جهان تاب کاهش زاد و ولد را ندارد

به گزارش بخش اجتماعی سایت خبرمهم،  انگار معضلات کرونا حالا حالا‌ها دامنگیر جامعه بشری خواهد بود. یکی از این معضلات، کاهش شدید نرخ زاد و ولد است. موضوع به حدی پیچیده است که پژوهشگران هشدار داده‌اند جهان تاب چنین کاهش جمعیتی را ندارد. این بلیه در ایران غامض‌تر هم می‌شود. نرخ زاد و ولد در کشورمان مدت‌ها است بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی است و مدت‌ها است همه دلسوزان و کارشناسان نسبت به پیر شدن جامعه ایرانی هشدار می‌دهند. همین چند روز پیش امریکن‌اینترپرایز نوشت «ایران رکورددار بیشترین کاهش نرخ باروری در طول تاریخ بشریت است!»

موسسه مطالعات بهداشت سنجی وابسته به دانشگاه واشنگتن در گزارشی که در نشریه لانست (The Lancet) منتشر کرده، با تحلیل اعداد و ارقام و محاسبات آماری، هشدار‌هایی جدی نسبت به کاهش نرخ جمعیت در جهان ارائه کرده است.

پروفسور کریستوفر ماری که در حوزه جمعیت مطالعات زیادی انجام داده است، این تحلیل جمعیتی را تا سال ۲۱۰۰ انجام داده و برطبق آن گفته است با ادامه روند کنونی نظم فرهنگی-جمعیتی جهان به هم خواهد ریخت و دنیا نمی‌تواند چنین به هم ریختگی‌ای را تحمل کند.

این مطالعه گسترده ثابت کرده است که تغییر ساختار جمعیتی جهان، ضرر‌های هنگفتی به کل دنیا وارد می‌آورد که بعضاً غیرقابل جبران خواهد بود. نمودار‌هایی که در این مطالعه ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفته است، وضعیت‌های قابل تأملی را در معرض دید می‌گذارد.

آنچه به عنوان علت اصلی بحران کاهش جمعیت در این پژوهش مورد استناد قرار گرفته است، کاهش میل زنان به فرزندآوری است، آن هم به دلایلی، چون تمایل به کار و تحصیل.

کریستوفر ماری با ذکر عبارت «تنزل اعجاب‌انگیز» آمار برخی از جمعیت‌های کشور‌های جهان را پس از تحلیل‌های متعدد این‌گونه نوشته است: چین تا چهار سال دیگر به بیشترین جمعیت خود یعنی یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر خواهد رسید، اما تا پایان قرن حاضر میلادی با کاهش حدود نیمی از جمعیت، ۷۳۲ میلیون نفر چینی وجود خواهند داشت! ژاپن که در ۲۰۱۷ بیشترین جمعیت را با ۱۲۸ میلیون نفر به خود اختصاص داد، در سال ۲۱۰۰ با جمعیتی حدود ۵۳ میلیون نفر روبه‌رو خواهد بود!

نکات قابل توجه این تحقیق نشان می‌دهد در حالی که جمعیت ۳۳ میلیونی کنونی افغانستان تا سال ۲۱۰۰ به حدود ۱۲۰ میلیون نفر خواهد رسید و در حالی که جمعیت ۴۳ میلیونی عراقی‌ها در پایان قرن حاضر به بیش از ۱۰۸ میلیون نفر خواهد رسید، جمعیت ۸۰ میلیونی کشورمان ضمن پیرتر شدن، در سال ۲۱۰۰ چیزی حدود ۷۰ میلیون نفر خواهد شد!

این تحلیل و پژوهش در حالی است که چندی پیش هم مؤسسه امریکن اینترپرایز در مقاله‌ای عنوان کرده بود که کاهش نرخ باروری در ایران، در طول تاریخ بشریت بی‌سابقه است!

نکته دیگر این است که تعداد افراد بالای ۸۰ سال در کل جهان که در حال حاضر حدود ۱۴۱ میلیون نفر است، در سال ۲۱۰۰ با افزایش بی سابقه به حدود ۹۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.

نرخ زاد و ولد به تمایل یک زن برای فرزندآوری اطلاق می‌شود؛ مثلاً اگر نرخ زاد و ولد جامعه ۲ باشد، یعنی به طور میانگین مادران آن جامعه دو فرزند به دنیا می‌آورند. کارشناسان معتقدند وقتی این نرخ به زیر ۱/ ۲ برسد، جمعیت آن کشور رو به پیری می‌رود. بنا بر آمار منتشره، در سال ۱۹۵۰ میلادی، نرخ زاد و ولد ۷/ ۴ بوده است. حالا پژوهشگران موسسه مطالعات بهداشت سنجی در واشنگتن ضمن تحلیل‌های آماری گفته‌اند این نرخ که تا سال ۱۹۷۰ نصف شده و به ۴/ ۲ کاهش یافته بود، با ادامه همین روند، در سال ۲۱۰۰ به زیر یک تنزل خواهد کرد.

از طرف دیگر، جمعیت شناسان معتقدند حتی نرخ زاد و ولد ۱/۲ هم نمی‌تواند تضمین‌کننده رشد معقول جمعیت و هرم سنی قابل قبول در جوامع باشد، چرا که سیستم‌های بهداشتی کشور‌ها این تضمین کافی را نمی‌دهد از هر دو فرزند متولد شده یک مادر، هر دو آن‌ها به سن بلوغ برسند و وارد جمعیت شاغلان هم بشوند و بتوانند تولید کنند.

عوارض منفی چنین کاهش جمعیتی برای جهان و به خصوص ایران به حدی است که موجب تغییر در مسائل بنیادین خواهد شد. کریستوفر ماری مهم‌ترین چالش این موضوع را برعکس شدن ساختار سنی جمعیت که به معنای افزایش تعداد سالمندان در مقایسه با تعداد جوانان و نیروی مولد است، می‌داند. در نتیجه چنین وضعیتی، جمعیت محدود باید کار و تلاش کنند تا جمعیت کثیری از دسترنج آن‌ها بخورند! مهاجرت و تغییر زیست – بوم کشور‌ها که راه‌حل ناگزیر مقابله با تغییر هرم سنی است، از دیگر عوارض کاهش چشمگیر جمعیت است که جهان تاب رویارویی با آن را نخواهد داشت. روند کاهش جمعیت، پیش از این هم نگران‌کننده بود، اما حالا و با جولان کرونا، این نگرانی عمیق‌تر هم شده است./جوان