌های دولت است البته اخیرا مجلس طرحی تحت عنوان تامین کالای اساسی را مطرح کرده است، ما باید از دارایی‌ها به شکل صحیح استفاده کنیم و چاه جدیدی برای آن به وجود نیاوریم.
وی همچنین به بررسی نرخ ارز پیش‌بینی شده در بودجه ۱۴۰۰ پرداخت و د این خصوص ادامه داد: اقتصاد این‌روزها با مشکلات بیشماری دست و پنجه نرم می‌کند و دولت باید با یک برنامه‌ریزی جامع پیش‌بینی‌هایی را از نرخ ارز در بودجه سال آتی انجام دهد. عوامل متفاوتی در تعیین نرخ ارز دخالت دارند، بخشی از این عوامل سیاسی_اجتماعی و بخشی دیگری اقتصادی است. اگر عوامل غیراقتصادی کنترل و مدریت شود، از سوی دیگر بازارسازان از شرایط بازار سوءاستفاده نکنند و دولت مانع از ایجاد چنین جوهای شود اثرات مثبتی بر بازار گذاشته خواهد شد. چنین عواملی می‌تواند نرخ ارز را به شدت بالا ببرد و کنترل آنها قطعا قیمت را کاهشی می‌کند. بنابراین باید مانع از ایجاد تلاطم دربازارهای اقتصادی شد. اگر چنین اقداماتی انجام شود نرخ ارز سال آتی در محدوده قیمت فعلی حفظ خواهد شد، ما مشکل کمبود ارز به شکل امروز نخواهیم داشت و دولت می‌تواند بودجه را با نرخی همانند قیمت فعلی ارز ببندد./ابتکار
