تلفات عجیب پرندگان در خلیج گرگان تکرار می‌شود؟ احتمال دخالت ویروس‌های ناشناخته در مرگ‌ومیر پرندگان مهاجر

به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم، زمستان سال گذشته، تلفات غیرعادی بیش از ۴۳ هزار پرنده مهاجر در خلیج گرگان در محدوده استان مازندران آغاز شد و در ادامه به گلستان رسید؛ حالا با آمدن میهمانان پاییزی و آن هم در روزهای کرونایی، نگرانی‌ها دوباره بالا گرفته و چشم محیط زیستی‌ها و پژوهشگران به چنگر و فلامینگوها که بیشترین گونه‌ها تلف شده در سال گذشته بودند، دوخته شده است.
سال گذشته بعد از مرگ‌ومیر شمار زیادی از پرندگان آبزی مهاجر در خلیج گرگان، شایعات مختلفی در خصوص علت مرگ این پرندگان وجود داشت تا اینکه سازمان دامپزشکی، علت مرگ این پرندگان را بیماری بوتولیسم اعلام کرد.
به گزارش ایسنا، این روزها که در آستانه فصل مهاجرت پرندگان به خلیج گرگان قرار داریم، مجدداً شایعات درخصوص علت این مرگ‌ومیرها و نگرانی از خطراتی که برای سلامت مردم منطقه دارد، قوت گرفته است. کم‌کم با سرد شدن هوا در سیبری، پرندگان، مهاجرت خود را به بخش‌های جنوبی‌تر زمین شروع می‌کنند. خلیج گرگان یکی از محل‌هایی است که همه سالانه میزبان هزاران قطعه از انواع پرندگان مهاجر و زمستان گذران است.
سال گذشته دقیقاً در زمان تلفات غیرعادی پرندگان در خلیج گرگان، تلفات پرندگان به همین شکل در کشور چین هم اتفاق افتاد و همزمانی آن با شیوع کرونا، ابهاماتی را در خصوص ابتلای پرندگان به کرونا بوجود آورده است. البته مدیران دامپزشکی استان گلستان این موضوع را رد و اعلام کردند که احتمال می‌دهند با توجه به اینکه کیفیت آب خلیج گرگان تغییری نکرده، امسال نیز تلفات پرندگان مهاجر آبزی در خلیج گرگان به علت شکل‌گیری پدیده بوتولیسم رخ دهد.

عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اظهار کرد: تلفات پرندگان مهاجر آبزی از بخش غربی خلیج گرگان شروع شد. بعد از این تلفات از محققان و مراکز تحقیقاتی خواسته شد که علت این مرگ‌ومیر را بررسی کنند. در ابتدا شایعه وارد کردن سم توسط افراد محلی با توجه به عدم صدور پروانه شکار و به‌نوعی انتقام مطرح بود که این موضوع بعد از آزمایش به‌طور کامل رد شد. سازمان دامپزشکی بعد از بررسی نمونه‌های مختلف به این نتیجه رسید که علت مرگ‌ومیر پرندگان، سم بوتولیسم بوده است.
حمیدرضا رضایی درخصوص شرایط ایجاد بیماری بوتولیسم، گفت: برای ایجاد بوتولیسم باید دمای آب به بالای ۲۵ درجه برسد درحالی‌که در آن زمانی که تلفات داشتیم، در اندازه‌گیری‌های ما دمای آب در گرم‌ترین ساعت روز و حتی در کمترین عمق به بالای ۱۵ درجه هم نمی‌رسید. وی با بیان اینکه یکی دیگر از شرایط ایجاد بوتولیسم، سکون آب است، تصریح کرد: یک هفته بعد از حضور ما در منطقه، خلیج طوفانی و متلاطم شد. اگر بیماری بوتولیسم بود بعد از این طوفان و هوادهی در آب، تلفات باید کاهش پیدا می‌کرد اما اینگونه نشد و مدت‌ها بعد از آن هم تلفات ادامه پیدا کرد. تلفات پرندگان از بخش غربی خلیج که عمق کمتری دارد شروع و به سمت بخش شرقی که عمق بیشتری دارد، گسترش پیدا کرد. تلفات پرندگان تا اسفندماه و زمان مهاجرت پرندگان در تمامی وسعت خلیج ادامه داشت.
رضایی با اشاره به اینکه چنگر و فلامینگو بیشترین گونه‌های پرندگان تلف شده بودند، گفت: علاوه بر این‌ها، مرغابی‌سانان دیگر با تعداد کمتر در تلفات وجود داشتند. در میان تلفات برخی از گونه‌های در خطر انقراض از جمله اردک سر سفید و اردک بلوطی نیز وجود داشتند. پرندگان در ابتدا قدرت پروازشان را از دست می‌دادند و بعد از فاصله زمانی اندکی تلف می‌شدند. در آن زمان پرندگان شکاری هم از پرندگان تلف شده در خلیج تغذیه می‌کردند و بعداً تعداد محدودی از این گونه‌ها نیز تلف شدند. البته ماهیان نیز از این پرندگان تغذیه می‌کردند اما تلفات در آن‌ها دیده نشد.
رضایی بیان کرد: به نظر من عوامل دیگری از جمله گسترش برخی از ویروس‌ها در مرگ‌ومیر این پرندگان نقش داشتند. همان‌گونه که ما تا مدت‌ها آنفلوانزا فوق حاد پرندگان را نمی‌شناختیم، این ویروس نیز شاید برای ما شناخته شده نباشد. در آزمایشات سازمان دامپزشکی بر روی ویروس‌های جدید که تاکنون نداشتیم بررسی صورت نگرفت. در درون یخ‌های قطبی مقدار زیادی بقایای موجودات زنده از جمله ویروس‌ها و باکتری‌ها قرار دارد که با توجه به پدیده گرم شدن کره زمین، امکان بازگشت آن‌ها به طبیعت و گسترش آن‌ها وجود دارد. خیلی از پرندگان مهاجر آبزی جوجه‌آوری‌شان را در همان مناطق قطبی انجام می‌دهد و این احتمال وجود دارد که پرندگان به ویروس جدید آلوده شوند.
وی به همزمانی تلفات پرندگان در این منطقه و چین اشاره کرد و گفت: مبدا مهاجرت برخی از پرندگانی که در خلیج گرگان و چین حضور داشتند، یکی بوده و ممکن است عوامل مرگ و میر هم مشابه باشند. با توجه به اینکه هنوز شکل دقیق منشا ویروس کرونا مشخص نشده، احتمال ابتلای پرندگان تلف شده به ویروسی مانند «کرونا» وجود دارد.

این عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه منابع طبیعی گرگان با اشاره به اینکه امسال مهاجرت پرندگان مهاجر به خلیج گرگان کم‌کم در حال انجام است، گفت: اگر طبق نظر دامپزشکی بیماری بوتولیسم علت مرگ‌ومیرم باشد، با توجه به اینکه کیفیت آب خلیج تغییر نکرده امسال هم باید تلفات پرندگان را داشته باشیم اما اگر تلفات را در مناطق دیگر کشور داشتیم، عوامل بیماری‌زای دیگر در مرگ‌ومیر پرندگان نقش دارند. امسال تاکنون در هیچ جا تلفات غیرعادی پرندگان گزارش نشده است. رضایی با اشاره به اینکه امیدواریم امسال شاهد تلفات پرندگان نباشیم، گفت: مشاهده این حجم از مرگ‌ومیر پرندگان بسیار دردناک است. برخی از گونه‌ها از جمله فلامینگو به‌راحتی تولیدمثل نمی‌کنند و جبران جمعیت از دست رفته آن‌ها بسیار سخت است.
البته مدیرکل دامپزشکی استان گلستان در خصوص ارتباط مرگ‌ومیر این پرندگان با کرونا گفته که پرندگان آبزی همه ساله یک کریدور مشخصی را برای مهاجرت طی می‌کنند و اگر شیوع کرونا به این پرندگان ارتباط داشت، نباید کرونا در نیمکره جنوبی زمین و کشورهای استرالیا و نیوزیلند که هزاران کیلومتر با محل حضور این پرندگان فاصله دارد، شیوع پیدا می‌کرد.
غلامرضا محرابی تاکید کرد: هیچ مستند علمی برای ارتباط این مسئله با کرونا وجود ندارد. بعد از مرگ‌ومیرهای سال گذشته، در ابتدا موضوع آنفلوانزا فوق حاد پرندگان مورد بررسی قرار گرفت که در هیچ‌یک از نمونه‌ها این بیماری مشاهده نشد. در ادامه بیماری نیوکاسل را بررسی کردیم که آن هم رد شد. در ادامه فاکتورهایی مانند سموم کشاورزی را مورد بررسی قرار دادیم و در نهایت سازمان دامپزشکی کشور تشخیص داد که علت این رخداد بیماری بوتولیسم بوده است.
محرابی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه سطح آب خلیج خیلی کم شده، با تابش نور آفتاب، آب زود گرم می‌شود. از طرف دیگر سال قبل سیل بزرگی را در استان داشتیم که به همراه خود مواد آلی را از زمین‌های کشاورزی شست و وارد خلیج کرد. افزایش سطح مواد آلی در داخل خلیج گرگان موجب رشد برخی گیاهان و جلبک‌ها در خلیج شد. جلبک‌ها اکسیژن داخل آب را مصرف می‌کنند و همین مسئله باعث رشد برخی باکتری‌های بی‌هوازی عامل بیماری بوتولیسم شد. با توجه به اینکه سطح آب خلیج گرگان افزایش پیدا نکرده، این احتمال را می‌دهیم که امسال هم رخداد مرگ‌ومیر غیرطبیعی پرندگان وحشی مهاجر را در خلیج گرگان داشته باشیم./ابتکار